Người Mễ luôn được nhìn từ đôi mắt khá thấp của người Việt sống tại Mỹ vì đa số làm những công việc nặng nhọc mà các giống dân khác không chịu làm hay làm không nổi. Những cánh đồng bao la bát ngát của bang California đều được dân Mễ chăm sóc.
Những người giúp việc trong các nhà hàng Việt Nam đa số là người Mễ. Tháo vát, chăm chỉ và khỏe mạnh là những đặc tính của người di dân Mễ nhưng nhược điểm nhất của họ khiến chủ nhân rất nản lòng đó là chỉ cần có vài ngàn bạc trong túi là họ lẳng lặng lên xe chạy về quê nhà bất kể vị trí làm việc của họ có bị ảnh hưởng do họ bỏ việc hay không.
Nhiều nhà hàng Việt Nam gần như phá sản khi một hôm đẹp trời nào đó mấy anh Mễ làm việc cùng nhau bay về thăm nhà, hôm đó nhà hàng không thể không mở cửa nhưng mở ra rồi cà nhà ông bà chủ cùng nhau chia việc ra làm lấy để nhớ tới cung cách có một không hai của sắc dân đặc biệt này. Cung cách làm việc có lẽ ảnh hưởng trực tiếp tới văn hóa ẩm thức của họ. Cách ăn uống đơn giản cho thấy đời sống di dân Mễ không yêu cầu nhiều. Nếu món ăn chính của người Việt là gạo thì người Mễ tận dụng nhiều loại đậu để nấu ăn đến nỗi người Việt ví von: Không ăn đậu không phải là Mễ, không đi trễ không phải Việt Nam!
Cái món đi trễ thì người Việt dẫn đầu. Nhớ vài chục năm trước khi được mời ăn cưới thì người Việt có thói quen tới trễ ít nhất là hai tiếng đồng hồ, người này trễ kéo theo người kia vì nghĩ rằng có đến sớm hay đúng giờ thì cũng phải ngồi chờ. Người Mễ cũng vậy, khi mới sang Mỹ tiền bạc còn thiếu, đậu và bánh Tacos là hai thứ thức ăn không thể chia lìa. Ăn đậu là một lẽ theo truyền thống nhưng một mặt cũng do kinh tế khiến người ta bỏ qua các món ngon nhưng khá đắt tiền mà giới trung lưu của Mễ vẫn ăn trong các nhà hàng lớn ngay trên đất Mỹ. Món ăn Mễ đa dạng và đầy màu sắc chứ không hề đơn điệu như chúng ta thường nghĩ khi đi ngang qua các tiệm Taco Bell hàng ngày.
Thực ra dân tộc nào cũng vậy, món ăn ảnh hưởng theo vùng miền và tính chất địa lý hay khí hậu. Mexico cũng vậy, đất nước có nhiều vùng địa lý và dân tộc nên món ăn từ đó cũng ảnh hưởng không ít tới văn hóa ẩm thức của họ. Trong khi người miền Bắc Mexico thích các món thịt nướng thì người dân vùng Đông Nam hay duyên hải lại thích các loại hải sản hay các loại thịt trắng như gà hay heo. Gia vị của họ đa dạng và nhiều màu sắc, từ sắc đỏ của cà chua, ớt tới sắc vàng của bí đỏ, thơm hay xanh mướt màu của các loại rau được nghiền ra pha vào gia vị cũng như trái bơ không thể thiếu trong các món Taco của họ.
Nhưng gia vị không có gì thay thế được là ớt, chưa có đất nước nào mà ớt nâng lên tầm văn hóa như ở Mexico. Thật vậy, ớt Mexico có đến hơn 200 loại được chế biến và sử dụng hàng ngày trong bàn ăn của họ và lan truyền khắp thế giới, kể cả Việt Nam và các nước châu Á. Người Mễ hãnh diện món ớt của họ đến nỗi không những hàng năm đều có festival về ớt tổ chức ở những thành phố trong nước mà còn xảy ra nơi có nhiều sắc dân Mexico sinh sống.
Người Việt khi ăn phở không thể thiếu ớt Jalapeños, loại ớt thơm dịu cay nhẹ và giòn tan thích hợp gần như tuyệt đối với món phở bò. Không thể thay Jalapeños bằng bất cứ loại ớt nào khác vì vị cay ngọt của nó đã chinh phục hoàn toàn cái lưỡi của người Việt trong cũng nhưng ngoài nước.
