Thuốc chủng ngừa coronavirus có thể được dùng dưới dạng thuốc viên không? Đây có thể là cách để phổ biến rộng hơn vaccine trong tương lai, không chỉ cho đại dịch Covid-19 mà còn các bệnh nhiễm khác.
Sẽ giúp thay đổi cuộc chơi
Hiện nay, con người chỉ có thể bảo vệ chống lại Covid-19 thông qua tiêm chủng. Nhưng trong tương lai gần, vaccine có thể đến từ dạng bột để hít (qua ống), hoặc uống như thuốc viên thông thường.
Trong căn phòng thí nghiệm màu trắng, thoáng mát tại thị trấn Medicon, một công viên khoa học lớn ở miền Nam Thụy Điển, nhà hóa học Ingemo Andersson giới thiệu với khách tham quan một ống hít bằng nhựa mỏng, lớn bằng nửa bao diêm. Nhóm nghiên cứu của bà hy vọng sản phẩm nhỏ bé này sắp đóng vai trò “đột phá” trong cuộc chiến chống coronavirus trên toàn cầu. “Nó cho phép mọi người sử dụng vaccine ngay tại nhà mình mà không cần đến điểm tiêm chích” – bà nói. Johan Waborg, Giám đốc điều hành của công ty Iconovo chuyên sản xuất thuốc hít cho bệnh nhân hen suyễn nhận định: “Nếu thành công, vaccine dạng bột sẽ sản xuất dễ hơn và rẻ hơn. Chỉ cần kích hoạt ống hít và đưa vào miệng hít sâu vào hoặc đưa viên thuốc vào miệng”.
Iconovo, thông qua chương trình hợp tác với công ty khởi nghiệp nghiên cứu miễn dịch học ISR ở thành phố Stockholm của Thuỵ Điển đang phát triển một loại vaccine Covid-19 dạng bột khô. “Bột vaccine chứa các protein virus Covid-19 được sản xuất hàng loạt. Khác với các vaccine tiêm như Pfizer, Moderna, Astra Zeneca sử dụng RNA hoặc DNA mã hóa cho các protein virus, bột vaccine có thể chịu được nhiệt độ lên đến 40oC” – Waborg nói. Vì ở dạng bột nên vaccine không cần bảo quản ở các điều kiện do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) qui định như vaccine tiêm dạng lỏng (chúng phải giữ trong lọ thủy tinh cứng ở nhiệt độ rất thấp, có khi tới -70oC như Pfizer). Người ta gọi đây là “dây chuyền lạnh” bắt buộc phải tuân thủ. Nếu không vaccine lỏng sẽ mất tác dụng.
“Vaccine bột được xem sẽ “thay đổi cuộc chơi” vì có thể phân phối rất dễ mà không cần “dây chuyền lạnh”, không cần mở các điểm tiêm chủng và không phải huy động cơ sở tiêm chích hội đủ điều kiện” – bà Ola Winquist – sáng lập ISR kiêm giáo sư miễn dịch học tại Viện Karolinska, một trong những trường đại học y khoa hàng đầu của Thụy Điển – nói. ISR hiện đang thử nghiệm vaccine bột trên các biến thể Beta (Nam Phi) và Alpha (Anh).
Winquist tin rằng vaccine bột sẽ giúp đẩy nhanh quá trình tiêm vaccine ở châu Phi, nơi chưa tự sản xuất được vaccine và có khí hậu nóng, nguồn cung cấp điện hạn chế (hai thách thức lớn nhất trong việc bảo quản và phân phối vaccine Covid-19). Tuy nhiên, vẫn còn phải thử nghiệm thêm nữa trước khi vaccine bột trở thành thực tế. Ngoài việc xem xét lại kỹ thuật sấy khô vaccine lỏng bằng không khí vaccine bột cũng phải đạt chuẩn bảo vệ giống vaccine tiêm. Hiện vaccine bột mới chỉ được thử nghiệm trên chuột, nhưng ISR và Iconovo đã huy động đủ kinh phí để bắt đầu thử nghiệm trên người trong hai tháng tới.
Hy vọng của các nước nghèo
Theo ông Stefan Swartling Peterson, cựu Giám đốc y tế toàn cầu của Unicef, vaccine bột sẽ giúp việc bảo quản và vận chuyển vaccine thuận lợi hơn rất nhiều. Trong khi một số công ty trên thế giới cũng đang nghiên cứu vaccine dạng bột, Peterson nhắc đến một công ty khởi nghiệp khác với “công nghệ đầy hứa hẹn” chỉ cách Iconovo 10 phút đi bộ.
Đó là công ty Ziccum, nơi đang thử nghiệm cách làm khô các loại vaccine lỏng mà không ảnh hưởng đến chất lượng của chúng. “Thành công sẽ giúp giải quyết thảm họa thiếu vaccine tại các quốc gia đang phát triển mà một phần do không đáp ứng được các yêu cầu tồn trữ và chuyển giao quá ngặt nghèo” – Peterson nói. Bột vaccine cũng có thể được trộn với dung dịch nước vô trùng để tiêm bình thường. Giám đốc điều hành Göran Conradsson của Ziccum tin rằng công nghệ mới sẽ mở ra cơ hội cho thuốc xịt mũi đến thuốc viên.
Công ty Janssen sản xuất vaccine Covid-19 tiêm một liều được cơ quan quản lý dược Anh Quốc phê duyệt sử dụng vào tháng trước cũng quan tâm đến dự án làm khô vaccine lỏng của Ziccum nhưng lại không nói rõ mục tiêu của công ty là coronavirus hay các bệnh truyền nhiễm khác. Vaccine bột khi phổ biến sẽ là bạn của những người sợ kim tiêm và là giải pháp thay thế cho vaccine lỏng, khi không cần tủ lạnh và tủ đông để bảo quản, mà còn bớt được lượng rác thải đáng kể như kim tiêm, ống.
