Sau khi đánh bại phát xít Đức và quân phiệt Nhật trong Thế Chiến II, Hoa Kỳ trở thành nhà lãnh đạo của thế giới tự do ngăn chặn sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản. Hoa Kỳ cùng đồng minh Tây Âu đã thiết lập một trật tự thế giới mới, trong đó pháp quyền và nhân quyền được tôn trọng, độc tài bị lật đổ, kinh tế thị trường được đề cao. Trật tự này là nền móng tạo ra một thế giới tương đối hòa bình và phát triển thịnh vượng suốt 80 năm qua.
Nhưng ngày nay, chính quyền Trump, và rộng hơn là phong trào MAGA đang muốn thay đổi cái trật tự đó, từ bỏ vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ để nhường chỗ cho các chế độ độc tài cựu cộng sản Nga và Trung Quốc.
Bản Chiến Lược An Ninh Quốc Gia 2025 (National Security Strategy for the United States – NSS) mà ông Trump công bố tối Thứ Năm vừa qua thể hiện ý đồ ấy. Đáng lo ngại là chiến lược này đề ra sự đối kháng giữa Mỹ và Châu Âu chung quanh chủ nghĩa dân chủ và tự do vốn là hệ giá trị được chia sẻ ở hai bờ Đại Tây Dương suốt tám thập niên qua.
Lý Thuyết Thay Thế từ Âu sang Mỹ
Trong phần “Thúc Đẩy Sự Vĩ Đại Châu Âu” (Promoting European Greatness), NSS nhận định châu lục này đang đối mặt với “triển vọng u ám khi bị xóa sổ nền văn minh,” cảnh báo một tương lai u ám trong đó “một số quốc gia thành viên NATO sẽ có đa số là dân phi-Châu Âu (non-European).”
Nói trắng ra, chính quyền Mỹ lên án Châu Âu đang đi sai đường qua việc tiếp nhận người nhập cư từ các nước nghèo, hậu quả là dân số da màu sẽ lấn át dân da trắng, khiến cho “nền văn minh” bị xóa sổ. NSS cho rằng vài thập niên nữa, Châu Âu sẽ không còn vì chính sách di trú hiện hành đang xói mòn bản sắc của người Châu Âu.
Cách đánh giá này không mới, nó lặp lại quan điểm của Lý Thuyết Thay Thế (The Replacement Theory). Viễn cảnh diệt chủng người da trắng được báo động và trình bày một cách hệ thống trong cuốn sách Cuộc Thay Thế Vĩ Đại xuất bản năm 2012 của lý thuyết gia người Pháp Renaud Camus (sinh 1946). Ông ta cho rằng người nhập cư da màu kéo tới Châu Âu ngày càng đông, sinh đẻ nhiều con hơn là mối đe dọa đối với người da trắng, vị thế thống trị về chính trị, văn hóa và kinh tế của người da trắng ở Châu Âu hiện nay sẽ bị mai một dần và sẽ bị diệt chủng.
Trước Camus, “thuyết thay thế” và ý tưởng về “cuộc diệt chủng người da trắng” đã là trụ cột trong hệ tư tưởng của Đức Quốc Xã. Adolf Hitler tin rằng người Đức là dân tộc thượng đẳng, không thể để dòng máu Đức bị pha trộn bởi các sắc dân khác và ông ta đã giết chết sáu triệu người Do Thái trong Thế Chiến II.
Từ 2012, thuyết Thay Thế trở thành nền tảng tư tưởng của một số đảng dân tộc chủ nghĩa châu Âu, chủ trương chống người nhập cư như đảng Reform UK của Anh, Mặt Trận Quốc Gia của Pháp hay đảng Sự Thay Thế Đức (AfD) của Đức.
Tại Mỹ, Lý Thuyết Thay Thế được hỗ trợ bởi quan niệm người da trắng thượng đẳng được quảng bá rộng rãi trên các kênh truyền thông bảo thủ như Fox News và trở thành cốt lõi của chính sách chống người nhập cư của đảng MAGA.
MAGA liên tục tố cáo đảng Dân Chủ mở cửa biên giới, khuyến khích người di dân đến Mỹ để thay đổi cơ cấu dân số, số cử tri da trắng theo Cộng Hòa sẽ giảm và sẽ bị thay thế bởi những cử tri da màu từ Thế Giới Thứ Ba. Người da màu nhập cư từ Châu Á, Nam Mỹ bị biến thành cái bung xung để người dân Mỹ trút nỗi tức giận và lo sợ của họ vì tin người nhập cư là thủ phạm gây ra những nỗi thống khổ của họ và một ngày nào đó sẽ thay thế nền văn minh da trắng thượng đẳng.
