Từ ngày 1 Tháng Ba, các cơ quan chức năng ở Việt Nam thực hiện thí điểm cấp phép cung cấp dịch vụ internet vệ tinh cho Starlink, công ty thuộc sở hữu của tỷ phú Elon Musk, theo chỉ đạo của Thủ Tướng Phạm Minh Chính được báo chí trong nước đưa tin. Đây được đánh giá là một bước đi chiến lược trong lúc Việt Nam đang tìm cách cân bằng quan hệ giữa các cường quốc, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc.
Một số ý kiến chuyên gia nhận định rằng việc xúc tiến hợp tác với Starlink không chỉ nhằm thu hút đầu tư mà còn là nỗ lực của Thủ Tướng Chính để xây dựng mối quan hệ tích cực với Elon Musk – nhân vật có ảnh hưởng lớn đến chính sách của Tổng Thống Donald Trump. Điều này có thể giúp Việt Nam giảm thiểu nguy cơ bị áp thuế quan từ Mỹ đối với hàng hóa xuất khẩu, vốn là một trong những nguồn thu ngoại tệ quan trọng của nền kinh tế.
Tuy nhiên, việc chấp thuận cho Starlink hoạt động tại Việt Nam cũng đặt ra những thách thức mới. Chính sách kiểm duyệt internet vệ tinh được cho là sẽ phức tạp hơn so với hệ thống kiểm soát internet hiện tại, điều này có thể được xem là một nhượng bộ đáng kể trong chính sách quản lý thông tin của Việt Nam.
Về mặt kinh tế, nhiều phân tích chỉ ra rằng Việt Nam đang trở thành điểm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc xuất sang Mỹ nhằm tránh thuế quan trực tiếp. Trong trường hợp Mỹ áp thuế mạnh tay lên hàng hóa Trung Quốc nhưng nới lỏng với Việt Nam, chiến lược này có thể mang lại lợi ích gián tiếp cho Bắc Kinh.
Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn có nguy cơ bị Mỹ áp thuế trừng phạt vì lo ngại Việt Nam trở thành cầu nối giúp Trung Quốc lách thuế. Vì thế, chính phủ cũng đã áp dụng các biện pháp đối phó, chẳng hạn như áp thuế chống bán phá giá tạm thời từ 19.38% đến 27.83% đối với một số sản phẩm thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc, nhằm kiểm soát dòng hàng hóa này.
Thực tế, Việt Nam vẫn đang đối mặt với những hạn chế trong quan hệ thương mại với Mỹ. Hiện nay, Mỹ vẫn không công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường tự do, đồng thời nhiều mặt hàng xuất khẩu như thép, thủy sản và thực phẩm vẫn bị Mỹ điều tra về chống bán phá giá, nên khi nhập khẩu vào thị trường này, các mặt hàng trên vẫn phải chịu thuế quan cao. Ví dụ Việt Nam phải chịu thuế chống bán phá giá thép từ Mỹ kể từ năm 2018. Nhưng bất chấp những khó khăn đó, ngành thép Việt Nam vẫn duy trì đà tăng trưởng và trở thành nước xuất khẩu thép lớn thứ 5 sang thị trường này trong năm 2024. Do vậy, Việt Nam không bị tác động mạnh bởi đợt thuế quan thép 25% của Mỹ vào đầu năm 2025 như các nước khác.
Tuy nhiên, Việt Nam hiện cũng là một trong những quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ, khi xuất siêu sang Mỹ nhiều hơn với hơn $100 tỷ vào năm 2024. Ngoài ra, theo một số nhà kinh tế, mức thuế mà Việt Nam áp dụng đối với hàng hóa mua từ Mỹ cao hơn thuế ở chiều ngược lại, nên vẫn có khả năng bị ông Trump tăng áp thuế đáp trả.
Để đối phó với nguy cơ này, Chính Phủ Việt Nam đã triển khai một số biện pháp nhằm thu hẹp thặng dư thương mại, trong đó có việc tăng cường nhập khẩu từ Mỹ. Thứ Trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho biết Việt Nam đang lên kế hoạch mua thêm các sản phẩm từ Hoa Kỳ, bao gồm máy bay, khí đốt hóa lỏng (LNG), thiết bị an ninh và chip trí tuệ nhân tạo, nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại song phương theo hướng hài hòa và bền vững hơn.
