Tổng thống Trump tối nay thứ Ba – đêm cuối cùng ở Tòa Bạch ốc – đã ký ban hành lệnh ân xá và giảm án cho 143 người, phần lớn là thân hữu, những người nổi tiếng có quan hệ tốt và tội phạm ma túy bất bạo động, trong đó có cựu chiến lược gia Stephen K. Bannon. Nhưng ông đã không ân xá cho bản thân hoặc gia đình.
Trong số những người được ân xá hoặc được giảm án trong ngày cuối cùng tại vị của ông Trump có ca sĩ nhạc rap (rapper) Lil Wayne và cựu Thị trưởng Detroit Kwame Kilpatrick – người đã thụ án 28 năm tù về tội tham nhũng. Ông Trump cũng khoan hồng cho Casey Urlacher, anh trai của cựu ngôi sao bóng bầu dục Brian Urlacher – người đã không nhận tội hồi tháng Ba với cáo buộc rằng anh ta đã điều hành một cơ sở cờ bạc bất hợp pháp ở nước ngoài.
Theo hai phụ tá, trước khi ký xong giấy tờ ngay trước lúc nửa đêm, Tổng thống đã dành một phần thời gian ngày thứ Ba để cân nhắc có nên khoan hồng cho ông Stephen K. Bannon – người đã bị buộc tội lừa gạt các nhà tài trợ đóng góp vào một tổ chức từ thiện được ông ta thành lập để xây dựng bức tường ở biên giới phía nam hay không.
Một số người trong Tòa Bạch ốc tin rằng Bannon sẽ không được ân xá, nhưng ông Trump vẫn cân nhắc sự giúp đỡ trước đây của ông Bannon đối với ông ta và có khả năng tiếp tục giúp ông trong tương lai. Năm ngoái, ông Bannon, 67 tuổi và ba người khác đã bị buộc tội thực hiện hành vi gian dối khi họ kêu gọi quyên góp hơn 25 triệu USD cho chiến dịch gây quỹ có tên “We Build the Wall”, phần lớn là từ những người ủng hộ ông Trump.
Ông Bannon từng là giám đốc điều hành chiến dịch tranh cử năm 2016 của ông Trump và sau đó là chiến lược gia chính của Tòa Bạch ốc cho đến khi ông ta bị cách chức vào tháng 8-2017 do xung đột với các trợ lý khác. Mới đây, ông Bannon đã tái lập quan hệ với ông Trump, ủng hộ việc tái ứng tổng thống và nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử hồi tháng 11 cũng như trò chuyện với ông Trump trong những tuần gần đây.
Hôm thứ Ba, ông Trump cũng đã ân xá cho đại diện nhà tài trợ lớn của đảng Cộng hòa Elliott Broidy, 64 tuổi, người đã nhận tội vào tháng 10 vì hoạt động như một đặc vụ nước ngoài không đăng ký và vận động cho lợi ích của Malaysia và Trung Quốc. Là một nhà đầu tư có trụ sở tại Los Angeles, ông Broidy đã quyên góp hàng triệu đô la cho chiến dịch tranh cử của ông Trump trước khi giữ chức vụ Phó chủ tịch tài chính quốc gia của Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa.
Ông Trump trong những tuần gần đây đã tích cực xem xét việc ân xá trước (preemptive pardons) cho con cái đã trưởng thành của ông hoặc thậm chí cho chính ông sau cuộc tấn công vào Điện Capitol nhưng Cố vấn pháp lý của Tòa Bạch ốc Pat Cipollone và các cố vấn khác đã thuyết phục ông rằng làm như vậy sẽ có nghĩa là thừa nhận có tội, trong khi chưa ai bị bị buộc tội hoặc đang bị điều tra cấp liên bang. Các luật sư biện luận rằng ông không thể ân xá cho một người mà không nêu tội danh mà họ được ân xá và việc ân xá trước khi họ chính thức bị buộc tội sẽ đặt ra một tiền lệ xấu.
Các cố vấn đã đặc biệt phản đối việc ông Trump cố gắng trở thành tổng thống đầu tiên trong lịch sử tự ân xá cho chính mình. Họ tin rằng hành động này có thể vi hiến và có thể làm hoen ố thêm di sản của ông khi ông rời nhiệm sở. Họ sợ rằng nó cũng có thể gây ác cảm cho các thành viên đảng Cộng hòa ở Thượng viện ngay trước khi họ bỏ phiếu tại phiên tòa luận tội ông với cáo buộc đã kích động vụ bạo loạn ở Đồi Capitol ngày 6-1 vừa qua.
