Tuyết thường hấp dẫn trẻ con. Ý tưởng làm kem tuyết hay bắt vài bông tuyết trên lưỡi cũng không kém hấp dẫn.
Quan niệm phổ biến chỉ có “tuyết vàng” mới là thứ không thể ăn được lại có phần sai lệch. Mặc dù trông có vẻ sạch sẽ và tinh khiết, nhưng liệu nó có an toàn để nhâm nhi không? Câu trả lời phức tạp hơn nhiều so với nhiều người tưởng.
Một bông tuyết không chỉ là nước đóng băng. Hành trình của nó trong khí quyển bắt đầu khi một giọt nước bị đông thành băng trên một hạt bụi hoặc phấn hoa nhỏ. Khi tinh thể băng mới hình thành này rơi xuống, nó tiếp tục thu thập hơi nước, phát triển thành hình dạng độc đáo – một bông tuyết.
Tuy nhiên, quá trình này đồng nghĩa với việc ngay từ khi hình thành, một bông tuyết không hề nguyên sơ. Nó được kết tạo xung quanh lõi của một thứ gì đó khác và khi rơi xuống, nó hoạt động như một miếng bọt biển, thu thập đủ loại hạt vi mô từ không khí.
Điều này có nghĩa là ngay cả tuyết mới rơi cũng chứa một hỗn hợp các chất gây ô nhiễm đáng kinh ngạc. Khi rơi xuống đất, một bông tuyết sẽ cuốn theo bụi bẩn, bồ hóng và các hạt vi khuẩn. Các chất gây ô nhiễm cụ thể phụ thuộc vào môi trường địa phương.
Ở các khu vực đô thị hoặc gần các khu công nghiệp, tuyết thường chứa hàm lượng hóa chất độc hại cao hơn như sunfat, nitrat và kim loại nặng như thủy ngân. Ở các vùng nông nghiệp, thuốc trừ sâu và các hóa chất nông nghiệp khác bay trong không khí và bị tuyết rơi cuốn trôi.
Một nghiên cứu vào năm 2015 được công bố trên tạp chí Environmental Science: Processes & Impacts cho thấy tuyết dung nạp các chất ô nhiễm từ khí thải xe hơi, như khói xăng, khiến cho những muỗng tuyết tưởng chừng sạch sẽ ấy trở nên kém ngon miệng.
Nguy cơ của một món ăn vặt mùa đông
Mặc dù ý tưởng về những “món ăn kèm” này nghe có vẻ không hấp dẫn, nhưng tin vui là đối với hầu hết mọi người, nguy cơ bị bệnh khi ăn một lượng nhỏ tuyết thường rất thấp. Các chất gây ô nhiễm tồn tại với lượng rất nhỏ nên khó có khả năng gây hại. Hãy nghĩ theo cách này: bạn đang hít phải rất nhiều những hạt này mỗi ngày. Một ngụm tuyết nhỏ có lẽ sẽ không khiến bạn tiếp xúc với lượng chất ô nhiễm cao hơn đáng kể.
Tuy nhiên, đây không phải khuyến nghị chung về việc bắt đầu ăn tuyết. Nguy cơ nhiễm bẩn, dù nhỏ, vẫn luôn hiện hữu. Mặc dù chưa có báo cáo rộng rãi nào về các bệnh liên quan trực tiếp đến việc ăn tuyết thông thường, nhưng khả năng ăn phải thứ gì đó có hại là có thật.
Nhìn chung, tốt nhất hãy tránh ăn tuyết, đặc biệt nếu bạn sống ở khu vực ô nhiễm không khí cao hoặc nếu tuyết đang nằm trên mặt đất một thời gian và có thời gian tích tụ thêm bụi bẩn. Tuyết vừa rơi ở một khu vực xa xôi, sạch sẽ sẽ ít bị ô nhiễm hơn nhiều so với tuyết từ một con phố đông đúc trong thành phố.
Khi nào ăn tuyết được?
Các quy tắc thay đổi hoàn toàn khi bạn ở trong tình huống sinh tồn. Đối với những người đi bộ đường dài bị mắc kẹt hoặc những người không có nước uống sạch, tuyết trở thành một nguồn thực phẩm tạm thời, nhưng chỉ khi được chế biến đúng cách.
Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh (The Centers for Disease Control and Prevention – CDC) khuyến cáo không nên ăn tuyết trực tiếp để giải khát. Ăn tuyết lạnh có nguy cơ làm giảm nhiệt độ cơ thể, khiến bạn bị hạ thân nhiệt, một tình trạng nguy hiểm khi cơ thể mất nhiệt nhanh hơn khả năng sản sinh nhiệt.
