Có một cảnh trong show West Wing trên TV, lấy Bạch Cung làm bối cảnh, hai nhân vật nọ nói chuyện với nhau. Một người bảo: “The die has been cast.” Người kia đáp lại: “There’s a moment after you cast the die but before it hits the table.” Nghĩa là sao?
“The die is cast” là một thành ngữ có từ thời La Mã. Theo sử gia Hy-Lạp Plutarch (46-120AD) trong quyển “The Life of Caesar”, khi Caesar quyết định đưa quân qua sông Rubicon để đánh Pompey ở Rome, tương truyền ông đã thốt lên: “Iacta alea est.” Dịch sang tiếng Anh là “The die is cast.”
Chữ “die” ở đây không phải là “chết” (theo kiểu Google Translate) mà là số ít của danh từ “dice” – xúc-xắc hay xí-ngầu. Trong tiếng Anh có thành ngữ “roll the dice”, nghĩa đen của nó là thả mấy con xí-ngầu xuống bàn, nghĩa bóng là “take a chance” mà ta hay nói là “thử thời vận” hay “hên xui may rủi.”
Còn chữ “cast” là động-tính-từ thì quá-khứ (past participle) đến từ động-từ “cast” có nghĩa là thảy, ném v.v. Nó hay được dùng để tả hành động quăng lưới (bắt chim, cá) – “cast the net.” Ngoài ra nó cũng được dùng một cách bóng bẩy hơn như “cast a glance” – nghĩa là “ném cái nhìn” (về phía ai đó). Cho nên “cast the die” đơn giản chỉ là quẳng con xúc-xắc xuống bàn.
Đối với Caesar, đã qua sông tức là không quay trở lại. Một sống hai chết. Một là chiến thắng hai là thất bại. Một khi đã ném con xúc-xắc xuống là không lấy nó lại được nữa.
Khi nghe tin Caesar sắp tiến đánh Rome, Pompey đã bỏ chạy vì dù quân số ông ta đông hơn nhưng thiếu kinh nghiệm chiến trường. Caesar đuổi theo, hai bên đánh nhau nhiều trận đẫm máu. Pompey thắng Caaesar ở Dyrrachium, nhưng cuối cùng thua nặng tại Pharsalus và phải trốn sang Ai Cập, nơi ông ta liền bị ám sát. Và như ta biết, sau đó Caesar trở thành đại đế từ năm 48 BC cho đến khi ông bị cựu thần của Pompey là Marcus Brutus làm phản và giết vào năm 44 BC.
Tên con sông Rubicon ngày nay vẫn còn được nhắc nhở qua câu thành ngữ “crossing the Rubicon” để ám chỉ một quyết định hay hành động táo bạo, nhiều rủi ro nhưng không thể rút lại được. Nhưng đó là chuyện đời xửa đời xưa, mắc mớ gì tới mục Tiếng Anh Theo Dòng Thời Sự?
Thưa, đó là vì mấy bữa nay có hàng loạt tin được rò rỉ từ cuộc điều tra Donald Trump của công-tố-viên đặc-nhiệm Jack Smith. Mặc dù nhiều tháng qua văn phòng Special Counsel của ông Smith rất kín tiếng, không hề cho ai biết họ đang làm gì, nhưng bỗng dưng đùng một cái có tin Jack Smith từ lâu đã triệu tập đến hai đại bồi thẩm đoàn khác nhau, một ở Washington DC, một ở Florida. Ta chưa biết (dĩ nhiên) tại sao ông ta làm vậy, nhưng ta có thể đoan chắc rằng ông ta đã tính toán kỹ lưỡng trước khi làm chuyện đó, và (dĩ nhiên) phải được sự chấp thuận của Bộ trưởng Tư Pháp Merrick Garland.
Thêm vào đó là nguồn tin cho biết cựu cố vấn cao cấp của ông Trump là Mark Meadows đã ra “làm việc” với grand jury để trả lời những câu hỏi về vụ Sáu tháng Giêng và những gì liên quan đến Trump trong vụ đó. Bản thân Mark Meadows dính líu rất nhiều đến cuộc phản loạn, và cũng từng bị gởi trát (subpoena) gọi ra khai báo. Ban đầu Meadows kháng kiện để khỏi phải tuân lệnh nhưng bị toà bác đơn. Giờ thì ta biết Meadows đã hợp tác với bên công tố để “thành khẩn khai báo” – có lẽ để được giảm án hoặc khoan hồng một khi Jack Smith ra tay.
Chưa kể còn biết bao nhiêu nhân chứng khác đã được (hoặc bị) Jack Smith triệu tập để điều trần trước đại bồi thẩm đoàn. Họ đã khai những gì thì ta chưa được cho biết, nhưng chắc chắn một điều là Jack Smith có tay nghề rất cao và ông ta đã tung một mẻ lưới rất lớn, tiếng Anh gọi là “cast a wide net.”
Và mới đây nhất là bản tin nóng hổi cho biết luật sư của ông Trump đã liều lĩnh gởi thư cho Merrick Garland yêu cầu được gặp để “bàn thảo” nhưng bị ông Bộ Trưởng đáp thẳng: “Không! Đó là việc của Jack Smith.” Thế là hôm Thứ Hai vừa qua họ đã đến gặp ông Smith. Đây là lần đầu tiên truyền thông báo chí bắt được hình ảnh Jack Smith kể từ khi Merrick Garland kéo ông ta từ Toà Án Quốc Tế The Hague về làm Special Counsel.
Hai bên đã nói với nhau những gì thì không thấy ai kể, nhưng sự xuất hiện bất ngờ của Jack Smith khiến ta phải tin rằng ông ta sắp sửa tung chưởng truy tố Donald Trump. Nếu không thì phe Trump đã không xin gặp để nói chuyện. Và nếu Jack Smith chưa sẵn sàng thì ông ta đã tiếp tục giữ im lặng như từng làm bao lâu nay. Tất nhiên, những thông tin được rò rỉ kia cũng phải đến từ văn phòng của ông ta chứ không thể đến từ đâu khác.
Và ta cũng phải hiểu rằng quyết định truy tố một vị cựu tổng thống của Jack Smith, tất nhiên với sự đồng thuận của Merrick Garland, nếu nó xảy ra thì chẳng khác nào việc Caesar xua quân qua sông Rubicon. Một thắng hai thua, không rút lại được. Nhưng tất cả các diễn biến trong tuần qua cho thấy rõ ràng phía công tố đã chuẩn bị gần xong. Đại bồi thẩm đoàn đã được gọi trở lại để họp trong vài ngày tới – rất có thể để biểu quyết truy tố Donald John Trump.
Nói cách khác, “The die has been cast.” Và chúng ta đang sống trong cái khoảnh khắc hồi hộp giữa lúc con xúc-xắc được ném ra và lúc nó rớt xuống mặt bàn – “The moment after you cast the die but before it hits the table.”