Một cuộc thăm dò của Washington Post-ABC được công bố trong tuần này cho thấy công chúng Mỹ phản đối hành động ân xá có phần tùy tiện của ông Trump, với 68% người trưởng thành – bao gồm 34% là đảng viên đảng Cộng hòa – phản đối việc tổng thống tự ân xá.
Lệnh ân xá của tổng thống không có tác dụng với các cuộc điều tra của chính quyền các tiểu bang, chẳng hạn như cuộc điều tra của Biện lý quận Manhattan về các hoạt động kinh doanh của Tổ chức Trump.
Ông Trump cuối cùng đã quyết định chống lại một số yêu cầu ân xá gây tranh cãi trong đó có yêu cầu ân xá người sáng lập WikiLeaks Julian Assange, cựu nhà thầu NSA Edward Snowden và luật sư riêng của tổng thống Rudolph W. Giuliani. Ông Giuliani không bị buộc tội nhưng doanh nghiệp tư vấn của ông đang bị giám sát như là một phần của cuộc điều tra của các công tố viên liên bang ở Manhattan.
Ông Trump cũng đã cân nhắc việc ân xá cho Sheldon Silver, cựu chủ tịch quyền lực của đảng Dân chủ tại Nghị viện tiểu bang New York bị kết tội tham nhũng – người có quan hệ mật thiết với cộng đồng kinh doanh bất động sản, nhưng danh sách cuối cùng không có tên ông này.
Trong nhiều tuần, ông Trump đã hỏi các trợ lý, bạn bè và các cộng sự khác họ có muốn được ân xá trước hay không, vì ông cho rằng những kẻ thù chính trị của ông có khả năng sẽ điều tra bất kỳ ai liên quan đến chính quyền của ông sau khi ông rời nhiệm sở.
Các phụ tá cho biết, quá trình đưa ra danh sách cuối cùng còn rất tùy tiện nhưng có vẻ như được dẫn dắt bởi Cố vấn Pat Cipollone, người liên tục can ngăn tổng thống tránh một số vụ ân xá mà ông cho là đặc biệt có vấn đề. Nhiều lệnh ân xá mà Trump ban hành là từ đề nghị của con gái ông Ivanka Trump, chồng của cô Jared Kushner và Alice Johnson, người phụ nữ can tội buôn ma túy đã được Trump giảm án vào năm 2018 sau khi được cô đào nổi tiếng Kim Kardashian West vận động.
Vòng khoan hồng cuối cùng của ông Trump bao gồm việc giảm án cho một số tội phạm ma túy bất bạo động mà các nhà cải cách tư pháp hình sự yêu cầu. Trong số những tội phạm ma túy mới được giải thoát khỏi nhà tù có Chris Young, 32 tuổi, người đang thụ án chung thân vì tội ma túy và vụ án cũng đã được cô Kim Kardashian West đưa lên Trump xin giảm án.
***
Việc mở rộng khoan hồng và ân xá vào phút cuối cho thấy cách mà ông Trump sử dụng quyền lực tổng thống để mang lại lợi ích cho các thân hữu, đồng minh và những người ủng hộ chính trị của ông. Trước đó, ông Trump đã ân xá hoặc giảm án cho các cựu chủ tịch chiến dịch tranh cử, cựu cố vấn an ninh quốc gia và một cựu cố vấn chính sách đối ngoại của ông.
“Donald Trump thực hiện quyền tổng thống vì lợi nhuận, hầu như đưa ra mọi quyết định chính sách trên cơ sở giao dịch chứ không phải làm những gì Hiến pháp yêu cầu, không phải những gì có lợi cho đất nước và người dân của chúng ta mà chỉ những gì làm tăng quyền lực, sự giàu có và địa vị của ông ấy”,
Luật sư Larry Kupers
Cho đến đầu tuần này ông Trump chỉ mới ban hành 95 lệnh ân xá – ít hơn hầu hết các tổng thống trước đây. Tổng thống ký nhiều lệnh ân xá nhất là ông Barack Obama, đã lập kỷ lục 1.715 lệnh ân xá và giảm án trong hai nhiệm kỳ tổng thống, ưu tiên cho những tội phạm ma túy bất bạo động.
Tổng thống một nhiệm kỳ ít ban hành lệnh ân xá nhất là Tổng thống George H.W. Bush, người đã ký 74 lệnh ân xá và chỉ giảm ba bản án. Tổng thống Jimmy Carter đã cấp 534 lệnh ân xá và giảm 29 bản án. Ngay cả các Tổng thống John F. Kennedy và Gerald Ford, những người không phục vụ đầy đủ nhiệm kỳ, cũng đã đưa ra nhiều lệnh ân xá hơn ông Trump – lần lượt là 572 và 404.
Cựu Tổng thống Bill Clinton đã ký 140 lệnh ân xá và giảm án trong ngày cuối cùng tại nhiệm năm 2001, gây ra một phản ứng dữ dội từ các đảng viên Cộng hòa, thậm chí họ đã tiến hành một cuộc điều tra chi tiết của Quốc hội về hành động ân xá của ông Clinton. Một cuộc điều tra hình sự cũng đã được thực hiện nhưng cuối cùng không tìm thấy sai phạm.
Ông Trump còn đi xa hơn trong việc sử dụng quyền lực để thưởng cho các đồng minh trung thành thay vì khoan hồng những người bình thường bị hệ thống tư pháp kết tội sai trái hoặc những người chứng minh họ đã hối cải sau khi phạm tội. “Donald Trump thực hiện quyền tổng thống vì lợi nhuận, hầu như đưa ra mọi quyết định chính sách trên cơ sở giao dịch chứ không phải làm những gì Hiến pháp yêu cầu, không phải những gì có lợi cho đất nước và người dân của chúng ta mà chỉ những gì làm tăng quyền lực, sự giàu có và địa vị của ông ấy”, Larry Kupers, người từng giữ vai trò luật sư ân xá và phó luật sư ân xá trong hai năm đầu tiên tại vị của ông Trump nhưng đã nghỉ việc vào năm 2019 vì cách Trump sử dụng quyền lực, nhận xét. “Cách tiếp cận đó thể hiện rõ ràng nhất trong cách ông ta sử dụng quyền ân xá, có thể là do quyền lực đó không bị kiểm tra và cân bằng”.
Lần ân xá đầu tiên của Trump, vào tháng 8-2017, dành cho cựu cảnh sát trưởng Joe Arpaio của quận hạt Maricopa, Arizona – một đồng minh chính trị của ông đã bị tòa án kết tội hình sự khinh thường tòa án vì truy quét người nhập cư vi phạm lệnh của tòa. Hầu hết các lệnh ân xá sau đó của ông Trump được đưa ra kể từ khi ông thất bại trong cuộc bầu cử tháng 11-2020, bao gồm những người đã bị kết án sau cuộc điều tra về can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử năm 2016. Ông ta đã ân xá cho cựu chủ tịch chiến dịch tranh cử của mình Paul Manafort, người bạn tâm giao lâu năm Roger Stone và cố vấn an ninh quốc gia một thời, tướng Michael Flynn – tất cả đều bị kết tội trong cuộc điều tra của Công tố viên đặc biệt Robert Mueller.
Ông Trump cũng ân xá cho Charles Kushner, cha của con rể ông Jared Kushner và ba cựu thành viên đảng Cộng hòa bị cáo buộc tội danh về tài chính. Và ông đã ân xá cho các cựu binh sĩ và nhà thầu quân sự bị kết án tội ác thời chiến ở nước ngoài, gồm cả bốn nhà thầu liên quan đến vụ sát hại 14 thường dân không vũ trang ở Iraq.
Ông Trump đã né tránh quy trình của Bộ Tư pháp cho phép những tội phạm đã bị kết án được nộp đơn xin ân xá – một hệ thống được thiết kế để bảo đảm công bằng trong các quyết định ân xá, tránh khả năng tùy tiện hay độc đoán. Khoảng 14.000 người có đơn xin ân xá đang chờ Bộ Tư pháp giải quyết.
Thay vì làm theo quy trình, ông đã nhận các đề nghị ân xá từ nhóm thân hữu và bạn bè, nhà tư vấn, luật sư và nhà vận động hành lang, một số người trong số họ đã được trả tiền để vận động xin lệnh ân xá – nhiều trường hợp được ông ân xá là những người thậm chí còn chưa nộp đơn cho Bộ Tư pháp hoặc đáp ứng các tiêu chuẩn của Bộ.