Đây là chủ trương dẫn dắt các cuộc bố ráp, bắt bớ, trục xuất tàn nhẫn của lực lượng cảnh sát di trú ICE hiện nay nhắm vào người da màu, hợp pháp hay bất hợp pháp.
“Tôi sẽ tạm dừng vĩnh viễn việc di cư từ tất cả Các Nước Thế Giới Thứ Ba để cho phép khôi phục hoàn toàn hệ thống của Mỹ, chấm dứt hàng triệu trường hợp tiếp nhận bất hợp pháp của Biden,” ông Trump tuyên bố hôm cuối Tháng Mười Một khi xảy ra vụ một người tị nạn Afghanistan nổ súng vào hai lính Vệ Binh Quốc Gia ở Washington, DC.
Xuất cảng chính sách di trú khắc nghiệt
Với NSS, chính quyền Trump đang bắt đầu “xuất cảng” chính sách di trú khắc nghiệt đó sang Châu Âu. “Chúng tôi muốn Châu Âu vẫn là Châu Âu, muốn Châu Âu duy trì niềm tự tin vào nền văn minh của mình và từ bỏ chính sách bóp nghẹt các phong trào cánh hữu,” văn bản dài 33 trang của NSS khẳng định.
Không ai phủ nhận Châu Âu đang đau đầu với bài toán người nhập cư, nhất là sau khi Nga tấn công xâm lược Ukraine năm 2022 làm hàng triệu người Ukraine phải tản cư sang các nước láng giềng. Năm 2023 là năm Châu Âu tiếp nhận nhiều người nhập cư nhất với 1.6 triệu người, gây sức ép nặng nề lên cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục của một số quốc gia, nhất là Ba Lan và Đức. Trước đây, khi các tổ chức khủng bố như Al-Qaeda, ISIS còn hoạt động mạnh, người nhập cư là Hồi Giáo cực đoan từ Trung Đông đã thực hiện nhiều vụ thảm sát ở Châu Âu gây chấn động khắp thế giới.
Nhưng dữ liệu cho thấy, làn sóng di cư sang Châu Âu đang bắt đầu giảm sau năm 2023, số người vượt biên bị chặn ở biên giới năm 2024 giảm 0.3% so với năm 2023, số người bị trục xuất giảm 7.3% và số người được hồi hương tăng 19.3%.
Kết quả là đến cuối năm 2024, toàn EU chỉ còn gần một triệu (918,925) người nhập cư bất hợp pháp đang sinh sống, giảm 27.4% so với năm 2023.
Theo nhiều chuyên gia, nhập cư là một thách thức sâu sắc về kinh tế xã hội nhưng không là mối đe dọa sinh tử của EU. Nhập cư là công cụ thiết yếu để duy trì lực lượng lao động và an sinh xã hội khi dân số có xu hướng lão hóa nhanh. Mặt tiêu cực không nằm ở người nhập cư mà ở thất bại của hệ thống trong việc quản lý tiến trình nhập cư một cách hiệu quả; điều đó gây ra những xáo trộn nội bộ về chính trị để các đảng cực hữu lợi dụng.
Thổi phồng mối đe dọa của người nhập cư đến mức “xóa sổ nền văn minh” Châu Âu chỉ là cách thể hiện nỗi căm ghét của giới lãnh đạo MAGA Mỹ mà không có căn cứ thực tế.
Chỗ dựa cho các đảng tân phát xít
Để xuất cảng hệ tư tưởng bảo thủ, người Mỹ cần các chính đảng cực hữu ở châu lục này.
Hồi Tháng Hai, 2025, chỉ vài ngày sau khi nhậm chức, Phó Tổng Thống Mỹ JD Vance đã gây kinh ngạc khi ông đọc diễn văn tại hội nghị an ninh Munich ở Đức. Ông Vance cho rằng thách thức an ninh lớn nhất của Châu Âu không phải là Nga hay Trung Quốc mà là “kẻ thù bên trong” – tức là người nhập cư và chính sách bóp nghẹt tự do ngôn luận.
