Trong vài tháng vừa qua, làn sóng phản đối chính phủ lớn nhất trong lịch sử Israel đã trở thành tâm điểm của thế giới. Hàng triệu người Israel đã liên tục xuống đường biểu tình phản đối cuộc đại tu tư pháp của chính quyền Thủ tướng Benjamin Netanyahu.
Bạo lực leo thang
Các cuộc biểu tình phản đối chính phủ và ủng hộ dân chủ đã được tổ chức rất tốt, với lịch trình của các diễn giả và âm nhạc. Những người tham gia biểu tình đã lan tỏa thông điệp lạc quan, hy vọng, và quyết tâm bảo vệ nền dân chủ Isarel. Họ tin rằng nếu áp lực đủ mạnh trong một thời gian dài sẽ có thể khiến chính quyền Netanyahu từ bỏ cuộc đại tu tư pháp.
Tuy nhiên, vào tối Thứ Hai, ngay sau khi Quốc hội Isarel thông qua phần luật đầu tiên trong cuộc đại tu tư pháp, niềm hy vọng của những người biểu tình đã được thay thế bằng sự giận dữ. Giới trẻ ở Tel Aviv đã không sợ hãi trước hàng rào cảnh sát và vòi rồng sẵn sàng bắn nước có mùi hôi thối vào họ.
Nhưng, dường như đối với những người biểu tình, họ không còn gì để mất. Bởi thế, hàng ngàn người đã vượt qua hàng rào cảnh sát, đốt pháo sáng, và quyết tâm kéo về phía xa lộ Ayalon để chặn giao thông. Lực lượng cảnh sát Isarel đã đáp trả bằng bạo lực. Vô số hình ảnh của những người biểu tình bị cảnh sát đánh đập, bị kéo lê trên mặt đất, và bị xô qua các rào chắn đường cao tốc.
Bà Ifat Brilliant đã chia sẻ một bức ảnh cảnh sát đàn áp con trai 18 tuổi của bà, với khuôn mặt đẫm máu ở Tel Aviv. Bà viết: “Con tôi không làm gì sai cả – không chửi bới, không bạo loạn. Nó đã biểu tình cho nền dân chủ. Sau khi còng tay nó, cảnh sát đã kéo nó sang một bên và bắt đầu đánh đập. Hãy phóng to bức ảnh lên. Quá kinh khủng. Người cảnh sát “đáng yêu” mà bạn nhìn thấy trong bức ảnh đang đấm vào mặt con trai tôi. Viên cảnh sát cũng thì thầm với nó rằng, ‘Tôi sẽ cưỡng hiếp mẹ của bạn.’”
Con trai bà Ifat Brilliant không đơn độc. Số lượng các vụ bắt giữ người biểu tình đang tăng nhanh chóng. Moshe Redman, một trong những lãnh đạo của các cuộc biểu tình, cũng bị bắt ở Jerusalem vào thứ Hai, khi đang tìm cách chặn lối vào quốc hội trước cuộc bỏ phiếu.
Nhát dao của Netanyahu vào nền dân chủ
Quyết tâm đại tu tư pháp của phe cực hữu đã gây ra cuộc khủng hoảng nội bộ lớn nhất Israel, kể từ khi nhà nước này được thành lập vào năm 1948. Nhận định chung là cuộc đại tu tư pháp, nếu hoàn toàn được thông qua, sẽ xóa sổ bộ máy tư pháp độc lập và làm suy yếu nền dân chủ Israel.
Thứ Hai vừa qua, chính phủ của Thủ tướng Netanyahu đã thông qua một phần của dự luật, ngăn cản Tòa án Tối cao sử dụng “tính hợp lý” để bác bỏ các quyết định của chính phủ. Nghĩa là, chính phủ Israel đã thành công loại bỏ sự giám sát quan trọng của nhánh tư pháp đối với nó. Hệ quả tương lai sẽ là một bộ máy tư pháp bị vô hiệu hóa, do không thể buộc các nhà lãnh đạo phải chịu trách nhiệm.
Thứ Ba, ngày 25 Tháng Bảy, nhiều tờ báo của Israel đã đồng loạt in các trang nhất bị bôi đen, thể hiện “Một ngày đen tối cho nền dân chủ Israel.”
All #Israeli newspapers published this morning the same front page: “25/7/2023 A Black Day for the Israeli Democracy” #Israel #IsraeliDemocracy pic.twitter.com/2NjQzraeJo
— Sharon Pardo (@pardosharon) July 25, 2023
Rõ ràng, chính quyền Netanyahu đang lèo lái Israel đi theo con đường chuyên chế, đe dọa các giá trị dân chủ, và lý tưởng về sự thống nhất của người Do Thái mà Israel đã được đặt nền móng cách đây 75 năm. Cho nên, đối với nhiều người Israel, cuộc chiến chống đại tu tư pháp là cuộc chiến bảo vệ dân chủ vì linh hồn của dân tộc Israel.
Cuộc đại tu tư pháp của chính phủ cực hữu của Thủ tướng Netanyahu không chỉ tạo ra những rạn nứt sâu sắc trong xã hội Israel, mà còn diễn ra trong quân đội được trang bị tốt nhất Trung Đông. Lần đầu tiên trong lịch sử Isarel, gần mười nghìn quân nhân dự bị đã ký thỉnh nguyện thư đe dọa sẽ từ chối phục vụ quân đội nước này nếu cuộc đại tu tư pháp vẫn diễn ra.
