Làm thế nào để biết khi một đám đông sắp trở nên nguy hiểm, và nên làm gì nếu bị mắc kẹt trong một biển người đông đúc?
Lễ hội Hallowen nổi tiếng năm nay tại khu phố Itaewon của Seoul bỗng trở thành thảm hoạ khiến hơn 150 người thiệt mạng. Từ tai nạn bất ngờ này và các tai nạn tương tự gần đây đã khiến các chuyên gia quản lý đám đông khuyến cáo những người có trách nhiệm về an toàn công cộng và các nhà tổ chức sự kiện nên nghiêm túc suy nghĩ lại cách bảo vệ người tham dự.
Nhưng nếu chẳng may bị rơi vào một tình huống nguy hiểm trong đám đông, bạn có thể thực hiện các bước để giảm rủi ro và cải thiện cơ hội sống sót. Mật độ đám đông có thể thay đổi nhanh trong chỉ vài giây nên khi nguy cơ đến, đám đông bị đóng gói quá chặt và hầu như không thể thoát khỏi nó. Nhưng bạn vẫn có thể nhận ra một số dấu hiệu báo nguy tiềm tàng. G. Keith Still, giáo sư thỉnh giảng về khoa học đám đông tại Đại học Suffolk ở Vương quốc Anh, lưu ý: “Nếu đám đông di chuyển chậm lại, đó là dấu hiệu cho thấy mật độ đang tăng lên”.
Lắng nghe âm thanh đám đông cũng quan trọng. Nếu bạn nghe ai đó phàn nàn về sự khó chịu và có tiếng kêu bị chèn ép phát ra, hãy nghĩ ngày đó là tín hiệu cho thấy mọi thứ sắp vượt ra ngoài tầm kiểm soát để tập trung tìm cách bảo vệ mình.
Một số người thoát chết tại thảm hoạ Seoul cho biết chính cảm giác bất trắc đã thôi thúc họ phải thoát ra nhanh hay tìm vị trí, tư thế bảo vệ tốt nhất. Kỹ năng sống còn trong tình huống này là hết sức quan trọng. Martyn Amos, một chuyên gia về đám đông kiêm giáo sư khoa học máy tính và thông tin tại Đại học Northumbria, nhận định: “Khi mật độ đám đông bắt đầu vượt quá khoảng năm người trên một mét vuông, có nghĩa nguy hiểm đã gần kề. Vì vậy hãy thoát ra ngay khi mật độ gần đạt giới hạn trên. Các chuyên gia phân tích các cảnh quay video tại Itaewon ước tính có khoảng 8 đến 10 người trên một mét vuông!
Dù khó đánh giá mật độ đám đông, nhưng bạn có thể cảm nhận được khi thấy bắt đầu di chuyển hơi khó. Nếu đám đông tạm ngừng di chuyển, hãy đứng yên, giữ cho cánh tay không bị kẹt hai bên hông, dùng chúng bảo vệ ngực và bảo tồn oxy. Để đứng vững, bạn cần gồng mình và di chuyển theo đám đông hơn là ì lại hay chống đẩy. Paul Wertheimer thuộc dịch vụ tư vấn về an toàn đám đông (Crowd Management Strategies) ở Los Angeles, khuyên: “Hãy giữ chân ở tư thế võ sĩ quyền Anh, hai chân tách ra, một chân trước chân kia và đầu gối hơi khom.”
Làm gì khi đã rơi vào tình thế nguy hiểm?
Khi bạn trong đám đông quá chặt, cánh tay có thể bị kẹp bên hông, lúc đó hãy dùng tay thuận nắm lấy cẳng tay kia để tạo ra một lá chắn trước ngực với khuỷu tay trở thành thanh cản bảo vệ nội tạng chống lại các xung lực bên ngoài. Tư thế này sẽ giúp bảo vệ ngực và duy trì vùng thở. Nếu bạn mang chiếc balô, hãy xoay nó về phía trước ngực. Những người thấp có nguy cơ mất oxy nhiều hơn người cao vì oxy bên dưới ít hơn trong đám đông. Giữ bình tĩnh và ngẩng cao đầu để có không khí tối đa.
Đừng đưa trẻ đến chỗ quá đông đúc, nhưng nếu lỡ rồi, hãy đặt trẻ lên vai hoặc bế trẻ lên quấn quanh eo bạn. Đừng vì quá hoảng loạn mà la hét, vì chỉ thêm lãng phí năng lượng và mất oxy quý giá. Nếu bạn đánh rơi điện thoại hoặc bất kỳ vật dụng nào khác, hãy mặc kệ nó. Vì khi cố cúi xuống để nhặt một thứ gì đó, bạn rất khó đứng lên và sẽ bị té.