Thay vào đó, CDC khuyến nghị nên làm tan chảy và đun sôi tuyết trước khi ăn. Quá trình này không chỉ làm sạch nước bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc vi sinh vật khác mà còn cho phép bạn uống nước ở nhiệt độ ấm, an toàn hơn cho cơ thể trong điều kiện thời tiết lạnh. Bằng cách làm tan chảy tuyết, bạn cũng có được nguồn nước cô đặc. Một lượng lớn tuyết tan chảy thành một lượng nước nhỏ, vì vậy việc cố gắng bù nước bằng cách ăn tuyết trực tiếp là rất kém hiệu quả và nguy hiểm.
Tóm lại, mặc dù một chút tuyết tươi, sạch có lẽ không gây hại cho bạn, nhưng đó không phải một món ăn vặt an toàn. Lựa chọn vệ sinh nhất là trân trọng tuyết vì vẻ đẹp và sự thú vị mà nó mang lại cho mùa đông, thay vì coi nó như một nguồn thực phẩm. Nếu bạn rơi vào tình huống phải uống tuyết, hãy nhớ làm tan chảy và đun sôi nó trước để bảo đảm tuyết vừa an toàn vừa giải khát.
Tuyết rơi luôn là cảnh tượng lãng mạn ngây ngất lòng người. Nhưng khi nhìn qua lăng kính khoa học, tuyết có những sự thật trần trụi đến ngỡ ngàng mà không phải ai cũng biết.
9 điều thú vị về tuyết
Hình ảnh những cơn mưa tuyết rơi chầm chậm vào đêm Giáng Sinh luôn tạo nên ấn tượng mạnh trong tâm trí của mỗi người. Nhưng tuyết không đơn giản chỉ là tuyết, nó còn ẩn chứa rất nhiều điều thú vị và chưa quá nhiều người biết bản chất thật sự của nó.
Thật ra tuyết không mang màu trắng tinh khôi như chúng ta vẫn thường thấy. Bạn có tin được không?
Tuyết không có màu trắng
Ngạc nhiên chưa? Giấc mơ tuyết trắng nghe có vẻ lãng mạn, nhưng nó không chính xác khi nhìn bằng cặp mắt của một người tìm hiểu khoa học. Thật sự mà nói, tuyết chỉ là nước đóng băng nên chúng không có màu mà mang vẻ đẹp tinh khôi của nước trong suốt.
Sở dĩ chúng ta thấy tuyết có màu trắng là bởi chúng tán xạ ánh sáng theo rất nhiều hướng và khuếch tán toàn bộ phổ màu. Khi nhiều bông tuyết nằm sát nhau và tạo thành những mảng tuyết lớn, quá trình tán xạ ánh sáng này sẽ khiến tuyết có màu trắng như chúng ta vẫn thường thấy.
Nhưng không chỉ có vậy, đôi khi bụi hay chất gây ô nhiễm có trong không khí cũng khiến tuyết bị xỉn màu. Loại tảo nước ngọt ưa lạnh (cryophilic) khiến tuyết có màu đen, cam hay thậm chí là xanh lam. Nếu trong nước có tảo astaxanthin, loại tảo có cấu tạo tế bào giống củ cả rốt, thì tuyết tạo ra sẽ có màu cam hay đỏ dưa hấu.
Bông tuyết rất phong phú về hình dạng
Mất khoảng 1 tiếng để một bông tuyết rơi từ mây trên cao xuống mặt đất. Nhiệt độ dưới -5 độ C và độ ẩm cao hơn sẽ tạo ra những bông tuyết lớn hơn. Ở nhiệt độ thấp hưn và điều kiện khô hơn, giống như ở hai cực của Trái Đất, thì băng vụn và tinh thể phiến tạo ra tuyết.
Một trong những yếu tố quyết định hình dạng của bông tuyết chính là nhiệt độ ở môi trường xung quanh nó. Các nghiên cứu về bông tuyết cho thấy các tinh thể băng dài như kim được tạo ra ở nhiệt độ -2°C, trong khi ở -5°C nó sẽ có dạng như những tấm phẳng. Tương tự, mức nhiệt độ khác nhau sẽ tạo ra hình dạng bông tuyết khác nhau, thay đổi ở các cánh tay hoặc cấu trúc đuôi của bông tuyết.