Theo số liệu thống kê, trong 9 tháng đầu năm 2024, Việt Nam nhập khẩu khoảng 2.39 triệu tấn LNG, trị giá hơn $1.54 tỷ, tăng 24.73% về khối lượng và 33.79% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.
Bên cạnh đó, bà Phạm Phương Thảo, chủ tịch Hãng Hàng Không VietJet – doanh nghiệp chiếm thị phần lớn thứ hai tại Việt Nam, đã ký hợp đồng mua sắm trị giá $48 tỷ với các công ty Mỹ và đang đàm phán nâng giá trị lên $64 tỷ. Các thỏa thuận này được kỳ vọng tạo ra gần 500,000 việc làm tại Hoa Kỳ.
Đáng chú ý, quá trình thương thảo mua máy bay vận tải quân sự C-130 Hercules từ Lockheed Martin của Bộ Quốc Phòng Việt Nam cũng đang đạt tiến triển tích cực. Ngoài ra, Bộ Trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên gần đây khẳng định Việt Nam sẵn sàng tăng nhập khẩu nông sản từ Mỹ. Tuy nhiên nỗ lực này khó có thể thu hẹp đáng kể mức độ mất cân bằng thương mại giữa hai nước. Số liệu từ Reuters cho thấy tổng giá trị nông sản Việt Nam nhập từ Mỹ trong năm 2024 chỉ đạt khoảng $3.4 tỷ, chủ yếu là các mặt hàng như bông, đậu nành và hạt.
Trong bối cảnh mở rộng hợp tác kinh tế với Mỹ, quan hệ với Trung Quốc vẫn là một yếu tố nhạy cảm. Việc Thủ Tướng Chính làm việc với tập đoàn Boeing của Mỹ vào cùng ngày thảo luận với Starlink cho thấy ý định đa dạng hóa quan hệ. Nếu hợp tác với Boeing chỉ giới hạn ở lĩnh vực hàng không dân dụng, Bắc Kinh có thể không phản ứng mạnh, nhưng nếu mở rộng sang lĩnh vực quân sự, có thể gây quan ngại cho Trung Quốc.
Đồng thời, Việt Nam cũng tạo điều kiện cho COMAC – công ty máy bay non trẻ của Trung Quốc – tham gia thị trường nội địa, bất chấp những lo ngại từ các chuyên gia về chất lượng máy bay. Thủ Tướng Chính đã chỉ đạo xây dựng hành lang pháp lý để máy bay Trung Quốc được khai thác tại Việt Nam, là nỗ lực duy trì sự cân bằng trong quan hệ với Bắc Kinh.
Cuối Tháng Hai, Thủ Tướng Chính có cuộc tọa đàm với 15 tập đoàn và doanh nghiệp lớn của Trung Quốc, được đánh giá là bước chuẩn bị để các doanh nghiệp Trung Quốc tận dụng Việt Nam như một kênh trung chuyển trong trường hợp bị Mỹ siết chặt thương mại.
Gần đây, Bí Thư Đảng Ủy đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) Khưu Dũng đến Việt Nam và trao tặng cho Thủ Tướng Phạm Minh Chính danh hiệu “Giáo sư danh dự” của trường. Đây là một cử chỉ mang tính biểu tượng từ phía Bắc Kinh, ghi nhận những đóng góp của ông trong việc duy trì quan hệ song phương.
Trong bối cảnh hiện tại, Thủ Tướng Phạm Minh Chính đang phải điều hướng một cách thận trọng giữa Mỹ và Trung Quốc. Thị trường Mỹ mang lại nguồn ngoại tệ lớn để bù đắp thâm hụt thương mại với Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh vẫn là đối tác kinh tế và chính trị quan trọng. Chiến lược này đòi hỏi sự khéo léo để tránh làm mất lòng bất kỳ bên nào, đồng thời đảm bảo lợi ích lâu dài cho Việt Nam.