Cũng là ớt nhưng Jalapeños được trân trọng bao nhiêu thì ớt Habanero lại làm cho chúng ta chạy té khói bấy nhiêu! Thật vậy nếu độ cay của Jalapenos chỉ 9,000 Scovilles thì ớt Habanero đo được từ 200,000 đến 350,000 Scovilles! Cay như vậy nhưng món ớt này lại được người dân Mexico thưởng thức rộng rãi trên cả nước.
Vào một nhà hàng bình dân hay sang trọng nào của người Mễ trên bàn không bao giờ thiếu ớt. Hàng chục loại sốt từ ớt trình bày trên bàn, thực khách nào không ăn cay được có khi tự hỏi tại sao lại quá nhiều ớt như thế trong khi người ta chỉ cần vị cay thôi mà!
Vâng, cay cũng lắm đường cay. Có những trái ớt như Chipotle được hong khói cho khô cứng lại trước khi làm sốt, phải ngâm trong nước nóng khi xay nhuyễn và hòa trộn với các loại gia vị khác để món tương ớt đậm đà hương vị khói cộng với cái cay nhè nhẹ của ớt Chipotle.
Nếu thấy tương ớt màu xanh nhạt thì nó được làm từ ớt Anaheim của California. Những trái ớt này di cư từ Mexico sang California vào thế kỷ 19 sau đó được lai giống lại cho bớt cay và mang tên một thành phố thuộc miền Nam California nơi có nhất 400 ngàn người Việt sinh sống cho đến bây giờ. Món tương ớt này thích hợp cho taco cứng hay mềm, nó còn dùng trong các loại Salsas trái cây vì vị cay nhẹ và thơm của nó. Trong những món ăn cao cấp người Mexico còn có các loại ớt ngọt đi kèm với món tráng miệng nữa!
Nói tới ớt mà không nhắc tới bột là một thiếu sót lớn. Người Mễ dùng bột bắp làm các món bánh không như người Tây phương dùng bột mì hay người Á Đông dùng bột gạo. Bột bắp có độ giòn hơn nhưng lại không mềm, mịn như bột mì và gạo nhưng bù lại nó là loại cây lương thực chính được trồng trên đất Mễ và phổ biến là chuyện đương nhiên, có điều bột bắp được người Mễ sáng tạo trong ẩm thực của họ còn khá đơn điệu không như các loại bột của các châu lục khác.
Những chiếc bánh Tacos đi kèm với salsas là loại thức ăn phổ biến nhất của người Mễ, nó có thể cuốn với cá, gà, heo hay bò rồi nướng nhẹ để trở thành giòn tan trong miệng. Dĩ nhiên ẩm thực của người dân Mexico không phải chỉ có taco hay ớt, nó đa dạng không thua gì các nước trong khu vực và những món ăn đẳng cấp không hề thiếu trong đòi hỏi của Michelin. Các món như Quesadillas, Enchiladas, Tamales hay Cocktail muối ớt Micheladas và Sueros. Cao cấp hơn là món salad bạch tuộc hoặc súp avocado với scallop tôm hùm luôn là món dẫn đầu của thực đơn Mexico trong các nhà hàng cao cấp.
Nhưng dù sao những chiếc bánh taco đầy màu sắc được người Mễ cầm trên tay vừa ăn vừa múa điệu Jarabe Tapatio tạo thành bản sắc dân tộc vẫn mãi mãi tươi vui và không cần nghĩ đến ngày mai. Có lẽ cái không cần đến ngày mai ấy đã khiến cho dân Mễ dù ở sát nước Mỹ vẫn nghèo gần như… “bền vững”!
Ngồi trên máy bay khi đáp xuống thành phố Puerto Vallarta của Mexico du khách sẽ thấy ngoài bờ biển trong xanh ra đất đai thật sự ít ỏi và khô cằn, những đồi trọc nằm kề nhau tạo thành một bức tranh khó khăn cho người dân sống tại đây và vì vậy bất cứ khu resort nào du khách cũng thấy người dân địa phương cố gắng làm công việc của mình một cách đáng nể. Khác với ở Mỹ người di dân Mễ tuy làm những công việc đồng áng hay thông thường như phụ bếp, cắt cỏ cũng có cơ may kiếm được vài ngàn về thăm quê nhà, còn trong nước, tuy công việc nặng nhọc kéo dài nhưng số lương $10 một ngày vẫn khiến họ không thể rời xa các khu resort để tìm một công việc khác.
Có lẽ vì vậy, âm nhạc của họ tuy nhanh và rộn rã nhưng nỗi buồn không thể giấu sau những ca từ trầm xuống phía sau…
