Cộng đồng người Mỹ gốc Việt ngày càng đông và đang trải qua sự thay đổi đáng chú ý về xu hướng chính trị trong cuộc bầu cử đang diễn ra.
Chỉ còn hơn một tháng nữa cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu bầu tổng thống mới, chọn lựa chủ yếu giữa ông Donald Trump đại diện đảng Cộng Hòa và bà Kamala Harris đại diện đảng Dân Chủ. Tổ chức nghiên cứu về bầu cử của người Mỹ gốc Á Châu và các đảo Thái Bình Dương (Asian & Pacific Islander American Vote – APIAVote) phi đảng phái đã thực hiện một cuộc thăm dò dư luận vào đầu Tháng Chín.
Đối với câu hỏi “Nếu cuộc bầu cử được tổ chức hôm nay, bạn có khuynh hướng bầu cho Kamala Harris, Donald Trump hoặc một ứng cử viên khác?” thì kết quả cho thấy có 66% người Mỹ gốc Á được hỏi trả lời sẽ bầu cho bà Harris, 28% bầu cho ông Trump và 6% bầu cho ứng cử viên khác, cử tri người Mỹ gốc Hawaii và các đảo Thái Bình Dương có 39% bầu cho bà Harris, 52% bầu cho ông Trump và 9% bầu cho ứng cử viên khác.
Đáng chú ý là ở câu hỏi này, có tới 77% người Mỹ gốc Việt cho biết sẽ bầu cho bà Harris, chỉ 20% bầu cho ông Trump và 4% bầu cho một ứng cử viên khác. Tỷ lệ cử tri gốc Việt ủng hộ ứng cử viên đảng Dân Chủ (77%) cao hơn nhiều so với trung bình và so với các sắc dân Mỹ gốc Á Châu khác, ví dụ tỷ lệ này ở người Mỹ gốc Nam Hàn chỉ là 62%, gốc Hoa 65%, gốc Nhật 67%, gốc Philippines 68% và gốc Ấn Độ 69%.
Đặc biệt, nếu so với kết quả cuộc thăm dò tương tự được APIAVote thực hiện bốn năm trước, trong cuộc tranh đua giữa ứng cử viên đảng Dân Chủ Joe Biden với đối thủ đảng Cộng Hòa Donald Trump người ta thấy đã có một sự đảo ngược đáng kể trong khuynh hướng lựa chọn của cử tri người Mỹ gốc Việt.
Để trả lời câu hỏi thượng dẫn, ở cuộc bầu cử năm 2020, chỉ có 36% cử tri người Mỹ gốc Việt lựa chọn ông Joe Biden, trong khi có tới 48% lựa chọn ông Donald Trump. Tỷ lệ ủng hộ ông Joe Biden năm 2020 của người Mỹ gốc Việt là thấp nhất so với các sắc dân gốc Á Châu khác, ví dụ tỷ lệ này ở người gốc Philippines là 52%, gốc Hoa 56%, gốc Nam Hàn 57%, gốc Nhật 61% và gốc Ấn Độ 65%.
Những con số trên đây không khẳng định ứng cử viên đảng Dân Chủ Kamala Harris sẽ thắng trong cuộc cạnh tranh quyết liệt với ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump vì tại thời điểm này cuộc đua song mã vẫn còn rất sít sao, nhưng để cho thấy khuynh hướng chính trị của cộng đồng người Mỹ gốc Việt đã có sự thay đổi rất lớn so với vài năm trước.
***
Cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở Hoa Kỳ hiện có hơn 2.3 triệu người, bằng 8% tổng số người Mỹ gốc Á Châu, và là cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu lớn thứ tư sau người Trung Hoa, người Ấn và người Philippines, theo số liệu của US Census Bureau 2023. Trong 100 người Mỹ gốc Việt thì có 60 người sinh ra ở nước ngoài, đến Mỹ theo tư cách người di dân hoặc người tị nạn. Có 68% người Mỹ gốc Việt, khoảng 1.4 triệu người, là cử tri, đủ điều kiện đi bầu trong các cuộc bầu cử liên bang, nghĩa là đã trên 18 tuổi và là công dân Hoa Kỳ.
