Việc hầu hết các bản hit đứng đầu bảng xếp hạng đương đại có thời lượng khoảng ba phút là điều dễ nhận thấy, dù nghe trên radio, qua các nền tảng phát trực tuyến kỹ thuật số như Spotify, hay các phương tiện truyền thông cũ.
Độ dài nhất quán này không chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên; đó trở một quy ước lâu đời bắt nguồn từ những hạn chế về mặt vật lý và công nghệ của ngành công nghiệp thu âm thời kỳ đầu.
Ràng buộc Shellac: Sự ra đời của quy tắc ba phút
Việc thiết lập ban đầu tiêu chuẩn ba phút có từ đầu thế kỷ 20 với sự phổ biến rộng rãi của đĩa nhựa shellac. Những đĩa này, sau này trở thành phương tiện chính để thu âm nhạc, thường được phát ở tốc độ 78 vòng/phút (Revolutions per minute – RPM). Đĩa nhựa shellac 10 inch tiêu chuẩn có khả năng chứa khoảng ba phút nhạc mỗi mặt.
Do đó, nếu các nhạc sĩ và hãng thu âm muốn bài hát của họ được sản xuất thành công, phân phối rộng rãi và cuối cùng được mua, họ buộc phải cấu trúc các sáng tác của mình để phù hợp với giới hạn thời gian chặt chẽ này.
Đĩa than 12 inch 78 vòng/phút lớn hơn có dung lượng lớn hơn một chút – khoảng bốn đến năm phút mỗi mặt – nhưng định dạng 10 inch được cho là phổ biến hơn đối với đĩa đơn, củng cố ngưỡng ba phút như một chuẩn mực thiết yếu của ngành.
Tăng cường đĩa than: Kỷ nguyên của đĩa đơn 45 vòng/phút
Cuối những năm 1940 mang đến một bước chuyển mình quan trọng trong công nghệ thu âm với sự ra đời của đĩa than 45 vòng/phút nhỏ, bền và rẻ hơn. Định dạng này, thay thế cho đĩa than 78 vòng/phút mỏng manh, củng cố thêm quy tắc ba phút. Giống như người tiền nhiệm của nó, đĩa đơn 45 vòng/phút chủ yếu được thiết kế cho một bản nhạc ngắn, hiếm khi vượt quá ba phút mỗi mặt.Đồng thời, đĩa than Long Play (LP) (33 1/3 vòng/phút) cũng được giới thiệu, cung cấp thời gian phát nhạc kéo dài đáng kể. Tuy nhiên, để quảng bá âm nhạc và thúc đẩy doanh số, đĩa đơn 45 vòng/phút đóng vai trò tối quan trọng. Các đài phát thanh, vốn trở thành phương tiện mạnh mẽ nhất để đưa một bài hát vào văn hóa đại chúng, lại thấy việc lập trình và phát các đĩa đơn 45 vòng/phút ngắn gọn thuận tiện hơn nhiều. Hiệu quả phát sóng này – phát nhiều bài hát hơn trong một giờ nhất định – đưa định dạng đĩa đơn ngắn này vào nhận thức chung của cả ngành công nghiệp âm nhạc và công chúng nghe nhạc trong suốt giữa thế kỷ 20.
Thách thức quy ước và biên tập phát thanh
Mặc dù giới hạn ba phút là chuẩn mực, nhưng nó không phải tuyệt đối. Một số nghệ sĩ thách thức ranh giới cấu trúc này. Một ví dụ đáng chú ý là ca khúc “Like a Rolling Stone” năm 1965 của Bob Dylan, thách thức quy ước bằng cách kéo dài hơn sáu phút. Mặc dù dài, nhưng nhu cầu của người nghe quá lớn khiến các đài phát thanh phát phiên bản đầy đủ, biến một sự bất thường thành một cú hit bất ngờ.
Tuy nhiên, thông thường, các nghệ sĩ có sáng tác vượt quá độ dài cho phép phát thanh sẽ áp dụng một giải pháp thỏa hiệp: biên tập phát thanh. Tác phẩm kinh điển năm 1977 của David Bowie, “Heroes,” là một ví dụ điển hình.
Phiên bản album dài hơn sáu phút, nhưng một bản được chỉnh sửa ngắn hơn đáng kể được phát hành dưới dạng đĩa đơn để phát sóng trên radio. Chiến lược phát hành kép này cho phép các nghệ sĩ duy trì tầm nhìn sáng tạo của họ trên LP mà vẫn đáp ứng được nhu cầu thương mại và hậu cần của phương tiện phát sóng. Các phiên bản đầy đủ, mở rộng vẫn là động lực để người hâm mộ mua toàn bộ album.
Các yếu tố thương mại và tâm lý
Khi âm nhạc chuyển từ đĩa than sang băng cassette và sau đó là đĩa CD, những hạn chế vật lý ban đầu quy định giới hạn ba phút bị biến mất. Tuy nhiên, thời lượng vẫn được xem như tiêu chuẩn thực tế cho các đĩa đơn nhạc pop. Sự liên tục này có thể được quy cho một số yếu tố phức tạp:
Hậu cần phát thanh thương mại: Các đài phát thanh vẫn ưu tiên các bài hát ngắn hơn vì điều này cho phép họ chèn các đoạn quảng cáo sinh lời hơn vào lịch phát sóng.
Kinh tế hãng đĩa: Theo truyền thống, các hãng đĩa và nhạc sĩ không được thưởng tiền bằng tiền bản quyền cao hơn chỉ vì một bài hát có thời lượng dài. Các đĩa đơn ngắn, thu hút hơn được coi là động lực thúc đẩy doanh số hiệu quả.
Kỳ vọng của người nghe: Hàng thập niên bị gò bó khiến cấu trúc nhạc pop ba phút vào gu nghe nhạc của khán giả. Sự ngắn gọn đồng nghĩa với định dạng nhạc pop, khiến nó trở thành thời lượng được mong đợi và ưa thích cho một đĩa đơn ăn khách.
Thời đại phát trực tuyến kỹ thuật số ban đầu hứa hẹn sẽ phá vỡ những ràng buộc về mặt vật lý. Về lý thuyết, một bài hát được phát trực tuyến có độ dài bất kỳ. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại đang chứng kiến một sự tăng tốc nghịch lý hướng đến thời lượng bài hát còn ngắn hơn. Nhiều bản hit hiện nay, như “Ghost” của Justin Bieber (2:33) hay “THATS WHAT I WANT” của Lil Nas X (2:23), có thời lượng dưới ba phút truyền thống.
Sự ngắn ngủi đến mức cực đoan này không chỉ do khoảng chú ý ngày càng ngắn lại do ảnh hưởng của các nền tảng như TikTok, mà còn vì mô hình trả thưởng trực tuyến hiện tại.
Nhạc sĩ Charlie Harding giải thích động lực kinh tế cốt lõi: các dịch vụ phát trực tuyến thường yêu cầu tối thiểu 30 giây nghe để một lượt phát trực tuyến được tính là một tương tác trả phí.
Các nghệ sĩ và hãng đĩa được khuyến khích về mặt tài chính để tối đa hóa tổng số lượt phát trực tuyến được tạo ra trên mỗi album. Bằng cách rút ngắn thời lượng và tăng số lượng bài hát trong một album, họ nâng khả năng người nghe, tạo ra nhiều lượt phát trực tuyến riêng lẻ dài hơn 30 giây, khiến thành công không còn phụ thuộc vào doanh số bán hàng mà vào tổng lượng phát trực tuyến.
Về bản chất, độ dài của một bài hát nhạc pop luôn phản ánh công nghệ và mô hình tài chính đang thịnh hành. Cũng giống như các nhạc sĩ đầu thế kỷ 20 điều chỉnh các tác phẩm của họ theo dung lượng của đĩa 78 RPM, các thiên tài ngày nay đang tối ưu hóa âm nhạc của họ cho hệ thống bản quyền phát trực tuyến, chứng minh những hạn chế có thể thay đổi, nhưng nhu cầu tuân thủ để thành công về mặt thương mại vẫn luôn là một hằng số trong thế giới nhạc pop.
(theo Mentalfloss)
