Cách nay 133 năm, ngày 27 Tháng Bảy là Chủ nhật. Vincent Van Gogh gom dụng cụ vẽ vào một cái túi nhỏ rồi rời khỏi quán trọ Ravoux, nơi ông đã trú ngụ từ Tháng Năm. Ông đi bộ đến cánh đồng lúa ở phía sau lâu đài Auvers-sur-Oise. Quanh quẩn trong đầu ông là những ý nghĩ chán chường, thất vọng, bi quan.
Ngày nay, những hành động điên điên khùng khùng của Vincent Van Gogh (sinh ngày 30 Tháng Ba 1853) ai cũng biết, từ vô số lần lên cơn sảng loạn sau những ly rượu absinthe, qua vụ dùng lưỡi lam xén mẩu tai của mình vào chiều ngày Noel sau cuộc tranh cãi tóe lửa với người bạn Gauguin rồi còn gửi nó làm quà Giáng sinh cho một cô gái bán dâm.
Năm 1889, Vincent phải nhập viện điều trị. Mấy tháng sau, tưởng khỏe mạnh trở lại nên theo đề nghị của em trai là Théo Van Gogh (sinh ngày 1 Tháng Năm 1857), ông đến làng Auvers-sur-Oise sống từ ngày 16 Tháng Năm 1890. Mà hình như ông khỏe lại thật, mỗi ngày hoàn thành một bức tranh. Bác sĩ Gachet, một người cũng mê thích vẽ và là bạn của Théo, cho rằng Vincent đã khỏi hẳn.
Thế nhưng Vincent chỉ giả vờ tỉnh táo thôi, trong lòng ông vẫn u sầu, cảm thấy rất cô đơn. Trông đợi Théo và gia đình nhỏ của cậu ấy sẽ đến chơi hè với mình thì lại nghe tin không vui. Con của Théo, cũng tên Vincent, bệnh nặng. Bác Vincent cứ lo đứa cháu Vincent sẽ chết như người anh lớn của mình chết một năm trước khi mình chào đời. Xếp vào góc phòng những bức tranh mà sau này thế giới công nhận là tuyệt phẩm (Les Chaumes du Gré à Chaponval, Le Paysage avec meule de paille, La Rue à Auvers…), Vincent Van Gogh bước ra khỏi quán trọ vào ngày 27 Tháng Bảy 1890.
Tự trách mình chẳng làm nên trò trống gì và cứ phải ăn bám em trai Théo, mà Théo vừa lần đầu làm bố lại vừa mất việc làm…, Vincent không muốn tiếp tục là gánh nặng lớn cho thằng em nữa nên rút khẩu súng lục cũ kỹ ra khỏi túi đồ nghề, dí mũi súng vào ngực, phía trái tim và bóp cò. Đùng! Thế nhưng cuộc tự sát bất thành!
VIÊN ĐẠN ĐỊNH MỆNH
Máu rỉ ra theo từng bước chân, ông lê bước về quán trọ; trên đường đi, ít nhất vấp ngã ba lần, nhưng vẫn cố đi tiếp. Cuối cùng cũng về đến nơi, ông nhẹ nhàng leo lên phòng riêng ngay phía dưới mái nhà, không hé môi kể cho ai chuyện gì vừa xảy ra. Vincent gieo mình xuống giường, nhắm mắt chờ chết, chờ sự giải thoát.
Ông chủ tửu quán Arthur Ravoux nhận thấy có gì là lạ với anh chàng Vincent. Nhưng biết vị khách này có hành động khác thường nên ông không tìm hiểu thêm. Chỉ đến khi khách khứa tụ về quanh bàn dùng bữa tối, không thấy Vincent, ông mới lên phòng xem sao và phát hiện Vincent nằm mê man. Cởi áo vest của Vincent ra, toàn máu! Vincent tỉnh lại và thều thào, “Tôi tự sát mà bắn hụt!”.
Chủ quán vội cho gọi vị bác sĩ làng, ông Mazery. Cả bác sĩ Gachet mà Théo đã giao phó nhiệm vụ trông chừng hộ ông anh Vincent cũng chạy đến. Hai ông thất kinh trước cảnh tượng chẳng biết phải làm gì. Lâu nay bác sĩ Mazery chỉ lo đỡ đẻ còn bác sĩ Gachet thì chưa bao giờ cầm đến dao mổ.
Việc duy nhất hai ông làm được là xác định Vincent chưa chết. Cho rằng viên đạn chỉ chệch gần cột sống, không cần đại phẫu, hai ông quyết định băng bó vết thương và… ngồi chờ. Vincent đòi hút tẩu nên bác sĩ Gachet nhồi thuốc và bật diêm, rồi sau đó hỏi địa chỉ nhà Théo ở Paris để khẩn báo. Nhưng Vincent từ chối, không muốn gây phiền hà. Tuy nhiên Théo cuối cùng cũng hay tin, vội vàng đến Auvers ngay ngày hôm sau. “Lại hụt nữa rồi Théo à!”, Vincent nói trong hơi thở. Đây không phải là lần đầu ông tìm cách tự tử.
Théo quỳ xuống cạnh giường, nước mắt lã chã, nhưng tin rằng Vincent cũng qua khỏi cơn nguy như mọi khi. Không ngờ Vincent yếu dần. Và vẫn hút tẩu trong căn phòng nhỏ. Ông trở nên tiều tụy nhưng dứt khoát không cho Théo gọi bác sĩ chuyên nghiệp. Từ trạng thái tỉnh táo, Vincent từ từ chuyển sang khó thở, nghẹn cuống họng, nhịp tim yếu. Théo ôm chặt Vincent trong vòng tay và chứng kiến Vincent trút hơi thở cuối cùng lúc 1g30 sáng ngày 29 Tháng Bảy 1890. Khi ấy ông mới 37 tuổi.
