Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, Trung Quốc đã chính thức bắt đầu các thủ tục tham gia một hiệp ước thương mại tự do có tên là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương Toàn diện và Tiến bộ (The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership – CPTPP), gồm 11 quốc gia.
Tiền thân của CTTPP là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans Pacific Partnership – TPP) do Hoa Kỳ dẫn dắt và được ký kết vào ngày 4 Tháng Hai năm 2016 tại Auckland, New Zealand sau năm năm đàm phán với mục đích hội nhập 12 nền kinh tế ven bờ Thái Bình Dương nhưng không có Trung Quốc. Nhưng cựu Tổng thống Donald Trump đã quyết định rút Hoa Kỳ khỏi TPP ngay trong tuần lễ cầm quyền đầu tiên của ông vào Tháng Giêng 2017; 11 nước còn lại vẫn tiếp tục phê chuẩn hiệp định dưới sự dẫn dắt của Nhật Bản và hình thành CTTPP vào Tháng Mười Hai 2018.
Ý tưởng nòng cốt của hiệp định TPP là hình thành một khu vực tự do kinh tế rộng lớn vận động theo những nguyên tắc của thị trường tự do, giảm thiểu sự can thiệp của nhà nước, bảo đảm quyền của nhà kinh doanh và người lao động, bảo vệ môi trường và tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ. Trung Quốc không được mời tham gia TPP vì dù có quy mô lớn, kinh tế Trung Quốc vẫn chưa đáp ứng các “tiêu chuẩn chất lượng cao” của hiệp định TPP. Thế nhưng sau khi Hoa Kỳ rút ra và TPP biến thành CTTPP, một số nguyên tắc đã bị loại bỏ. Việc ông Trump rút Mỹ khỏi TPP bị các chuyên gia kinh tế đánh giá là làm mất một cơ hội để ngăn chặn cung cách làm ăn chỉ theo lợi nhuận của Bắc Kinh và nhường sân chơi kinh tế khu vực cho ảnh hưởng của Trung Quốc.
Và Trung Quốc đã không bỏ lỡ cơ hội. Trong bài phát biểu trước hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương qua video vào Tháng Mười Một năm 2020, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc “sẽ cân nhắc thuận lợi” việc gia nhập CPTPP.
Hôm Thứ Năm 16 tháng Chín 2021, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào (Wang Wentao) đã trình bày đơn xin gia nhập CTTPP cho người đồng cấp New Zealand Damien O’Connor và thảo luận về quá trình sắp tới qua điện thoại.
New Zealand đóng vai trò là cơ quan lưu chiểu cho CPTPP, chịu trách nhiệm xử lý các nhiệm vụ hành chính khác nhau của hiệp ước, chẳng hạn như các yêu cầu gia nhập.
Trung Quốc cũng đang nỗ lực để bắt đầu thực thi từ ngày 1 Tháng Giêng tới Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (Regional Comprehensive Economic Partnership -RCEP), một hiệp ước thương mại gồm 15 thành viên là các quốc gia Đông Á và Đông Nam Á do Trung Quốc dẫn dắt. Điều này và việc xin gia nhập CPTPP là một phần trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm mở rộng ảnh hưởng kinh tế của mình, loại bỏ dần các ảnh hưởng và nguyên tắc thương mại của Hoa Kỳ trong trật tự kinh tế toàn cầu.
Tuy nhiên, nỗ lực gia nhập CPTPP của Trung Quốc đang phải đối mặt với cuộc xung đột thương mại với Úc và tranh chấp lãnh thổ với Việt Nam, một thành viên khác. Để trở thành thành viên chính thức của CTTPP, Trung Quốc cần có sự đồng ý của tất cả 11 thành viên hiện nay.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng sẽ phải thực hiện các cải cách kinh tế trong nước. Hiệp ước cấm các hành vi không công bằng như trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước làm méo mó thị trường cạnh tranh. Dưới sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình, Trung Quốc đã và đang củng cố các doanh nghiệp nhà nước, coi đó là chủ đạo; gần đây lại có những chương trình trấn áp các công ty công nghệ tư nhân. Vì vậy các cuộc đàm phán để tham gia có thể gặp trở ngại ngay từ đầu.
“Do vai trò của nhà nước trở nên bao trùm trong nền kinh tế Trung Quốc, Bắc Kinh dường như đang rời xa các quy tắc tiêu chuẩn cao của hiệp định CPTPP”, bà Wendy Cutler, nguyên Phó Đại diện Thương mại Hoa Kỳ nói với báo Nikkei. Bà Cutler từng là thành viên chủ chốt của phái đoàn Hoa Kỳ tham gia đàm phán hiệp định TPP dưới thời chính quyền Obama, và mới đây bà đã viết một bài phân tích trên tạp chí Foreign Affairs số mới nhất kêu gọi chính quyền Joe Biden quay trở lại hiệp định TPP. Hiện bà Cutler là Phó chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á – một think tank của Hoa Kỳ. “Đơn xin gia nhập CPTPP của Trung Quốc là một điểm dữ liệu nữa về lý do tại sao Washington cần đẩy mạnh can dự kinh tế ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, bao gồm cả về thương mại,” bà Cutler nói.
Nhiều luật lệ của Trung Quốc không phù hợp với luật quốc tế và các nguyên tắc của CTTPP, do đó có thể vấp phải sự phản kháng của các thành viên. Luật bảo mật dữ liệu mới của Trung Quốc chẳng hạn, có hiệu lực trong tháng này bao gồm lệnh cấm đưa dữ liệu ra khỏi đất nước.
CPTPP có ba nguyên tắc đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong việc phân phối dữ liệu, trong đó có quy định cấm buộc các công ty tiết lộ mã nguồn. Tại Trung Quốc, các công ty thường xuyên bị chính quyền buộc phải tiết lộ công nghệ để có được giấy phép hoạt động.
Ngoài ra, CPTPP kêu gọi chấm dứt phân biệt đối xử giữa các công ty nước ngoài và trong nước trong hoạt động mua sắm của chính phủ. Trong khi đó, Bắc Kinh đã ban hành hướng dẫn buộc các cơ quan chính phủ phải mua sản phẩm của Trung Quốc. Do Trung Quốc chỉ ưu tiên cho các lợi ích kinh tế của chính họ nên con đường trở thành thành viên CTTPP sẽ rất khó khăn.
Đơn của Bắc Kinh được đưa ra một ngày sau khi Mỹ, Anh và Úc thành lập một liên minh quốc phòng mới ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương có tên AUKUS nhằm chống lại Trung Quốc. Trong ba nước này, Úc đã là thành viên của CTTPP, còn vương quốc Anh đã bắt đầu đàm phán để trở thành thành viên.
Đọc thêm:
