(Viết cho những học sinh từ lớp 7 đến lớp 12 ở Mỹ)
Hồ Duy Thiện
Nếu bạn đang có con, em, hoặc cháu đang theo học Middle Grades, Junior High, or High School ở Hoa Kỳ, chắc chắn phải có những lúc bạn băn khoăn tự hỏi: không biết con em của bạn học như vậy có đủ gọi là giỏi chưa? Tôi đã biết, nhiều cha mẹ đã ân hận và khóc thầm cho những “sai lầm chết người”. Vì khi biết ra rằng con mình không đủ sức để đương đầu với thử thách của đại học ở Hoa Kỳ, thì đã quá muộn để cứu vãn. Từ khi: học thế nào rồi cũng được lên lớp, cho đến khi: hết bậc trung học, bước vô giai đoạn không học đàng hoàng là rớt, hay bị điểm thấp, người sinh viên bị buộc phải chấp nhận một thử thách quá lớn. Rất nhiều sinh viên đã không vượt qua nổi. Bạn nên làm gì để giúp con em của bạn tránh được hoàn cảnh này? Bài này sẽ giúp bạn để tránh được sai lầm của những người đã đi trước. Tại sao sai lầm?
Thứ nhứt là trong cái phong trào làm giảm thiểu chương trình học vấn hiện nay (reduce the learning materials supposed to be covered in an academic year), con em bạn rất dễ dàng đạt được điểm A hoặc A+ trong lớp ở trường. Hiếm khi nào bị C hoặc D. Đừng vội tưởng thiệt, và tự hào quá đáng một cách thiếu căn cứ. Có nhiều cha mẹ thấy vậy là quá đỗi vui mừng (overjoyed), và khoe khoang với mọi người: Con tôi thuộc loại A/B (my child is A & B student)! Đó là một sai lầm hàng đầu.
Thứ hai, trong cái lối nói chuyện hết sức tế nhị, khéo léo, và “mị dân” của School Administrator và Teacher, hầu hết các bạn sẽ được nghe như thế này: Your child is doing FINE! Nhưng nếu bạn chịu khó hỏi cho kỹ thêm thế nào gọi là FINE, rất có thể bạn sẽ được nghe rằng: C or D is also FINE, as long as not an F hoặc vi phạm kỷ luật trầm trọng của nhà trường. Nên nhớ, Thầy Cô và cả Hiệu Trưởng, đều được trả lương bằng tiền của chính bạn, qua số tiền mà bạn đóng thuế hàng năm trong căn nhà do bạn làm chủ, hoặc trong căn phòng mà bạn đang thuê mướn. Ở Mỹ gọi là Property Tax. Họ đâu có muốn để cho bạn feel disappointed với công việc mà họ đang làm đâu!
Thứ ba, trong cái chiều hướng mà Cheating in School đã trở thành như một common practice, as long as they don’t get caught: A or B may no longer mean what it used to! Báo chí đã nói rất nhiều đến vấn đề này. Khi có giờ rảnh, tôi sẽ làm summary và phổ biến. Trong khi chờ đợi, bạn có thể tự lên Google là cũng biết ngay. Chỉ cần viết vài chữ, chẳng hạn như Cheating in School sẽ có hàng tá bài báo cho bạn đọc để tham khảo.
Thứ tư, đi học trong một cái nước được gọi là văn minh nhứt thế giới, nhưng không có một kỳ thi nào người học sinh bị bắt buộc phải trải qua để chứng minh khả năng học vấn trong thời kỳ còn ở trung học, chẳng hạn như những kỳ thi Tiểu Học, Trung Học Đệ Nhứt Cấp, Tú Tài I, Tú Tài II như ở những nước “chậm tiến” của chúng ta. Không biết là vì họ văn minh quá, không cần thi, mà cũng vẫn chăm học như thường để có đủ khả năng vào đại học! Hay là vì họ quá sợ THI, “Thi ơi là Thi, sinh mi làm chi!”, nên những kỳ thi đã lần lần biến mất trong nền giáo dục ở Hoa Kỳ.
Vậy thì phải làm sao để biết?
Cũng còn may!
