Gặp khó khăn trong việc tập trung là tình huống xảy ra đối với rất nhiều người. Khi còn nhỏ, trẻ em bị xao nhãng trong lúc làm bài tập. Khi lớn lên, nhiều người bị phân tâm bởi điện thoại trong khi đi ăn ở nhà hàng. Đối với khoa học, đây còn là tác dụng phụ từ bộ não phức tạp của con người.
Nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng bộ não con người kiểm soát mức độ tập trung vào một số tín hiệu thông tin nhất định và mức độ chúng ta lọc ra. Giờ đây, các nhà khoa học thần kinh từ Viện Khoa Học Về Não Carney (Carney Institute for Brain Science) của Brown University xuất bản một bài nghiên cứu tiết lộ quá trình phức tạp mà não phối hợp giữa hai chức năng quan trọng này.
Harrison Ritz, người thực hiện thử nghiệm khi còn là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Brown University, cho biết trong một tuyên bố rằng như cách mà con người dùng cơ để gắp đũa, chúng ta cũng phải phối hợp nhiều hình thức tập trung khác nhau để hành động một cách khéo léo. Theo Newsweek.
Để tiến hành thử nghiệm, theo công bố trên tạp chí Nature Human Behavior, những người tham gia thực hiện một loạt các nhiệm vụ về nhận thức trong khi hoạt động não của họ được đo bằng máy MRI. Các nhiệm vụ liên quan đến việc quan sát một khối tròn màu xanh lá cây và màu tím, và những người tham gia được yêu cầu phân biệt giữa sự chuyển động và màu sắc của các chấm.
Trong một nhiệm vụ, họ đặt những người tham gia vào một tình huống mà số lượng chấm màu xanh lá cây và màu tím bằng nhau, nhưng một số chấm chuyển động nhanh hơn nhiều so với những chấm khác. Sau đó, những người này được yêu cầu quyết định màu nào đại diện cho tỷ lệ lớn hơn của các chấm chuyển động nhanh.
(minh họa: Naomi August/Unsplash)
Ritz và Amitai Shenhav, phó giáo sư tại Khoa Khoa Học Nhận Thức, Ngôn Ngữ và Tâm Lý của Brown University, giải thích cách hai khu vực chính của não hoạt động cùng nhau trong nhiệm vụ này. Chúng là rãnh trong, liên quan đến sự chú ý và thao tác thông tin trong trí nhớ ngắn hạn, và vỏ não vành trước, liên quan đến việc ra quyết định, học tập và động lực.
Hãy tưởng tượng rãnh nội sọ có hai nút bấm trên mặt số radio: một nút điều chỉnh tiêu điểm và một nút điều chỉnh lọc. Trong nghiên cứu này, vỏ não vành trước theo dõi những gì đang diễn ra với các chấm. Ví dụ như khi vỏ não vành trước nhận ra rằng, khi chuyển động đang khiến nhiệm vụ trở nên khó khăn hơn, nó sẽ ra lệnh cho rãnh trong đỉnh điều chỉnh núm lọc để giảm sự nhạy cảm với chuyển động.
Trong trường hợp các chấm màu tím và xanh lục gần như ở mức 50/50, vỏ não vành trước cũng có khả năng chỉ đạo rãnh nội sọ điều chỉnh núm lấy nét để tăng độ nhạy với màu sắc. Bấy giờ các vùng não liên quan ít nhạy cảm hơn với chuyển động và nhạy cảm hơn với màu sắc thích hợp, vì vậy người tham gia có thể đưa ra lựa chọn chính xác hơn.
“Khi mọi người nói về những hạn chế của trí óc, họ thường đặt nó dưới dạng ‘con người không có năng lực trí tuệ’ hoặc ‘con người thiếu khả năng tính toán,’” Ritz nói. “Những phát hiện này thách thức quan niệm sai lầm phổ biến về bộ não và khả năng tập trung của con người và ủng hộ một quan điểm khác về lý do tại sao nhiều người khó luôn tập trung.”
Không phải bộ não của con người quá đơn giản, mà thật ra nó hết sức phức tạp và sự phối hợp mới là điều khó khăn.
Shenhav nói thêm rằng những phát hiện này cung cấp cái nhìn sâu sắc về cơ sở sinh học của sự chú ý và điều gì sẽ xảy ra khi sự chú tâm đó không còn nữa. Ông nói: “Những phát hiện này giúp chúng ta hiểu được, làm thế nào con người có khả năng thể hiện sự linh hoạt nhận thức mạnh mẽ đến vậy, để chú ý đến những điều khi chúng ta muốn.”