Còn nếu đã bị té rồi, hãy cố gắng hết sức đứng dậy. Nếu không thể, khả năng sống sót cao nhất khi bạn nằm ở tư thế bào thai nghiêng qua bên trái và bảo vệ đầu. Cái chết sẽ khó tránh khỏi nếu nằm ngửa hoặc nằm sấp, vì như thế tự biến mình thành chiếc đệm mềm cho đám đông giẫm đạp.
Nhưng nhiều người chết không phải do chấn thương bị giẫm đạp mà họ khó thở và bất tỉnh trong tư thế đứng, số khác ngất xỉu và té xuống đất. Khi một người té, sẽ kéo theo “hiệu ứng domino” và những người trong đống đè lên nhau sẽ bị chết ngạt. Những người thoát chết lúc đó có thể bị thương tổn lâu dài sau này, như bị gãy xương sườn, gãy xương tứ chi và chấn thương tủy sống, gẫy cổ. Tổn thương nội tạng, đặc biệt là phổi và tim; xuất huyết nội hoặc tổn thương cơ cũng xảy ra. Áp lực khiến chân tay tê liệt. Cơ bị tổn thương nặng có thể đe dọa tính mạng khi các mô cơ giải phóng protein và chất điện giải vào máu, gây hại cho tim, thận.
Nếu ai đó xung quanh bạn bị trượt chân hoặc bị té, hãy cố gắng hết sức giúp họ đứng dậy. “Làm vậy không chỉ giúp ích cho họ mà còn cho bạn, tăng cơ hội sống cho cả nhóm,” Amos nói.
Những lời khuyên
Một trong những điều đơn giản nhất là chọn một đôi giày hợp lý khi đến nơi đông người vì trụ vững trên chân. Đôi giày chắc chắn cũng bảo vệ đôi chân bị giẫm đạp và cải thiện sự ổn định cơ thể.
Nhận thức tình huống là chìa khóa quan trọng khác. Nếu bạn đang ở trong một câu lạc bộ đông người hoặc một địa điểm hòa nhạc trong nhà hay ngoài trời, hãy nhận biết tất cả các hướng ra, không chỉ những lối ra gần nhất. Trong vụ cháy hộp đêm Station ở West Warwick, Rhode Island, có nhiều lối ra, nhưng mọi người chỉ tràn về lối ra chính, dẫn đến đè bẹp nhau gây chết chùm.
Wertheimer nói: “Kiến thức thông thường là đến lối gần bạn nhất để thoát ra ngoài, nhưng như thế sẽ nguy hiểm nếu những người khác cũng đang làm như bạn”. Trước khi tham dự các sự kiện ngoài trời, hãy xem bản đồ trước để biết mọi lối thoát hiểm, các con phố nhỏ hoặc ngõ cụt phải tránh.
Các buổi hòa nhạc có ghế ngồi thường an toàn hơn so với nơi chỉ đứng hoặc ngồi bệt trên sàn. Wertheimer khuyên mỗi người nên “hình dung trước” tình huống nguy hiểm và chuẩn bị kịch bản thoát hiểm. “Hãy tự hỏi bản thân: Điều gì sẽ xảy ra nếu đám đông vượt quá tầm kiểm soát, có chướng ngại vật đổ sập hoặc một vụ nổ súng? Bạn tự hỏi phải làm gì? Rồi đâu là lối thoát hiểm, bình cứu hỏa và nơi trú ẩn an toàn?” Wertheimer nói.
Mỗi đám đông đều khác nhau và các chuyên gia nói rằng những người bị mắc kẹt trong thảm kịch Itaewon dường như không có nhiều lựa chọn vì đường phố quá chật hẹp, đông đúc quá mức.
Nói chung, tốt hơn là nên ở ngoại vi hoặc phía sau đám đông hơn là ở phía trước hoặc giữa. Tại các buổi hòa nhạc, những người ở gần sân khấu hoặc hàng rào có nguy cơ bị đè bẹp cao hơn khi đám đông tăng lên. Những người ở giữa chịu áp lực từ cả phía trước và phía sau. Cơ hội sống sót tốt nhất là cố gắng di chuyển theo đường chéo để không đi ngược lại đám đông tràn tới mà là tiến về phía rìa của nó. Tuy nhiên, Amos lưu ý: “Khi bị đám đông vây hãm, tầm nhìn sẽ rất hạn chế. Bạn không thể quan sát rõ nên rất khó tìm ra giải pháp thoát hiểm tốt nhất. Nói vậy để thấy, phán đoán tình hình và chuẩn bị sớm là rất quan trọng!”.