Hiện nay, vẫn còn có hai kỳ thi rất phổ thông, mặc dù học sinh không bị bắt buộc phải thi, nhưng hầu hết trường đại học ở Hoa Kỳ vẫn còn phải dựa vào đó để thẩm định khả năng học vấn và để tuyển lựa sinh viên trong tiến trình chọn lọc. Khi viết đến hai chữ đại học ở đây, tôi muốn nói là University, chớ College, nhứt là Community College ít khi đòi hỏi. Hai kỳ thi đó là SAT và ACT. Học sinh có thể chọn một trong hai để đi thi tùy theo nhà trường đại học đòi hỏi. Bạn rất nên khuyến khích con em tham dự những kỳ thi nầy ngay từ lúc mới bắt đầu vào học Lớp 7. Sau đó mỗi năm nên thi lại ít nhứt là một lần để đo lường khả năng.
Score Matrix đính kèm sẽ giúp bạn thẩm định khả năng học vấn của con em bạn bằng cách so sánh số điểm đạt được với số điểm và lời phê trong bảng phân hạng này. Thí dụ: con bạn đang học lớp 9, đi thi ACT, được 26 hoặc cao hơn cho Composite Score (CS). Dựa theo Score Matrix này, con bạn được xem là vào hạng Tối Ưu (Superior student). Nếu chỉ được 18 hoặc ít hơn, thì chưa có thể được xem là good enough. Phải cố gắng hơn nữa.
Những kỳ thi này được tổ chức bởi tư nhân. Học sinh phải đóng một lệ phí nhỏ mới được thi, để người ta có tiền mà tổ chức cho đàng hoàng, từ việc soạn đề thi cho đến phòng ốc, chấm bài thi, gửi điểm thi đến trường đại học, etc. Hiếm khi nào có việc để thi bị bại lộ, và cũng khó lòng mà ăn gian trong khi thi, hoặc khi chấm bài. Mặc dầu, đã từ lâu, luôn luôn có những cuộc vận động âm ỉ, để hủy bỏ luôn cả những kỳ thi này. Tuy nhiên, hiện nay đại đa số các trường đại học vẫn phải dùng như một cái thước để đo lường sức học. Không phải chỉ những kỳ thi này được tổ chức bởi tư nhân, mà cả những kỳ thi vô Y, Nha, Dược, Luật, etc. cũng được tổ chức bởi tư nhân. Khi nào có dịp, tôi sẽ viết rõ hơn về đề tài này, để giúp các bạn tham khảo.
Chính quyền của Tổng Thống G. W. Bush từng đưa đề nghị tổ chức những kỳ thi Comprehensive Exams vào mỗi cuối năm từ Lớp 4 đến Lớp 8, để quyết định trong việc có cho lên lớp hay không, thay vì được lên lớp một cách tự động dựa theo tuổi, chớ không theo khả năng học vấn. Mặc dù vậy, sau bao nhiêu năm rồi vẫn chưa tiến triển được tới đâu. Lý do chính là lấy budget ở đâu ra để lo cho mấy học sinh bị ở lại lớp!
1- SAT là viết tắt của cụm từ Scholastic Aptitude Test. Khi nói đến SAT, người ta thường ngụ ý nói đến SAT 1. Kỳ thi này gồm có hai phần: một phần là Toán (Math) và một phần là Anh Ngữ (Verbal). Phần Toán bao gồm từ High School Algebra 1 và Geometry trở xuống. Phần Anh Ngữ bao gồm cả Vocabulary, Reading Comprehension, và Grammar. Mỗi phần có số điểm tối đa là 800. Tổng cộng của hai phần là 1600 maximum. Nội dung của những câu hỏi, ngoài việc để thẩm định khả năng học vấn, còn có ý để đo lường sự thông minh của học sinh. Vì thế, có một số câu hỏi, sẽ không có câu trả lời dứt khoát (absolute answer), mà chỉ có thể lựa ra được câu trả lời gần đúng nhứt.
Điểm của bài thi này được sử dụng bởi hầu hết các trường đại học. Sau nầy SAT còn có thêm phần viết một bài tiểu luận (essay), nhưng mới chỉ dùng để research. Điểm thi của môn luận văn này chưa được dùng chính thức. SAT 2 dành riêng để test từng môn riêng biệt như Math (cao cấp hơn Math của SAT 1, lên tới Pre-Calculus), Chemistry, Biology, Writing, etc…. Kỳ thi này ít phổ thông hơn, và chỉ bị đòi hỏi bởi một vài trường hợp đặc biệt cho very prestige school, hoặc trong những chương trình very honor. Những kỳ thi SAT 2 không nằm trong khuôn khổ của bài viết này.
2- ACT là viết tắt của chữ American College Testing. Kỳ thi này gồm có bốn phần: Math (cover up to some Trigonometry và some in Algebra 2), Science Reasoning (Physics, Chemistry, Biology, Environment, and others), Reading Comprehension, và English (chính là grammar and writing rules).
Mỗi phần có số điểm tối đa là 36. Điểm của toàn bài thi là điểm trung bình của bốn môn, cho nên tối đa cũng là 36. Nội dung những câu hỏi là thuần túy để đo lường khả năng học vấn, nên rất là straightforward, không có màn tricky như SAT. Điểm của bài thi này được sử dụng bởi rất nhiều trường, nhứt là những trường chuyên đào tạo những ngành về khoa học và kỹ thuật. Nếu con bạn có ý muốn theo đuổi những ngành liên hệ đến khoa học hay kỹ thuật, thì rất nên chọn ACT để thi, trừ phi trường đại học nói mà con của bạn nộp đơn đòi hỏi SAT, thì phải thi SAT. Ngược lại, nếu muốn theo đuổi những ngành liên hệ đến nhân văn hoặc xã hội (Literatures, Humanities, or Social Studies) thì nên chọn SAT để thi.
Cả hai kỳ thi này đều không có vấn đề đậu hay rớt (pass or fail). Số điểm đạt được, sẽ được dùng để so sánh với những đương đơn (other applicants) khác nộp đơn xin vào học một trường đại học nào đó. Dĩ nhiên, điều kiện để được chọn lọc, còn nhiều chuyện khác ngoài điểm thi SAT hoặc ACT, chẳng hạn như GPA trong những năm ở trung học (grade point average), extracurricular mà người học sinh đã theo đuổi (những môn học đặc biệt như âm nhạc, thể thao, hội hoạ, etc. rất được lưu ý bởi hội đồng tuyển chọn), khả năng chỉ huy và hòa mình (leadership and outreach skills) vào những sinh hoạt tập thể trong trường cũng như bên ngoài xã hội, và cả những cá tính của người học sinh (character & behavior). Tuy nhiên, điểm thi của SAT hoặc ACT vẫn là nặng ký nhứt trong việc tuyển chọn.
Cả hai kỳ thi này đều cho phép người học sinh được quyền dự thi từ lúc còn nhỏ, as low as 7th Grade. Trong Excel file (Scores Matrix) đính kèm theo bài này, các bạn sẽ thấy số điểm đạt được ở mỗi lớp (each grade), và lời phê về khả năng đạt được số điểm đó so với những người cùng lớp. Những lời phê nầy dựa trên những cuộc phỏng vấn riêng của chúng tôi với các em học sinh sau khi dự các kỳ thi nói trên. Hai kỳ thi này cũng được tổ chức ngoài Hoa Kỳ để những học sinh ngoại quốc và những học sinh Mỹ đang sinh sống ở ngoài nước Mỹ, cũng có thể thi được, trước khi nộp đơn xin nhập học đại học ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, trước khi thi ngoài nước Mỹ, bạn phải tìm hiểu cặn kẽ xem những trung tâm thi nào đang được công nhận. Một nhắc nhở quan trọng: Bảng Score Matrix này đã được thiết lập dựa trên số điểm của bài thi ACT và SAT, không phải là những version thâu hẹp của ACT (chẳng hạn như Plan) hoặc của SAT.
3- Ngoài hai kỳ thi nói trên, SAT và ACT, còn có một kỳ thi thứ ba ít được nhắc tới, nhưng rất là quan trọng cho những học sinh xuất sắc, muốn xin học bổng, nhưng hội đủ tiêu chuẩn để xin được học bổng dành cho học sinh nghèo (Grant). Đó là kỳ thi PSAT/NMSQT (Preliminary SAT/National Merit Scholarship Qualifying Test).
Kỳ thi này, người học sinh phải tham dự vào khoảng tháng 10 (October) lúc đang học Lớp 11 (Junior Year), để được chính thức tuyển chọn cho học bổng ở đại học (scholarship). Vào đầu Lớp 10 (Sophomore Year), nếu muốn, học sinh có thể dự thi đề try-out (thi thử cho biết để lấy kinh nghiệm), vẫn được chấm điểm, nhưng điểm này sẽ không được dùng để tuyển chọn. Đa số đồng hương mà tôi đã có cơ hội tiếp xúc, không biết việc này, nên đã không kịp chuẩn bị cho con em để xin được nhiều scholarship qua con đường dự thi PSAT/NMSQT.
PSAT thường được tổ chức ngay trong trường trung học, với một lệ phí rất nhỏ. Bài thi PSAT gồm có hai phần: Math và English. Phần Math, có hai bài thi, một bài thuộc loại Calculation, nên không cho dùng Calculator; một bài thuộc loại Problem Solving, cho phép dùng Calculator. Các câu hỏi Math và English tương tự như bài thi SAT. Phần English cũng có hai bài thi, một bài là Reading Comprehension, và một bài chú trọng đến Writing và Grammar. Mỗi phần có số điểm tối đa là 760.
Final score của PSAT là tổng số điểm của hai phần cộng lại (1520 maximum). Vào khoảng sáu tuần sau khi dự thi PSAT, thí sinh sẽ nhận được bảng kết quả gửi về, cho biết số điểm đạt được cho PSAT, và số điểm được tính toán và tổng kết cho NMSQT. Mặc dù cho biết số điểm, nhưng vào thời điểm đó, thí sinh vẫn chưa biết mình có được chọn vào Semifinalist hay không, cho đến tháng 9 năm sau, lúc bắt đầu vào học lớp 12 (Senior Year).
– Có những trung tâm dạy luyện thi ACT và SAT rất giỏi như Kaplan, có lớp dạy luyện thi ở hầu hết những thành phố lớn trên nước Mỹ.
– Nếu muốn học luyện thi SAT on-line và miễn phí, thì vào website của Khan Academy
– Dưới đây là những website quan trọng để các bạn vào nghiên cứu thêm:
– Nếu muốn tìm hiểu thêm về ACT
– Nếu muốn nghiên cứu thêm về SAT
– PSAT và NMSQT (Preliminary SAT/National Merit Scholarship Qualifying Test)
– Nếu muốn tìm hiểu thêm về số điểm đạt được trong kỳ thi PSAT/NMSQT tại mỗi tiểu bang
Notes for my Score Matrix: Sau hơn 20 năm việc với học sinh ở Mỹ để giúp các em trau dồi thêm về Toán và vài môn học khác, đặc biệt là những học sinh đã dự thi ACT, SAT, và PSAT, tôi đã bỏ ra khá nhiều thời giờ để tìm hiểu số điểm mà các em đã đạt được, so với sức học của các em mà tôi biết được. Từ đó, tôi đã hình dung ra được cách để thẩm định khả năng học vấn của các học sinh, so với số điểm thi đạt được, ở mỗi lớp (grade) khác nhau.
Bảng Phân Hạng số điểm (Scores Matrix), lớp học, và thẩm định khả năng đã được soạn ra và đính kèm với bài này, dựa trên những nghiên cứu riêng và tổng kết của tôi từ nhiều năm qua. Tôi không dám nói là kết quả này đúng 100%, nhưng ít nhứt, tôi tin rằng tài liệu này cũng rất hữu ích cho các cha mẹ hoặc thầy giáo để thẩm định khả năng học vấn của con em. Mặc dù bài nầy viết để giúp các học sinh từ Lớp 7th đến Lớp 12th ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nếu bạn đang ở Việt Nam, và đã gửi con theo học Trung Học ở Mỹ, hoặc sắp sửa đi học ở Mỹ, thì vẫn có thể áp dụng được.