Ông kêu gọi Châu Âu chấm dứt việc cô lập các đảng cực hữu như AfD – được coi là đảng tân phát xít – và công khai ủng hộ các đảng này như là người cùng chí hướng với phong trào MAGA ở Mỹ, cùng chống nhập cư, bảo vệ bản sắc dân tộc.
Ông Vance thậm chí còn bỏ các cuộc tiếp xúc với thủ tướng Đức khi ấy, ông Olaf Scholz, để đi gặp và trò chuyện với bà Alice Weidel, lãnh đạo đảng AfD – hành động bị người Đức coi là can thiệp vào chính trị nội bộ của nước này.
Ông Vance cũng không hài lòng với các đạo luật kiểm soát Internet của Châu Âu, chống đưa lên mạng những phát ngôn thù ghét và kỳ thị chủng tộc, mà theo ông đang bóp nghẹt tiếng nói của giới bảo thủ cực hữu.
Điều buồn cười là trong lúc ông Vance đi chê trách tự do ngôn luận ở Châu Âu thì ở Mỹ, Tu Chính Án thứ Nhất về quyền ngôn luận của người Mỹ liên tục bị chính quyền của ông chà đạp, từ kiện tụng báo chí, chửi mắng nữ phóng viên đến việc đòi “xử tử” các thượng nghị sĩ, dân biểu liên bang chỉ vì họ dùng video để nhắc nhở quân đội Hoa Kỳ nghĩa vụ không chấp hành các mệnh lệnh phi pháp.
Thứ Sáu tuần trước EU ra lệnh phạt mạng X của tỷ phú Elon Musk $140 triệu do phạm luật Châu Âu càng làm cho những người như ông Vance thêm tức tối; ông viết trên mạng X rằng EU nên “hỗ trợ tự do ngôn luận thay vì tấn công các công ty Mỹ vì chuyện rác rưởi.” Bản thân ông Musk đã lên mạng kêu gọi giải tán EU và đe dọa trả thù cá nhân đối với “những ủy viên Stasi thức tỉnh của EU” chịu trách nhiệm cho lệnh phạt này.
Ông Musk, cũng như ông Vance và các tác giả của NSS, đều muốn EU tan rã để các nước thành viên tự định đoạt đường lối của mình. Ở điểm này, ý tưởng của họ trùng với chiến lược của Nga và Trung Quốc.
Giáo Sư Henry Farrell, người Ái Nhĩ Lan, đang giảng dạy tại Đại Học Princeton nói thẳng, NSS của Mỹ là một chương trình thay đổi chế độ ở Châu Âu, biến nó thành một chính thể phi tự do, làm suy yếu các chính phủ tiến bộ hiện nay và câu kết với phe cực hữu.
Còn theo Giáo Sư Paul Krugman, giải Nobel Kinh Tế, Đại Học New York, “Rõ ràng MAGA ghét Châu Âu vì Châu Âu tự do. Họ đang cố biến nước Mỹ thành quốc gia chuyên chế, da trắng thượng đẳng, muốn chúng ta từ bỏ các lý tưởng dân chủ để đi theo chủ nghĩa dân tộc dựa trên đất đai và huyết thống, và họ muốn châu Âu đi theo con đường tương tự.”
Chỉ có lợi cho Nga, Trung
Thổi phồng mối đe doạ của người nhập cư da màu với “văn minh” Châu Âu, ủng hộ các đảng “tân phát xít,” Chiến Lược NSS của Mỹ có hậu quả gì? Nó phá vỡ mối liên kết bền bỉ và lâu dài giữa hai bờ Đại Tây Dương dựa trên hệ giá trị chung về tự do, dân chủ. Nó làm suy yếu cả Mỹ và Châu Âu trước hai chế độ độc tài, cũng là hai đối thủ địa chính trị nguy hiểm nhất: Nga và Trung Quốc.
Sức mạnh vô đối của Mỹ là từ mối liên kết với các đồng minh. Chiến lược NSS 2025 coi Châu Âu là kẻ thù đang hủy hoại sức mạnh của chính nước Mỹ, không đợi đến lúc Mỹ rút ra khỏi NATO hay chuyển quân đội đồn trú ở Châu Âu về nước.
“Thực tế, ông Trump đã chọn chủ nghĩa da trắng thượng đẳng thay vì sự vĩ đại thực sự của quốc gia,” Giáo Sư Krugman nhấn mạnh. Theo nghĩa đó, NSS là một thất bại khó có thể cứu vãn cho trật tự tự do và dân chủ.