Nhà khoa học Andy Brunning đã dày công nghiên cứu và công bố cuốn danh mục chi tiết về hình dạng của các bông tuyết. Tổng cộng có 35 kiểu bông tuyết cơ bản, chúng sẽ kết hợp với nhau và tạo ra vô số hình dạng bông tuyết đẹp mắt khác nữa.
Tuyết lúc ban đầu chỉ là một giọt nước đóng bang
Một trong những điều kì diệu của bông tuyết chính là sự thành hình của nó, nó phát triển từ trong tâm ra ngoài. Cũng giống như những dạng sống khác trong tự nhiên gồm cả thực vật và động vật, bông tuyết lúc ban đầu chỉ là một giọt nước đóng băng rồi dần tạo thành hình dạng bằng cách phát triển đều ra các hướng xung quanh.
Nhưng bông tuyết không chỉ là những tinh thể nhỏ bé như những giọt nước. Đã có nhiều ghi nhận cho thấy bông tuyết đã phát triển lớn đến 38 cm. Mặc dù vẫn chưa có bằng chứng chứng thực cho việc này, nhưng các nhà khoa học cho biết điều này không phải không có khả năng. Về cơ bản, bông tuyết có thể phát triển đến rất lớn nếu không bị các điều kiện tự nhiên bên ngoài ngăn cản như gió.
Tuyết ảnh hưởng đến quá trình truyền âm thanh
Tuyết khi rơi từ trên cao xuống sẽ hấp thụ sóng âm thanh, nên nếu một cơn mưa tuyết dày diễn ra, nó sẽ tạo thành một bức tường cách âm và hạn chế âm thanh truyền đi tại khu vực đó. Nhưng khi tuyết đáp xuống mặt đất, nó tan chảy rồi lại đóng thành băng, thì băng lại phản xạ âm thanh khiến âm thanh được truyền đi xa hơn.
Tuyết cũng rơi trên sao Hỏa
Theo các quan sát khoa học của NASA, ở Sao Hỏa cũng có những đám mây và có lớp băng dày bên dưới bề mặt. Vào mùa hè sao Hỏa, sẽ có những cơn bão tuyết dữ dội xuất hiện đột ngột. Không những vậy, các tàu thăm dò quỹ đạo ở hành tinh đỏ cũng tìm thấy những đám mây tuyết chứa đầy carbon dioxide ở cực nam của sao Hỏa.
Không chỉ người mới thích tuyết
Đừng vội kết luận con người là loài duy nhất có hứng thú với những cơn mưa tuyết đầy lãng mạn. Khỉ Nhật Bản (Japanese macaques) hay còn được gọi là Khỉ tuyết, là loài động vật có vú khác rất thích chơi đùa với tuyết, và sinh hoạt dưới thời tiết lạnh lẽo của tuyết, những con khỉ con lấy những quả bóng tuyết và chơi nghịch với nhau.
Tuyết có thể giữ ấm cho cơ thể
Bởi vì trong tuyết bao gồm 90% đến 95% không khí bị giữ lại, điều này có nghĩa tuyết là chất cách nhiệt tuyệt vời. Đây là lý do tại sao nhiều loài động vật đào sâu vào tuyết và nằm gọn bên trong đó để ngủ suốt mùa đông. Igloo hay những ngôi nhà làm bằng băng tuyết cũng được con người sử dụng từ hàng ngàn năm qua, bên trong những ngôi nhà băng tuyết này có thể ấm hơn đến 100 độ so với bên ngoài.
Tuyết rơi “siêu tốc”
Tùy thuộc vào môi trường xung quanh, những bông tuyết có thể rơi với tốc độ đến 14km/giờ. Những bông tuyết mảnh có thể rơi rất nhanh, nhưng khi chúng kết hợp với nhau và tạo thành giọt nước thì chúng sẽ hạ dần tốc độ. Bình thường, mất khoảng một giờ để những bông tuyết rời khỏi các đám mây và chạm được mặt đất.
“Tuyết năm ngoái”
Các dòng sông băng hình thành do tuyết bồi và rắn lại theo thời gian. Tuyết tan và đóng băng lại trở thành một dạng băng dạng hạt gọi là tuyết hạt già (firn). Trên thực tế, từ “firn” có nguồn gốc từ một từ tiếng Đức có nghĩa là “thuộc về năm ngoái”. Có ánh xanh dương hoặc xanh lá, những dòng sông băng lấp lánh đã trở thành những mốc quan trọng báo hiệu tình hình biến đổi khí hậu.