Theo dữ liệu của Trung Tâm Nghiên Cứu Pew (Pew Research Center), cử tri người Mỹ gốc Việt nói chung thường tự nhận là người theo đảng Cộng Hòa hoặc thiên về đảng Cộng Hòa hơn là đảng Dân Chủ. Khảo sát của Pew ghi nhận 51% người Mỹ gốc Việt theo Cộng Hòa, 42% theo Dân Chủ – một xu hướng trái ngược so với nhóm năm sắc tộc gốc Á châu khác đang sinh sống tại Mỹ. Tính chung người Mỹ gốc Á Châu có 34% ghi danh là đảng Cộng Hòa hoặc thiên về đảng Cộng Hòa, 62% ghi danh theo đảng Dân Chủ hoặc thiên về đảng Dân Chủ.
Tại sao bây giờ khuynh hướng ấy bị đảo ngược, nhiều cử tri gốc Việt ủng hộ đảng Dân Chủ hơn đảng Cộng Hòa?
Cuộc chiến tranh Việt Nam, tuy đã kết thúc gần nửa thế kỷ, vẫn là nỗi ám ảnh lớn về tinh thần và tình cảm của người Mỹ gốc Việt. Khuynh hướng chính trị của người Mỹ gốc Việt do vậy vẫn bị quan niệm về cuộc chiến, về các thế lực tham chiến và về các chính trị gia liên quan chi phối nặng nề.
Trước đây, người Mỹ gốc Việt nói chung, nhất là lớp người cao tuổi, có sự hiểu biết không hoàn toàn chính xác về một số sự kiện trong lịch sử Mỹ và cho rằng đảng Cộng Hòa chống Cộng Sản quyết liệt hơn, ủng hộ mạnh mẽ hơn sự tham dự của người Mỹ vào cuộc chiến tranh Việt Nam trước đây và hào phóng tiếp nhận, hỗ trợ người Việt tị nạn Cộng Sản sau ngày Sài Gòn thất thủ Tháng Tư, 1975. Ngược lại, đảng Dân Chủ bị cho là mềm mỏng với Cộng Sản, là thiên tả, chủ trương phản đối cuộc chiến tranh Việt Nam và từ chối tiếp nhận người Việt Nam tị nạn Cộng Sản sau ngày Sài Gòn thất thủ năm 1975.
Những tài liệu được giải mật sau này, cộng với sự hiểu biết ngày càng sâu sắc và đầy đủ của cử tri người Mỹ gốc Việt về chính trị Hoa Kỳ đã góp phần đính chính quan niệm trên. Chính sách của Mỹ đối với Việt Nam luôn có sự thống nhất lưỡng đảng, và quan niệm đảng Cộng Hòa “chống cộng” hơn đảng Dân Chủ là không chính xác.
Chính các tổng thống Dân Chủ Robert Kennedy và Lyndon B. Johnson đã khởi xướng và thúc đẩy sự hỗ trợ của Mỹ cho công cuộc tự vệ của quân dân Việt Nam Cộng Hòa. Việc quân đội Mỹ trực tiếp tham dự vào cuộc chiến Việt Nam là đúng hay không đúng thì đã có cả núi sách vở bàn luận mọi lẽ, các nhà lãnh đạo này cũng đã trả giá hoặc bằng sinh mạng (Tổng Thống JFK) hoặc sự nghiệp chính trị (Tổng Thống LBJ).
Sau này, Tổng Thống Cộng Hòa Richard Nixon và cố vấn thân cận của ông Henry Kissinger mới là những người chủ trương tháo chạy khỏi miền Nam, bỏ rơi Việt Nam Cộng Hòa sau khi đã bắt tay được với Trung Quốc. Còn cựu Tổng Thống Donald Trump, hiện là ứng cử viên đảng Cộng Hòa, trong thời gian chiến tranh đã năm lần từ chối gia nhập quân đội để khỏi sang chiến đấu ở Việt Nam viện cớ một chứng bệnh ở xương bàn chân.