Trong tuần này, 161 sĩ quan của lực lượng không quân vừa tuyên bố họ sẽ ngừng phục vụ, nếu chính phủ khước từ yêu sách bãi bỏ các thay đổi tư pháp. Vào thứ Tư, hàng trăm quân nhân dự bị từ các đơn vị khác nhau đã tham gia một cuộc biểu tình ở Tel Aviv, tuyên bố họ sẽ ngừng phục vụ quân đội.
Rõ ràng, đây là một thời điểm khắc nghiệt đối với Israel – “quốc gia dân chủ duy nhất” ở Trung Đông. Và cuộc khủng hoảng chắc chắn sẽ còn leo thang. Những người theo chủ nghĩa phục quốc và tôn giáo cực đoan trong liên minh Thủ tướng Netanyahu nhấn mạnh rằng dự luật vừa được thông qua mới chỉ là bước khởi đầu. Dự luật tiếp theo là trao cho các liên minh cầm quyền quyền kiểm soát các cuộc bổ nhiệm tư pháp. Họ cũng muốn Quốc hội có khả năng “bỏ qua” các quyết định của Tòa án Tối cao để bãi bỏ luật.
Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền, Volker Turk, đã thúc giục chính phủ Israel “tạm dừng” đại tu tư pháp vì nó “sẽ làm suy yếu nghiêm trọng khả năng của cơ quan tư pháp trong việc bảo vệ các quyền cá nhân và duy trì pháp quyền như một biện pháp kiểm soát hiệu quả đối với quyền hành pháp và lập pháp.”
Không thể phủ nhận vai trò then chốt của ông Netanyahu trong cuộc khủng hoảng dân chủ này. Vì ham muốn trở lại nắm quyền sau 18 tháng, ông liên kết với các thành phần Do Thái cực hữu và cực đoan của Israel trong cuộc bầu cử năm ngoái.
Nhờ vậy, Netanyahu đã giành lại chức thủ tướng bằng cách thành lập liên minh cầm quyền theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan nhất trong lịch sử Israel. Điều đó có nghĩa là ông phải chấp nhận các yêu cầu của những kẻ cực đoan, trong đó có Bộ trưởng An ninh Itamar Ben-Gvir và Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich.
Một số người, trong đó có cựu Thủ tướng Ehud Olmert, cảnh báo rằng Israel có nguy cơ rơi vào nội chiến. Đó có thể là một cảnh báo phóng đại. Nhưng liên minh chủ nghĩa dân tộc cực đoan của Netanyahu đã khẳng định rằng cuộc đại tu tư pháp sẽ tiếp tục, bất chấp hàng loạt các cuộc biểu tình và đình công. Hôm thứ Ba, Hiệp hội Y khoa Israel đã kêu gọi đình công 24 giờ trên toàn quốc.
Cuộc khủng hoảng dân chủ đã chia rẽ sâu sắc xã hội Israel và ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã tháo chạy và làm dấy lên nỗi ám ảnh về một cuộc tổng đình công của các công đoàn. Thị trường chứng khoán Israel tiếp tục trượt dốc, đồng Shekel mất giá, và lãi suất tăng.
Rõ ràng, Israel đang trong tình trạng “nồi da xáo thịt.”
Đồng minh thân cận của Israel là Hoa Kỳ cũng đã gọi cuộc bỏ phiếu hôm thứ Hai là “đáng tiếc.” Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, Lloyd Austin, kêu gọi đối thoại chính trị ở Israel trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Israel, Yoav Gallant, nhấn mạnh điều này là cần thiết cho “một nền dân chủ kiên cường.”
Nền dân chủ Israel đang bị đòn giáng mạnh từ những kẻ cực đoan, không xem trọng các giá trị cốt lõi của thể chế dân chủ. Phe đối lập Israel cần phải nghiêm túc suy nghĩ về mối đe dọa mà các chính sách của chính quyền Netanyahu gây ra đối với an ninh và sự ổn định của Israel. Theo nhiều nhà phân tích, chính quyền Biden cần phải dứt khoát hơn trong việc tạo sức ép lên Thủ tướng Netanyahu. Biden nên nói rõ rằng sẽ có những hậu quả nghiêm trọng đối với mối quan hệ với Washington, trừ khi liên minh Netanyahu lùi bước.
Cô Miron Shatz, người đã tham gia vào các cuộc biểu tình của phe đối lập “mỗi ngày, đôi khi hai lần một ngày, hoặc ba lần một ngày” chia sẻ: “Tôi không biết phải làm gì, nhưng tôi không thể chịu đựng được nữa. Tôi không tin rằng mọi thứ đã kết thúc.”
Nền dân chủ Israel, nền dân chủ duy nhất ở Trung Đông đang gặp nguy khốn, nhưng không phải hết hy vọng! Chỉ cần thành phần trí thức và các tổ chức dân sự, vẫn kiên trì, quyết tâm tạo áp lực bằng biểu tình, đình công, và bất bạo động, yêu sách chính quyền Netanyahu chấm dứt cuộc đại tu tư pháp, thì hy vọng củng cố nền dân chủ của Israel vẫn còn.
