Những chiếc lá rụng không chỉ cung cấp môi trường sống quan yếu cho động vật hoang dã mà còn có lợi cho sức khỏe của đất.
Đừng nhìn những chiếc là rụng như kẻ thù
Khi lá rụng bắt đầu phủ kín khắp đất nước vào mùa thu này, nhiều người Mỹ muốn dọn sạch những chiếc đã bị khô giòn. Nhưng các chuyên gia đề nghị, đừng làm quá nhanh mà hãy…động não! David Mizejewski, nhà tự nhiên học của tổ chức bảo tồn phi lợi nhuận Liên đoàn Động vật hoang dã Quốc gia (National Wildlife Federation-NWF) nêu lý do: “Lá rụng thực sự là môi trường sống quan trọng của động vật hoang dã. Tất cả các loại sinh vật đều dựa vào đó để sinh tồn, nơi mà chúng có thể tìm thấy thức ăn và trú ẩn; và thậm chí trong nhiều trường hợp còn hoàn thành vòng đời của chúng”.
Để hỗ trợ tốt nhất cho sức khỏe động vật hoang dã và đất đai, các chuyên gia khuyên nên để lại những chiếc lá ở nơi chúng rơi xuống, trừ khi có quá nhiều. Mặt cỏ phủ lá cung cấp môi trường sống trong những tháng mùa đông lạnh giá cho các loài thụ phấn quan trọng như ong, bướm và bướm đêm.
Các sinh vật khác như động vật lưỡng cư và động vật có vú nhỏ sóc chuột cũng được hưởng lợi từ những “ngôi nhà” bằng lá cây. Scott Black, giám đốc điều hành của tổ chức phi lợi nhuận Xerces Society chuyên bảo tồn động vật không xương sống, giải thích: “Những nơi trú ẩn bằng lá cho phép chúng vượt qua mùa đông, sau đó chúng tái hiện để thụ phấn cho khu vườn và giúp kiểm soát các loài gây hại khác”. Black bổ sung: “Hãy để lại một chút ‘hỗn loạn’ trong khu vườn của bạn, vì điều đó thực sự có lợi cho đất đai cũng như cho các loài động vật cần đến lá”.
Nhưng Mizejewski và các chuyên gia khác đồng ý là bạn không cần phải giữ lại một lớp lá dày phủ đầy toàn bộ mặt sân vườn. Ông nói: “Việc gom lá lại và gửi chúng đến bãi rác là điều tồi tệ nhất. Tại các bãi chôn lấp lá sẽ bị phân hủy trong điều kiện kỵ khí không có oxy, tạo ra methane, một loại khí nhà kính mạnh có hại cho khí hậu trái đất”.
Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường (Environmental Protection Agency-EPA) Hoa Kỳ, năm 2018, các bãi chôn lấp đã nhận được khoảng 10.5 triệu tấn rác thải sân vườn, gồm cả lá cây, chiếm hơn 7% tổng lượng rác thải bị vứt bỏ. Các chuyên gia khuyến cáo, dù lá rải rác trên bãi cỏ có lợi cho cỏ của bạn, nhưng một lớp quá dày sẽ làm thảm cỏ bị sũng nước và hấp thu kém ánh nắng mặt trời. Mizejewski lưu ý: “Những tán lá rụng cũng có thể là nơi ẩn náu của các loài gây hại, chẳng hạn như bọ ve, vì vậy điều quan trọng là bạn phải tuân thủ các biện pháp tốt nhất để tự bảo vệ bản thân. Tuy nhiên, việc quét hết lá không phải là giải pháp. Bạn không cần phải giữ hết lá ở nơi chúng rơi xuống mà chỉ đừng loại bỏ hết chúng”.
Và ứng xử có văn hoá với lá rụng
Để dọn dẹp bớt lá rụng mùa thu, các chuyên gia khuyên nên dùng cào gom chúng thành đống và đưa ra rìa sân vườn. Cố gắng tránh sử dụng các thiết bị dọn cỏ chạy bằng khí đốt, như máy thổi lá, vì chúng phát khí thải độc hại và tiếng ồn. Kevin Carpenter-Driscoll, điều phối viên môi trường của thành phố Greenbelt thuộc tiểu bang Maryland khuyên: “Hãy dọn bớt lá rụng trước đợt sương giá thực sự đầu tiên, khi trời bắt đầu lạnh báo hiệu mùa đông đến. Sau đó, hãy để yên cho động vật hoang dã trú ẩn trong suốt mùa đông, đừng làm phiền chúng”.
Mizejewski khuyến cáo không nên dọn hết lá ở gốc cây và bụi rậm vì lá đóng vai trò lớp phủ diệt cỏ dại vào mùa xuân. “Rơi xuống xung quanh vùng rễ của cây, lá giúp ức chế cỏ dại, giữ độ ẩm cho đất, trước khi chúng từ từ phân hủy và bổ sung chất dinh dưỡng cho rễ cây, giống phân bón” – ông lý giải. Mizejewski gợi ý nên un lá thành đống cao khoảng 3-5 inches quanh gốc cây. Nếu bạn không muốn lá bay ngược vào sân, hãy thường xuyên làm ướt chúng. Nếu có quá nhiều lá, hãy dùng máy cắt cỏ băm nhỏ để chúng phân hủy nhanh hơn. Mizejewski đưa ra một giải pháp nữa: “Lá là chất bổ sung dinh dưỡng nên một đống lá lớn trong vườn khi để hoai tự nhiên sẽ cho bạn một lượng phân tự nhiên giá trị”.
Có một số thành phố đang gom lá để làm phân bón. Theo phân tích của EPA, năm 2018, ước tính khoảng 22.3 triệu tấn rác sân vườn đã được ủ thành phân.
Các chuyên gia cho biết việc thực hiện các giải pháp phù hợp đối với lá rụng trong sân vườn vào mùa thu chỉ là một phần trong nỗ lực lớn hơn để không còn những bãi cỏ được cắt tỉa quá cẩn thận, sạch sẽ biến thành “vùng chết” của nhiều loài, cung cấp ít môi trường sống và chất dinh dưỡng không đủ cho động vật hoang dã sinh sôi. “Lý tưởng nhất là chúng ta thay đổi cách ứng xử với lá rụng.
Thực tế cho thấy nhiều người đã bắt đầu đánh giá lại cách ứng xử với sân vườn gia đình, trong đó có lá” – Carpenter-Driscoll nói. Các tổ chức như NWF và Xerces Society đã phát động các chiến dịch giáo dục cộng đồng theo hướng này. NWF và Xerces đã chỉ định Tháng Mười là “Tháng quốc gia để yên cho lá” (National Leave the Leaves Month). Carpenter-Driscoll kết luận: “Chỉ cần một thay đổi đơn giản như không loại bỏ hết lá trong vườn cũng đã tạo ra tác động rõ rệt. Bạn sẽ thấy nhiều loài đa dạng hơn trong sân của mình. Nhiều người đi theo trào lưu mới phải thừa nhận họ đang thấy một thay đổi mà trước đây chưa từng thấy, đặc biệt là sự phì nhiêu của đất”.