Trước cuộc bầu cử năm 2020 đã xuất hiện những bài báo nói rằng ông Joe Biden, khi còn là một thượng nghị sĩ năm 1975, đã chống lại việc Mỹ tiếp nhận người Việt Nam tị nạn Cộng Sản. Thông tin sai sự thật đó đã khiến cho đa số cử tri gốc Việt ác cảm và quay lưng với ứng cử viên đảng Dân Chủ, tỷ lệ ủng hộ ông Biden giảm xuống mức thấp nhất trong cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu, 36%, như đã trình bày ở trên.
Tìm lại các tài liệu lưu trữ trong văn khố Hoa Kỳ, nhiều nhà báo đã chứng minh thông tin về ông Biden chống người tị nạn Việt Nam năm 1975 là sai sự thật, thực tế là chưa đầy một tháng sau ngày Sài Gòn sụp đổ, Quốc Hội Mỹ đã nhanh chóng thông qua luật Trợ Giúp Tị Nạn và Di Dân Đông Dương để hỗ trợ việc tái định cư 131,000 người tị nạn Đông Dương tại Mỹ. Hai đạo luật H.R. 6894 và H.R.6755 được đệ trình ngày 13 Tháng Năm, 1975, và được thông qua chỉ trong vòng 10 ngày, phê chuẩn khoản viện trợ $405 triệu chi trả cho việc đưa người tị nạn tới Mỹ, đồng thời chăm sóc y tế, dạy ngôn ngữ, dạy nghề, và bảo đảm các phúc lợi khác của họ trong phần còn lại của năm tài chính 1975 và năm 1976.
Với tư cách chủ tịch Ủy Ban Đối Ngoại Thượng Viện lúc đó, Thượng Nghị Sĩ Joe Biden đã góp phần quan trọng trong việc thông qua các đạo luật. (Mời xem thêm bài phân tích sự kiện này “Tài liệu giải mật cho thấy TNS Biden không chống di tản người Việt năm 1975” của nhà báo Mai Phi Long đã đăng trên nhật báo Người Việt tại đường dẫn: https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/cong-dong/tns-biden-ung-ho-di-tan-nguoi-viet-nam-1975/)
***
Một cuộc bầu cử quan trọng nữa lại đến và lần này không thiếu tin giả, tin xuyên tạc về các đảng chính trị của Mỹ để lung lạc sự lựa chọn của cử tri Mỹ gốc Việt. Nhưng lần này, đã có sự thay đổi rất lớn về khuynh hướng chính trị của cử tri người Mỹ gốc Việt. Sự thay đổi đó có dẫn tới kết quả như mong đợi trong cuộc bầu cử ngày 5 Tháng Mười Một hay không thì còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác, nhưng rõ ràng nó đánh dấu một bước phát triển về nhận thức chính trị của cử tri người Mỹ gốc Việt trong cuộc hội nhập ở quê hương thứ hai này.
Cử tri quan tâm nhiều hơn tới những vấn đề thời sự, ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống hằng ngày của mình như kinh tế thương mại, giá cả hàng hóa, công việc làm, nhà cửa và phúc lợi xã hội, quyền tự do v.v… Xa hơn một chút, người ta lo lắng cho sự tồn vong của nền dân chủ trước sự tấn công của các nhà nước chuyên chế Nga, Trung Quốc, Iran, Bắc Hàn thể hiện qua các cuộc chiến tranh máu lửa và xung đột ở Ukraine, Trung Đông và Biển Đông.
Việt Nam, quê xứ bên kia bờ Thái Bình Dương, vẫn hiện diện trong tâm trí người Mỹ gốc Việt, nhất là lớp người cao tuổi, người tị nạn, nhưng cuộc “chống cộng” đã chuyển sang giai đoạn đấu tranh để dân chủ hóa đất nước, mang lại tự do, nhân quyền cho người dân. Đảng Cộng Sản cầm quyền ở Việt Nam đã cho thấy rõ họ “chia sẻ vận mệnh” với Nga và Trung Quốc, đứng về phe các ông Vladimir Putin và Tập Cận Bình. Đảng chính trị nào của Mỹ, Cộng Hòa hay Dân Chủ, sẽ hỗ trợ người Việt trong công cuộc đấu tranh lâu dài và gian khổ này – điều đó sẽ góp phần quyết định sự lựa chọn của cử tri người Mỹ gốc Việt hôm nay.
