Ngày 24 Tháng Tám, 1991, Ukraine tuyên bố độc lập sau khi Liên Xô tan rã. Đây là bước ngoặt lịch sử, nhưng cũng mở ra thử thách mới.
Ukraine, quốc gia rộng lớn ở Đông Âu, diện tích 603,628 km², là nước lớn nhất châu Âu (nếu không tính Nga, vốn trải dài cả Á lẫn Âu).
Thủ đô Kyiv, bên bờ sông Dnipro, vừa là trung tâm chính trị vừa là trái tim văn hóa. Dân số 2025 khoảng 33.4 triệu người, phần lớn là người Ukraine, ngoài ra còn có cộng đồng Nga, Ba Lan, Do Thái, Tatar… Sự đa dạng này tạo nên bản sắc phong phú nhưng cũng nhiều lần dẫn đến tranh chấp.
Lịch sử Ukraine bắt nguồn từ Kyivan Rus thế kỷ IX – liên minh bộ lạc Slavic do Đại Công Quốc Kyiv dựng nên, từng được coi là cái nôi của văn minh Đông Slav. Sang thế kỷ XIV, lãnh thổ bị chia cắt: phía tây chịu ảnh hưởng Ba Lan – Lithuania, phía đông dần rơi vào Nga. Sau nhiều thế kỷ tranh giành, Ukraine bị sáp nhập vào Đế quốc Nga và sau đó là Liên Xô.
Ngày 24 Tháng Tám, 1991, Ukraine tuyên bố độc lập sau khi Liên Xô tan rã. Đây là bước ngoặt lịch sử, nhưng cũng mở ra thử thách mới. Quốc gia nằm ở vị trí chiến lược – “vùng đệm” giữa Nga và Châu Âu – nên luôn bị cuốn vào xung đột địa chính trị.
Địa lý Ukraine là đồng bằng rộng lớn, đất đai phì nhiêu, đặc biệt là đất đen (chernozem) nổi tiếng màu mỡ bậc nhất thế giới. Nhờ vậy, Ukraine được mệnh danh “vựa lúa của Châu Âu,” xuất khẩu nhiều lúa mì, bắp, dầu hướng dương. Ngoài nông nghiệp, các ngành công nghiệp nặng, năng lượng, khai khoáng và công nghệ thông tin cũng đóng vai trò quan trọng.
Các thành phố lớn như Kharkiv, Odesa, Dnipro, Lviv, Donetsk đều có bản sắc riêng: Lviv với kiến trúc Châu Âu cổ kính; Odesa là cảng lớn bên Hắc Hải; Kharkiv từng là thủ đô và trung tâm công nghiệp; Donetsk gắn với khai thác than; Dnipro là thành trì quốc phòng. Ngoài ra, dãy Carpathian phía tây hùng vĩ, với đỉnh Hoverla cao 2,061m.
Năm 2014, sau Cách Mạng Maidan, Ukraine chọn con đường hội nhập Châu Âu. Nga phản ứng dữ dội: sáp nhập Crimea, khơi mào chiến tranh ly khai ở Donbas. Từ đó, Ukraine trở thành tâm điểm đối đầu Đông – Tây, vừa là chiến trường quân sự, vừa là biểu tượng khát vọng độc lập ở Đông Âu.
Putin xâm lược Ukraine và Zelensky chống lại
Ngày 24 Tháng Hai, 2022, thế giới bàng hoàng khi Nga dưới lệnh Tổng Thống Vladimir Putin mở cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine. Moscow gọi đây là “chiến dịch quân sự đặc biệt” với mục tiêu “phi phát xít hóa, phi quân sự hóa”, nhưng thực chất là hành động xâm lược trắng trợn, vi phạm luật pháp quốc tế và thách thức an ninh Châu Âu.
Những ngày đầu, quân Nga áp sát Kyiv. Nhiều nhà phân tích cho rằng Ukraine chỉ cầm cự vài tuần. Nhưng Tổng thống Volodymyr Zelensky – một cựu diễn viên hài – trở thành biểu tượng kháng cự dân tộc. Ông từ chối rời thủ đô, khẳng định: “Tôi cần đạn dược, không cần xe đưa tôi đi.”
Zelensky biến hình ảnh “chính trị gia ngoại đạo” thành anh hùng dân tộc. Ông mặc áo lính giản dị, thường xuyên xuất hiện giữa tiền tuyến, kêu gọi đồng bào và cộng đồng quốc tế. Chính sự dũng cảm và khả năng truyền thông này đã giúp Ukraine đoàn kết và giành được ủng hộ mạnh mẽ từ phương Tây.
Quân đội Ukraine – vốn được huấn luyện và trang bị một phần từ NATO sau 2014 – đã đánh trả hiệu quả. Họ tận dụng vũ khí viện trợ như Javelin, HIMARS, Patriot để chặn đà quân Nga. Trận chiến Kyiv trở thành bước ngoặt: Nga thất bại trong nỗ lực lật đổ chính quyền, buộc phải rút khỏi miền Bắc.
Từ 2022–2023, chiến sự tập trung vào miền Đông và Nam: Donbas, Kherson, Zaporizhzhia. Ukraine mở nhiều đợt phản công, giành lại Kharkiv và Kherson. Dù vậy, cả hai bên đều chịu tổn thất nặng nề: hàng trăm ngàn binh sĩ thương vong, cơ sở hạ tầng tàn phá, hàng triệu người dân Ukraine phải sang Châu Âu tị nạn.
Chính trong gian khổ ấy, hình ảnh Zelensky càng sáng. Ông trở thành gương mặt của dân chủ trước bạo lực. Ukraine, từ một nước bị coi là ngoại vi, nay thành tâm điểm đấu tranh toàn cầu giữa tự do và độc tài. NATO và EU không chỉ viện trợ quân sự, mà còn mở rộng hợp tác để kéo Ukraine gần hơn với phương Tây
Trump – Putin và bài toán NATO
Trong khi Zelensky kiên cường chống Nga, chính trường Mỹ dấy lên toan tính lạnh lùng. Donald Trump, đầy tham vọng, từng bị cáo buộc gây sức ép lên Zelensky từ năm 2019 để đạt lợi ích cá nhân. Nay ông ta lại úp mở “kế hoạch hòa bình 24 giờ” nếu trở lại Nhà Trắng – thực chất là buộc Ukraine nhường lãnh thổ cho Putin. Thủ đoạn ấy chẳng khác nào bắt nạn nhân ký vào bản án cướp đất của kẻ xâm lược.
Zelensky hiểu rằng thỏa thuận ấy đồng nghĩa với quốc gia tự sát. Ukraine không thể đánh đổi độc lập lấy hòa bình giả tạo. NATO, dù lo ngại chiến tranh kéo dài, vẫn khẳng định: “Không một tấc đất Ukraine bị Nga hợp pháp hóa chiếm đóng.” Liên minh tiếp tục viện trợ vũ khí, huấn luyện quân đội Ukraine và chuẩn bị mở rộng sang phía Đông.
Cuộc chiến Ukraine không chỉ là chuyện của một dân tộc bị xâm lược, mà là phép thử sinh tử cho cả trật tự thế giới. Giữa bom đạn, lập trường kiên quyết của Zelensky cùng sự hậu thuẫn của NATO đã chứng minh: tự do có thể bị thử thách, nhưng không bao giờ bị khuất phục.
(Melbourne)
