Những năm gần đây, nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Jessica Alba (the Honest Co.), Iman (Iman Cosmetics), Gwyneth Paltrow (Goop), và Beyoncé (Ivy Park) đã đi “tiên phong”, bắt tay vào công việc kinh doanh trên con đường trở thành nghệ sĩ kiêm doanh nhân.
Khi giới nghệ sĩ lấn sân
Theo một báo cáo được công bố vào Tháng Chín từ JLL Research, gần 60% các thương hiệu nổi tiếng – bao gồm mỹ phẩm, sản phẩm may mặc, giày dép, sức khỏe, hàng gia dụng và các lĩnh vực bán lẻ khác – đều được thành lập trong sáu năm qua, hơn một phần ba các thương hiệu nổi tiếng đã ra mắt vào năm 2020 hoặc trong thời gian gần đây. Kết quả cũng cho thấy các diễn viên thuộc nhóm chủ doanh nghiệp bán lẻ lớn nhất trong ngành giải trí.
Olav Sorenson – Chủ tịch Joseph Jacobs ở Trường Quản lý Anderson của UCLA – nói về việc những người biểu diễn bắt đầu công việc kinh doanh của riêng họ: “Tên tuổi của người nổi tiếng gắn liền với sản phẩm là một ‘sự chứng thực,’ nó rõ ràng có rất nhiều sức mạnh.”
Ý tưởng xây dựng doanh nghiệp rất hấp dẫn đối với những người muốn tìm kiếm quyền tự chủ. Trên thực tế, nhiều bằng chứng cho thấy điều này xuất hiện từ nhiều năm trước khi những người nổi tiếng thời đó đã biết tận dụng sự cộng hưởng từ danh tiếng cá nhân để kinh doanh các sản phẩm tiêu dùng nhằm tăng thu nhập. Khi đề cập nghiêm túc về tài chính, đa phần người nổi tiếng liền thấy giá trị ‘cổ phần’ của họ cao hơn nhiều một khi doanh nghiệp bắt đầu thu lợi nhuận. “Bằng cách chấp nhận một chút rủi ro trong giai đoạn đầu tư, họ có khả năng sở hữu từ 60% giá trị sản phẩm trở lên.” – Sorenson nhận định.
Paul Yoo – người đứng đầu bộ phận liên doanh và cấp phép tại United Talent Agency – cho biết điểm khởi đầu của tất cả những người nổi tiếng muốn thành lập doanh nghiệp là từ niềm đam mê. Nhóm của Yoo thường tiếp cận với khách hàng sau khi suy nghĩ thiệt hơn về nỗ lực sáng tạo của họ, xem nó có thể tồn tại được trong tương lai hay không.
Bước kế tiếp, cơ quan này giúp khách hàng biến ý tưởng thành hiện thực bằng cách cung cấp cho họ những công cụ thiết thực cần có để điều hành hoạt động kinh doanh, cũng như tiếp cận với các chuyên gia có thể xử lý những trở ngại. Phần quan trọng nhất là phải xác định ‘lý do tồn tại’ của doanh nghiệp và phân tích đối thủ cạnh tranh, từ đó góp phần mang lại cho thương hiệu một vị thế mới, đó mới là lý do chính yếu khiến khách hàng tìm đến họ.
Tương lai xán lạn
Với tư cách là người đồng sáng lập, nữ ngôi sao phim Triệu phú khu ổ chuột (Slumdog Millionaire) Freida Selena Pinto là một trong những người đầu tiên thử nghiệm các sản phẩm mới của thực phẩm dinh dưỡng Rookie Wellness. Rất cụ thể, cô là bằng chứng sống khi đưa ra những phản hồi cộng hưởng tích cực không thể chối cãi vào sản phẩm của mình. Thực tế hơn, Pinto còn lo ngại rằng Wake – một loại thực phẩm bổ sung năng lượng từ trái cây dùng vào buổi sáng trong danh sách Rookie Wellness – có vị quá ngọt. Các điều chỉnh đã được thực hiện sau đó, và hiệu quả đến ngoài mong đợi, Wake hiện là mặt hàng phổ biến nhất của công ty.
Các nghệ sĩ-doanh nhân thường áp dụng phương pháp tiếp cận thực tế trong quá trình xây dựng sản phẩm, có thể bao gồm mọi bước, từ thử nghiệm hương vị đến đóng gói và thiết kế. Thậm chí nhiều nghệ sĩ đặc biệt quan tâm đến việc phân phối bán lẻ, hoặc xác định nơi trực tiếp bán sản phẩm của họ đến khách hàng.
“Nhu cầu” nghệ sĩ làm doanh nhân thực tiễn đến mức các công ty quản lý ở Hollywood đã thành lập các bộ phận chuyên hỗ trợ tham vọng kinh doanh dành cho các tài năng trẻ. Các công ty nổi tiếng như WME hay UTA đều có khối lượng ‘giao dịch’ tăng vọt, ký kết từ 20 đến 40 hợp đồng mỗi năm, nhờ hợp tác với công việc kinh doanh mạo hiểm của giới nghệ sĩ.
Thành lập công ty chưa bao giờ dễ dàng đến thế, ‘Thiên thần bóng tối’ Jessica Alba là nhân vật truyền cảm hứng cho những phụ nữ ở Hollywood muốn lấn sân sang thế giới kinh doanh. Theo JLL Research, Honest Co. – thương hiệu sản phẩm làm đẹp và chăm sóc em bé của ngôi sao trong Bộ tứ siêu đẳng (Fantastic Four) – đã kiếm được hơn $300 triệu chỉ riêng trong năm 2022.
Ben Enowitz – Phó chủ tịch điều hành liên doanh đầu tư tại Endeavour giải thích: “Điều khiến các diễn viên đặc biệt phù hợp để khởi nghiệp kinh doanh trong thời đại kỹ thuật số là nhờ sở trường của họ trong việc đổi mới. Tương tự như cách một nghệ sĩ dày dặn kinh nghiệm có thể viết kịch bản hoặc làm đạo diễn phim, các diễn viên rất nhạy bén và sáng tạo trong việc quảng cáo hình ảnh trên mạng xã hội. Đi kèm theo đó, thật dễ dàng để xen vào nội dung quảng cáo cho sản phẩm của họ.”
Các nữ diễn viên kiêm nhạc sĩ như Selena Gomez (Rare Beauty), Rihanna (Fenty Beauty), Lady Gaga (Haus Labs) và Ariana Grande (R.E.M. Beauty) có lợi thế ở thị trường sản phẩm làm đẹp. Họ bán sản phẩm bằng cách chia sẻ những ‘giai thoại’ và thể hiện cá tính. Nói cách khác, nghệ sĩ không bán những sản phẩm tiêu dùng bằng phương cách tiếp thị thông thường, họ đang bán sản phẩm qua những câu chuyện hào nhoáng về cuộc đời của chính họ.
Vẫn còn những thử thách
Nghệ sĩ và thương hiệu thường tạo nên chiếc cầu nối hai chiều của thành công. Thương hiệu có thể tăng cường khả năng nhận biết nghệ sĩ trong mắt công chúng. Sau khi kiểm tra xu hướng nổi tiếng của bốn diễn viên-doanh nhân hàng đầu hiện nay cùng với thương hiệu sản phẩm của họ: Ariana Grande và Hilltop Coffee + Kitchen, Issa Rae và Sienna Naturals, Gabrielle Union và Flawless, Blake Lively và Betty Buzz, công ty đo lường Q Score đã xác định rằng khả năng nhận diện tên tuổi (mức nổi tiếng) của họ tăng vọt từ 8% đến 66%.
Tuy nhiên, sự nổi tiếng không phải là chìa khoá đảm bảo thành công. Tháng trước, dòng sản phẩm dành cho trẻ em Hello Bello của đôi diễn viên Kristen Bell và Dax Shepard đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản. Thương hiệu giày Té Casan của Natalie Portman, sản phẩm may mặc Mblem của Mandy Moore, thời trang thiếu nữ Heidiwood của Heidi Montag, hay nhà hàng Nyla của Britney Spears… đã gánh thất bại trong nhiều năm qua.
Dẫu vậy, các diễn viên và ngôi sao giải trí vẫn đặt niềm tin vào khả năng xây dựng thương hiệu riêng với hy vọng rằng nỗ lực của họ sẽ không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh trong nền kinh tế thị trường vốn chuộng thương hiệu nổi tiếng.
______________
Mặc dù nghệ sĩ thường mong muốn xây dựng thương hiệu của riêng mình ngay từ thời gian đầu ‘khởi nghiệp,’ vẫn còn nhiều người chọn hợp tác với các thương hiệu nổi tiếng hiện có, thường là ký hợp đồng quảng cáo như một giải pháp an toàn.
Ở Việt Nam, xu hướng thành lập doanh nghiệp ở giới nghệ sĩ chưa nở rộ, hoặc không mấy thành công (Mỹ Tâm từng thất bại với sản phẩm nước hoa Mytime.) Còn hình thức nghệ sĩ quảng cáo sản phẩm tuy đã xuất hiện từ lâu nhưng vẫn chưa rõ ràng khi gắn liền trách nhiệm pháp lý. Gần nhất, ba nghệ sĩ nổi tiếng Hồng Vân, Quyền Linh, Cát Tường đã quảng cáo sai sự thật về nhiều sản phẩm dinh dưỡng (sữa, thực phẩm chức năng.) Sau khi bị dư luận lên án, họ đưa ra những lời giải thích hết sức vô tâm, như: “không biết” hoặc “cũng là nạn nhân”. Đến khi không thể giải thích được nữa thì mới lên tiếng “xin lỗi.”
Mặc dù các hình thức chế tài, xử phạt hành chính hoặc nếu nặng thì truy cứu trách nhiệm hình sự đều đã có (chế tài hành chính theo nghị định số 38 năm 2021 của Chính phủ, truy cứu hình sự được quy định tại Điều 197 của Bộ luật hình sự năm 2005,) nhưng vẫn chưa có trường hợp nghệ sĩ nào bị xử phạt để đủ sức răn đe. Việt Nam cần thực tế hoá hình thức kỷ luật đối với những trường hợp quảng cáo thiếu cẩn trọng. Không thể mù mờ ‘thông cảm’ đối với những thương hiệu cá nhân nổi tiếng, nhất là khi nó ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ người dân.
