Danh họa người Ý Amedeo Modigliani nổi tiếng với những bức chân dung khỏa thân mang tính hiện đại. Ít ai biết, ông có một cuộc đời ngắn ngủi, phóng túng, trụy lạc và một kết thúc đầy bi đát.
Tuổi trẻ bệnh tật
Năm 1884, ở Livorno, Ý có một gia đình giàu có, nhưng bị phá sản. Lúc ấy, trong nhà có một phụ nữ đang mang thai tới kỳ sinh nở. Những kẻ xiết nợ đã vào đến nhà người này, nhưng phải ra về tay không. Lý do, vào thời đó, có một luật ngầm trong đời sống người Ý, là không bao giờ được lấy đi thứ gì nằm ở trên giường của người phụ nữ đang chuyển dạ. Vậy là trong nhà có những gì giá trị nhất, nhà Modigliani liền chất cả lên chiếc giường nơi bà mẹ sắp sinh. Con trai của bà, được đặt tên là Amedeo Modigliani, ra đời trong hoàn cảnh ấy – người mà sau này được xem như một danh họa.
Chính sự ra đời của Modigliani đã giúp gia đình thoát khỏi cảnh khốn cùng. Cái tên Amedeo có hàm ý là “được Chúa yêu thương”, nhưng cậu bé Amedeo Modigliani lại có thể trạng rất yếu và đau ốm suốt. Modigliani từng bị viêm màng phổi năm 11 tuổi, bị thương hàn năm 14 tuổi. Bệnh tật khiến cậu bé không thể đến trường. Người mẹ tự dạy con học tại nhà, và bà sớm nhận ra con mình có năng kiếu hội họa.
Dù gia đình rất khốn khó, nhưng mẹ của Modigliani vẫn tìm mọi cách để con được tới học vẽ với họa sĩ giỏi nhất tại Livorno lúc bấy giờ. Đó là họa sĩ Guglielmo Micheli. Nhưng tới năm 16 tuổi, vì bị bệnh lao, buộc Modigliani phải dừng lại việc học vẽ. Sau khi bình phục, Modigliani tìm tới Venice để theo học về hội họa, nhưng tại đây, chàng thanh niên chẳng hứng thú học vẽ nữa, mà ngày đêm la cà quán xá, chơi bời trác táng. Modigliani cho rằng mình học được nhiều từ những cuộc vui hơn là tại các học viện mỹ thuật hay trong các lớp học của danh họa.
Nghiện ngập
Năm 1906, Modigliani chuyển tới Paris để phát triển sự nghiệp hội họa. Ở thủ đô nước Pháp, cuộc sống của Modigliani tại Paris rất thiếu thốn, chật vật. Nhưng Modigliani nhanh chóng gây chú ý bởi diện mạo hút hồn với diện mạo bảnh trai, mái tóc dày, đậm màu, xoăn bồng bềnh tự nhiên, nhìn chẳng khác một ngôi sao điện ảnh, hay một công tử giàu có phóng túng. Chính diện mạo này đã giúp ông kiếm được đồng ra đồng vô từ những phụ nữ sẵn sàng ngồi làm mẫu miễn phí cho ông vẽ tranh bán.
Sống bằng nghề hội họa, nhưng những tác phẩm của Modigliani không được các phòng tranh đón nhận. Có những thời điểm, Modigliani buộc phải đổi tác phẩm để lấy thực phẩm, họa cụ. Đôi khi, Modigliani phải vẽ cả biển hiệu quảng cáo để có tiền sinh sống.
Modigliani còn nghiện rượu và chất kích thích, nên cuộc sống của họa sĩ trẻ luôn trong tình trạng túng thiếu. Modigliani không có đủ khả năng để kiểm soát cuộc sống của mình, luôn thiếu tiền và cũng luôn thiếu tỉnh táo vì nghiện rượu và chất kích thích. Modigliani đi dạo xung quanh, xem du khách nào có vẻ giàu có, anh nhanh chóng thực hiện một bức phác thảo chân dung, rồi tiến lại gần, chìa bức chân dung ra và nói: “Tôi là Modigliani. 5 franc nhé”.
Ở thời bấy giờ, cái tên Modigliani chẳng có ý nghĩa gì, nhưng hầu như du khách nào cũng nhận thấy bức chân dung mà người đàn ông say xỉn chìa ra trước mặt mình cũng không tồi, nên họ thường trả tiền và coi đó như một món đồ kỷ niệm đem về từ Paris.
Nóng bỏng những bức khỏa thân
Dù sớm qua đời khi còn trẻ, lúc mới 35 tuổi, nhưng Modigliani đã kịp để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử hội họa mà không có nhiều họa sĩ tạo được như thế. Ngay từ sớm, khi còn chưa được công chúng ưa chuộng, những tác phẩm của Modigliani đã được một số họa sĩ, nhà phê bình, nhà sưu tầm quan tâm, đề cao.
Lý giải về sức hấp dẫn lâu bền trong tác phẩm của Modigliani, Giám đốc nghệ thuật của Bảo tàng Nghệ thuật Houston, bà Alison de Lima Greene, từng nói: “Sức nóng trong tranh Modigliani chính là sức nóng của sự gợi cảm, niềm đam mê, khao khát cháy bỏng. Những bức tranh của Modigliani hết sức nóng bỏng. Có nhiều người vốn không quan tâm tới hội họa, thậm chí không yêu thích hội họa, nhưng lại rất yêu thích tranh của Modigliani. Không chỉ riêng tranh khỏa thân của Modigliani hấp dẫn, mà ngay cả những bức khắc họa người phụ nữ có khoác lên mình tấm vải cũng khiến người xem bị mê hoặc và khao khát được chiêm ngưỡng”.