LÀM GÌ CÓ CHUYỆN TỰ SÁT?
Không phải ai cũng tin những gì truyền tải lâu nay, rằng Vincent Van Gogh tự bắn và chết như mô tả ở trên. Năm 2011, có hai nhà viết tiểu sử Mỹ khẳng định Vincent chết vì bị trúng đạn mà hai đứa trẻ trong khi nô đùa đã bắn phải. Đó là hai anh em Gaston và René Secrétan. Trong lúc chơi cao bồi với một khẩu súng thật, lấy trộm từ quán Ravoux, chúng chĩa súng vào Vincent hù dọa như chúng thường chọc ghẹo Vincent nhiều lần trước đó. Không may súng lẩy cò, viên đạn cắm phập vào ngực Vincent! Theo hai chuyên gia này, Vincent không nói ra sự thật vì thấy tội nghiệp cho hai đứa trẻ.
Tửu quán Ravoux nhuộm màu tang tóc, bác sĩ Gachet vẽ chân dung Vincent Van Gogh cho kịp lễ tang sẽ cử hành ngày hôm sau. Vị linh mục làng Auvers không muốn linh cữu của Vincent được chở trên chiếc xe tang nhà thờ vì ông đã phạm tội tự tử. May sao, ngôi làng Méry bên cạnh đồng ý cho mượn xe.
Lễ tang diễn ra đúng theo quy định dân sự, không có cha cố làm phép và đọc kinh, chỉ vì Vincent chết do tự tử. Những bức tranh của Vincent được trao hết cho người em Théo. Théo cũng sớm đi gặp lại anh của mình sáu tháng sau đó. Ông Théo cũng nổi tiếng điên khùng như Vincent! Ngày nay, trong nghĩa trang làng Auvers-sur-Oise, có hai ngôi mộ giống nhau của anh em Vincent và Théo Van Gogh.
Người có công lớn trong việc giới thiệu ra thế giới những tác phẩm của Vincent Van Gogh là Johanna Bonger, vợ góa của Théo Van Gogh. Trong 37 năm sống và vẽ tranh, Vincent đã chỉ bán được duy nhất một bức La Vigne Rouge (Cây nho đỏ).
TUYỆT TÁC “VINCENT”
Starry, starry night
Paint your palette blue and gray
Look out on a summer’s day
With eyes that know the darkness in my soul
Shadows on the hills
Sketch the trees and the daffodils
Catch the breeze and the winter chills
In colors on the snowy, linen land
……….
Starry, starry night
Flaming flowers that brightly blaze
Swirling clouds in violet haze
Reflect in Vincent’s eyes of china blue
Colors changing hue
Morning fields of amber grain
Weathered faces lined in pain
Are soothed beneath the artist’s loving hand
…
Ngày nay có ai yêu tranh, thích nhạc mà không biết đến lời ca này. Đó là “Vincent”, một trong hai tuyệt tác của Don McLean, nghệ sĩ pop Mỹ rất nổi những năm 1970. Bài “Vincent” chính là cảm xúc của Don McLean khi ngắm tranh của Vincent VanGogh và đọc biết về tiểu sử cuộc đời của nghệ sĩ Hà Lan này.
“Mùa Thu 1971, tôi tìm được việc làm là đàn hát trong các lớp học để giúp học sinh có chút kiến thức âm nhạc,” Don McLean kể với tờ The Daily Telegraph. “Một sáng nọ, đang ngồi bên hàng hiên đọc tiểu sử Vincent VanGogh, tôi bỗng nẩy ra trong đầu ý tưởng soạn bài ca biện hộ cho chàng họa sĩ, rằng anh ta chẳng hề điên khùng như người ta tưởng”.
Và thế là Don nhìn vào bản sao bức Starry Night của Vincent VanGogh, ghi lời và nốt nhạc lên một cái túi giấy. “Thời gian ấy, hôn nhân của tôi cũng chẳng hạnh phúc. Nó là nỗi dày vò tra tấn tôi hàng ngày. Lúc ấy tôi không sảng như ông Vincent Van Gogh và ông Théo Van Gogh nhưng tôi cũng không cảm thấy vui sống”. Bản sao bức Đêm đầy sao ở đâu ra? “Tôi thấy nó trong một cuốn sách hồi ký mà có ai đó bảo do chính Théo kể về Vincent Van Gogh, rằng bức tranh ấy được Vincent vẽ theo ký ức từ một đêm đẹp trời nhiều sao”.
Thế là Don McLean có “Vincent” mà ngày nay nhiều người vẫn nhầm lẫn gọi là ca khúc “Starry Night”. “Vincent”, nằm trong album American Pie, đã leo lên đỉnh cao Billboard Hot 100 tại Mỹ vào ngày 15 Tháng Một 1972 rồi ngự trị ở đó suốt bốn tuần liền. Đĩa đơn “Vincent” dài gần bốn phút được tung ra sau đó cũng lọt lên hạng 12 vào Tháng Năm 1972. Nhờ album này mà từ một nhạc sĩ vô danh, Don McLean trở thành nghệ sĩ sáng giá.
Năm 2020, bản thảo viết tay “Vincent” được bán đấu giá với $1.5 triệu! “Vincent” đã được vô số ca sĩ nổi tiếng cover lại suốt nhiều thập niên qua và phiên bản hay nhất có lẽ là thể hiện của Josh Groban, được in trong album cùng tên phát hành năm 2001.
____________________
