Không chỉ đơn thuần là nơi để làm vệ sinh cơ thể, vòi sen còn mang đến điều kiện lý tưởng để khai phá khía cạnh “thiên tài” bên trong bạn.
Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao những ý tưởng tuyệt vời thường xuất hiện khi mình đang tắm, dường như bất chợt đến không ngờ? Hóa ra, những khoảnh khắc “à nghĩ ra rồi!” đó không chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên; môi trường tắm vòi sen đặc biệt có lợi cho việc nuôi dưỡng những đột phá sáng tạo.
Sức mạnh của sự đơn điệu và lang thang của tâm trí
Nghiên cứu liên tục cho thấy những khoảnh khắc sáng tạo thường xuất hiện nhiều hơn trong các hoạt động đơn điệu như tắm vòi sen, tập thể dục hoặc câu cá. Những công việc thường ngày này đòi hỏi rất ít suy nghĩ có ý thức, cho phép tâm trí bạn chuyển sang chức năng tự động điều khiển. Sự tự do về tinh thần này rất quan trọng vì nó phóng thích tâm trí vô thức để giải quyết các vấn đề tiềm ẩn hoặc khám phá những kết nối mới lạ. Khi sự chú ý có ý thức của bạn không tập trung cao độ, não bộ sẽ tham gia vào một quá trình liên tưởng tự do, cho phép những ý tưởng rời rạc liên kết với nhau theo những cách không ngờ tới.
Trạng thái lang thang của tâm trí này có tác động sâu sắc đến não bộ. Nó chủ động thư giãn vỏ não trước trán, trung tâm điều hành của não bộ chịu trách nhiệm ra quyết định, định hướng mục tiêu và hành vi tập trung. Đồng thời, nó kích hoạt “mạng lưới chức năng mặc định” (“default mode network – DMN) của não. DMN là một mạng lưới rộng khắp các vùng não, hoạt động khi chúng ta không tham gia vào một nhiệm vụ cụ thể. Về cơ bản, nó có nhiệm vụ dọn dẹp các đường dẫn thần kinh giữa các phần khác nhau của não. Khi sự kiểm soát của vỏ não trước trán giảm bớt và DMN được kích hoạt, não bộ sẽ cởi mở hơn để hình thành các kết nối mới mẻ và sáng tạo mà nếu không, tâm trí tỉnh táo, hay phê phán của bạn có thể bỏ qua.
Vì sao sự tập trung lại cản trở tính sáng tạo?
Những ý tưởng bạn nảy ra trong lúc tắm thường khác biệt đáng kể so với những gì bạn có trong một môi trường làm việc tập trung cao độ. Mặc dù sự tập trung cao độ vào một nhiệm vụ là điều cần thiết cho năng suất – giúp bạn đáp ứng thời hạn và tập trung – nhưng nó cũng cản trở sáng tạo.
Khi bạn quá tập trung vào một vấn đề, não có xu hướng vô hiệu hóa mạng lưới chức năng mặc định và tăng cường kiểm soát vỏ não trước trán. Sự tập trung cao độ này dẫn đến những lối mòn sáng tạo bởi vì não dễ bị ảnh hưởng bởi những giải pháp độc đáo hoặc “kỳ quặc,” ưu tiên hiệu quả và các khuôn mẫu được thiết lập hơn là tư duy đổi mới.
Đáng ngạc nhiên là não bộ không hoạt động năng nổ hay sáng tạo nhất khi tập trung cao độ vào một nhiệm vụ duy nhất. Các nghiên cứu, chẳng hạn như của Shelley Carson tại Harvard, chỉ ra những người có tính sáng tạo cao thường có một đặc điểm chung: họ dễ bị phân tâm. Xu hướng dễ bị chia trí này, thay vì bị xem như một điểm yếu, cho phép tâm trí họ tự do bay bổng, chính xác là những gì mà việc tắm nước ấm mang lại. Nó mang đến một sự phân tâm nhẹ nhàng, khuyến khích não bộ kích hoạt DMN và nuôi dưỡng nhiều ý tưởng.
Vai trò của sự thư giãn, dopamine và sóng alpha
Không chỉ đơn thuần là sự phân tâm, môi trường tắm vòi sen còn mang lại thoải mái về mặt tâm lý độc đáo. Phòng tắm là một không gian nhỏ, an toàn và thường riêng tư, mang đến cơ hội hiếm để bạn không bị làm phiền. Cảm giác an toàn và một mình này làm giảm đáng kể căng thẳng, dẫn đến trạng thái thư giãn sâu sắc. Khi tâm trí nhẹ nhõm, não bộ sẽ phóng thích dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến khoái cảm và phần thưởng, có tác dụng thúc đẩy tư duy sáng tạo.
Hơn nữa, việc thư giãn khi tắm cũng làm tăng sóng alpha trong não. Những sóng não này thường được quan sát thấy trong trạng thái thiền định hoặc mơ mộng, đi kèm với trạng thái mặc định của não bộ. Sự hiện diện của sóng alpha thường liên quan đến việc tăng cường khả năng sáng tạo và sự xuất hiện của những khoảnh khắc “à nghĩ ra rồi,” tạo tiền đề cho những đột phá sáng tạo.
Lúc tắm cũng đóng một vai trò trong những lợi ích sáng tạo của việc này. Nhiều người tắm vào buổi sáng hoặc tối, những thời điểm họ thường cảm thấy hơi uể oải hoặc mệt mỏi. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Thinking and Reasoning, những khoảnh khắc tinh thần giảm sút này là “đỉnh cao của sự sáng tạo.”
Khi bạn hơi mệt mỏi, các cơ chế kiểm duyệt nội tại của não bộ sẽ yếu đi, khiến bạn ít có khả năng ngăn chặn những suy nghĩ dường như không liên quan hoặc gây xao nhãng. Những suy nghĩ “không liên quan” này thường trở thành nền tảng cho những ý tưởng sáng tạo. Do đó, thời gian tắm trùng với thời điểm sáng tạo tự nhiên này, góp phần tạo nên khả năng xuất hiện những ý tưởng đột phá.
Về bản chất, tắm vòi sen tạo ra một yếu tố hoàn hảo cho nguồn cảm hứng sáng tạo: bạn bị phân tâm, thư giãn và có khả năng rơi vào trạng thái uể oải tự nhiên. Sự kết hợp này cho phép vỏ não trước trán thoát khỏi những kìm kẹp, do đó mạng lưới chức năng mặc định được kích hoạt, dopamine được lưu thông và sóng alpha lan tỏa khắp não.
Vì vậy, bạn đã biết chính xác lý do tại sao khi một ý tưởng tuyệt vời được nảy sinh trong lúc đang say sưa tắm rồi nhé!