Phần lớn những tác phẩm khiến hậu thế nhớ về Modigliani được họa sĩ thực hiện trong năm năm cuối đời. Chính trong những năm tháng cuối đời ấy, Modigliani thực hiện bộ tranh khỏa thân có tính chất bước ngoặt đối với mảng đề tài khỏa thân trong hội họa hiện đại. Những tác phẩm này về sau làm nên những kỷ lục về giá trong thập niên 2010.
Modigliani bắt đầu tìm đến đề tài khỏa thân từ năm 1908, nhưng phải tới năm 1914, Modigliani mới phát triển được những nét riêng độc đáo trong mảng đề tài này. Lúc này, người bảo trợ của Modigliani, nhà buôn nghệ thuật Léopold Zborowski, hào phóng thuê phòng vẽ, người mẫu, mua họa cụ cho chàng họa sĩ trẻ. Zborowski cũng hỗ trợ cho cuộc sống của Modigliani, nhờ đó, Modigliani có thể chuyên tâm sáng tác trong một khoảng thời gian.
Tổng cộng Modigliani đã vẽ được 22 bức khỏa thân dáng nằm và 13 bức khỏa thân dáng ngồi trong quãng thời gian từ năm 1916 tới 1919. Khi tổ chức triển lãm hồi năm 1917 với sự hỗ trợ của người bảo trợ Zborowski, sự kiện đã gây nên những tranh cãi lớn trong dư luận và ngay lập tức bị cảnh sát yêu cầu phải dừng lại.
Modigliani chịu nhiều khốn khổ trong cuộc đời, khi còn sống, và hầu như không được chứng kiến bất cứ thành tựu nào trong sự nghiệp sáng tác mỹ thuật của mình. Chỉ tới khi ông qua đời, tranh của Modigliani mới được nhiều người biết tới.
Bức tranh khỏa thân đắt nhất thế giới hiện nay là “Nu Couché” (1917) của Modigliani, tác phẩm từng được mua hồi năm 2015 với giá $170.4 triệu. “Nu Couché” được xem là một tuyệt tác hội họa. Tranh khỏa thân của Modigliani luôn có những đường cong được phóng đại phi thực tế, nhưng tỏa ra một thứ xúc cảm mạnh mẽ, chân thực chưa từng thấy trước đó. Đó không phải là những bức tranh khỏa thân hoàn mỹ theo phong cách thời Phục hưng do các bậc thầy hội họa như Titian, Raphael và Botticelli.
Những cuộc tình sầu
Modigliani đào hoa phong nhã, người yêu nhiều không đếm xuể, hết cuộc tình này đi qua, cuộc tình khác lại đến. Họa sĩ có ba đứa con rơi với những cuộc tình này. Năm 33 tuổi, Modigliani gặp một nữ sinh viên mỹ thuật 19 tuổi có tên Jeanne Hebuterne. Họ ở bên nhau trong quãng thời gian từ năm 1917 đến năm 1920, chính trong thời đoạn này, Modigliani vẽ nên những tác phẩm xuất sắc nhất trong sự nghiệp, trong đó có bức “Nu Couché” (1917).
Jeanne Hebuterne bị gia đình từ mặt sau khi lựa chọn chuyển tới sống chung với Modigliani, vì gia đình cô vốn là một gia đình gia giáo. Modigliani và Hebuterne có với nhau một cô con gái. Sau khi nghiêm túc bước vào mối quan hệ với Jeanne Hebuterne, Modigliani nỗ lực để trở nên cân bằng hơn trong cuộc sống, nhưng tranh của Modigliani vẫn không bán chạy, cuộc sống gia đình trở nên vất vả, chật vật. Ông từng phải đem đổi tranh để có một bữa ăn miễn phí.
Ba năm sau khi sống cuộc sống hôn nhân lành mạnh với Jeanne, Modigliani qua đời vì bị viêm màng não lao, khi mới 35 tuổi. Modigliani qua đời khi Jeanne ở tuổi 21 và đang mang người con thứ hai được tám tháng.
Sau khi lễ tang kết thúc, gia đình của Jeanne đến đưa cô về nhà. Nhưng chỉ hai ngày sau, Jeanne Hebuterne tự sát tại nhà mình, mang theo đứa bé trong bụng. Phải tới 10 năm sau, gia đình của Jeanne mới quyết định di chuyển phần mộ của cô đến bên cạnh phần mộ của Modigliani. Một tấm bia mộ chung được dựng lên để tưởng nhớ vợ chồng. Bên phần mộ của Modigliani có dòng chữ: “Tử thần đánh gục anh khi vinh quang vừa ló rạng”. Còn bên mộ của Hebuterne, trên tấm bia ghi: “Người bạn đồng hành tận tụy nhất với những sự hy sinh cùng cực”.
(theo Britannica và nguồn tổng hợp)
Đọc thêm:
-Quyền lực của những chiếc nhẫn và ngai vua – bên nào mạnh hơn?
