Giám đốc CIA William Burns từng thực hiện chuyến đi bí mật tới Trung Quốc vào tháng trước, nhưng nay mới được tiết lộ.
Ngoại giao… CIA
William Burns cũng là quan chức chính quyền cấp cao nhất của Hoa Kỳ đến thăm Trung Quốc (TQ) kể từ khi khinh khí cầu gián điệp của quốc gia này bị máy bay Mỹ bắn hạ trên lãnh hải Mỹ. Tháng trước, Giám đốc Burns đã tới Bắc Kinh gặp gỡ giới chức TQ và nhấn mạnh tầm quan trọng là phải duy trì các đường dây liên lạc mở trong các kênh tình báo giữa hai bên.
Wall Street Journal cho biết, tin tức về chuyến đi vừa được một quan chức tiết lộ vào ngày 2 Tháng Sáu khi quan hệ an ninh giữa hai cường quốc kinh tế toàn cầu ngày càng gay gắt. Chuyến đi của Burns tới Bắc Kinh là chuyến thăm cấp cao nhất của một quan chức chính quyền Biden kể từ khi Hoa Kỳ và TQ vướng vào một sự kiện khinh khí cầu bị nghi là do thám của TQ bay vào lãnh thổ Mỹ vào đầu năm nay và vào thời điểm mâu thuẫn giữa hai quốc gia tăng cao về vấn đề Đài Loan, cuộc chiến ở Ukraine và một số vấn đề khác trong quan hệ giữa hai nước.
Các cuộc họp của Burns trong chuyến thăm công tác chỉ giới hạn với các quan chức tình báo TQ. Đầu tuần này, TQ đã từ chối yêu cầu của Hoa Kỳ về một cuộc gặp giữa Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin và tân Bộ trưởng Quốc phòng TQ Lý Thượng Phúc bên lề Hội nghị an ninh châu Á tổ chức tại Singapore. Hai người chỉ bắt tay tại phòng họp hội nghị, nhưng không gặp mặt chính thức.
Theo phía TQ, chính lệnh trừng phạt của Mỹ áp đặt lên ông Lý nhiều năm trước đã trở thành rào cản lớn trong việc khởi động lại cuộc đối thoại an ninh với Washington. “Bất kỳ hình thức cam kết song phương nào cũng phải dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau” – một quan chức TQ lặp lại “câu thần chú” phía TQ hay dùng.
Đối thoại giữa Hoa Kỳ và TQ về các vấn đề an ninh và ngoại giao đã trở nên xấu đi kể từ khi khinh khí cầu TQ, mà phía Mỹ cho là làm nhiệm vụ do thám trên lãnh thổ Mỹ và bị quân đội Hoa Kỳ bắn hạ vào đầu tháng Hai. Sự kiện đã khiến Ngoại trưởng Antony Blinken phải hủy chuyến công du đã lên kế hoạch tới TQ. Ngày 30 Tháng Năm, quân đội Mỹ ra thông báo viết: “Ngày 26 Tháng Năm một máy bay chiến đấu phản lực của TQ đã bay trong phạm vi 400 feet gần máy bay do thám của Hoa Kỳ trên Biển Đông. Chúng tôi xem đây là hành động gây hấn không cần thiết”. Ngược lại, TQ lên án các hoạt động quân sự của Hoa Kỳ ở sân sau của họ, cũng như sự hỗ trợ của Washington đối với Đài Loan, hòn đảo tự quản mà Bắc Kinh luôn xem là một “tỉnh nổi loạn”.
Các kênh đối thoại được mở nhiều hơn
Thời gian gần đây, nhà lãnh đạo TQ Tập Cận Bình có vẻ như muốn cấp dưới của mình liên hệ với các đối tác Mỹ về các vấn đề kinh tế và thương mại quan yếu trong bối cảnh nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang suy thoái sau những ngày dài kiên trì với chiến lược “zero-Covid”.
Tuần trước, ông Tập đã cử Bộ trưởng Thương mại đến Washington để dự một cuộc gặp vào giờ ăn tối với người đồng cấp Mỹ Gina Raimondo. Đây là cuộc họp cấp nội các song phương đầu tiên ở Washington dưới thời chính quyền Biden. Raimondo và Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen đều hy vọng sẽ đến thăm TQ như một phần trong nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm duy trì tuyến liên lạc cấp cao.
Chính phủ của ông Tập lo lắng về những hạn chế ngày càng tăng của Hoa Kỳ đối với chip tiên tiến và các công nghệ khác TQ cần. Một sắc lệnh hành pháp đã lên kế hoạch sẽ hạn chế các khoản đầu tư của Mỹ vào TQ, vốn đang phải vật lộn với đầu tư tư nhân giảm, tiêu dùng trong nước yếu kém và tỷ lệ thất nghiệp tăng. Tuy nhiên, trong khi Hoa Kỳ và các đối tác châu Âu muốn TQ hiểu “nhẹ nhàng” hơn về những hạn chế trong quan hệ kinh tế với Bắc Kinh thì trong những ngày gần đây, truyền thông nhà nước TQ, các quan chức và học giả đều liên tục bác bỏ lời biện bạch của Tổng thống Biden và các đồng minh châu Âu là “ý định của chúng tôi chỉ là giảm thiểu rủi ro chứ không phải tách rời khỏi nền kinh tế TQ”.
Tân Hoa Xã phản ứng trong một bài bình luận vào tuần trước: “Một sự thay đổi trong ngôn từ sẽ không tạo ra khác biệt trong hành động – Giảm thiểu rủi ro chỉ là cách nói khác của tách rời”. Gần đây, việc Bắc Kinh phát động chiến dịch nhằm bắt các doanh nghiệp nước ngoài phải phục tùng (gồm cả các cuộc đột kích, bắt giữ và điều tra một số công ty tư vấn, thẩm định và công nghệ của Hoa Kỳ) đã dẫn đến các biện pháp cứng rắn hơn của Washington, đặc biệt là tại Quốc hội Mỹ.
Trong cuộc gặp với Bộ trưởng Thương mại TQ Vương Văn Đào (Wang Wentao), Raimondo đã nêu lên những lo ngại về một loạt các hành động đàn áp mà các công ty Hoa Kỳ hoạt động tại Trung Quốc đang phải chịu. Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Biden thường để giám đốc CIA thay mặt thực hiện các nhiệm vụ bí mật và nhạy cảm, như các cuộc đàm phán với lực lượng Taliban ở Afghanistan hay chuyến đi tới Moscow vào Tháng Mười Một, 2021 nhằm ngăn cản Tổng thống Nga Vladimir Putin mở cuộc xâm lược Ukraine (nhưng không thành công). Burns thường mô tả TQ là “ưu tiên tình báo số 1 của CIA”. Đầu Tháng Năm, Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan và nhà ngoại giao hàng đầu của TQ Vương Nghị đã gặp nhau tại Vienna để đàm phán nhằm khôi phục mối quan hệ đã bị tổn hại của hai bên. Nhưng kết quả vẫn là ẩn số.
