Tại phiên điều trần thứ tám trong loạt các phiên điều trần công khai do Ủy ban Hạ viện tổ chức điều tra vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 tổ chức, Ủy ban đã cáo buộc cựu Tổng thống Donald J. Trump vô trách nhiệm vì đã không hành động để ngăn chặn cuộc tấn công vào Điện Capitol được thực hiện nhân danh ông ta.
Ủy ban đã trình bày những dữ kiện và lời khai của nhân chứng cho thấy, trong hơn 187 phút ông Trump đã ở trong một phòng ăn nhỏ gần Phòng Bầu dục, theo dõi cảnh bạo lực tấn công Quốc Hội được truyền hình trực tiếp trên đài Fox News và từ chối lời cầu xin của các trợ lý, thành viên đảng Cộng Hòa trong Quốc Hội và các thành viên gia đình, yêu cầu ông kêu gọi đám đông chấm dứt bạo động ngay cả khi ông vẫn tiếp tục gọi điện cho các thượng nghị sĩ để thuyết phục họ ngừng chứng nhận kết quả bầu cử của cử tri đoàn mà ông là kẻ thất bại.
Hành động “không làm gì cả” trong 187 phút của ông Trump – tính từ lúc ông kết thúc bài diễn văn tại cuộc tuần hành ở công viên Ellipse gần Tòa Bạch Ốc lúc 1:10 chiều 6 tháng Giêng đến lúc ông đọc diễn văn video ở Vườn Hồng Tòa Bạch Ốc lúc 4:17 phút chiều, kêu gọi người biểu tình rời đi sau khi có dấu hiệu các lực lượng an ninh được tăng viện đã bắt đầu làm chủ tình hình trên Đồi Capitol và nhân viên FBI đang lùng bắt những nhân vật đầu sỏ của vụ bạo loạn – là trọng tâm câu chuyện được Ủy ban trình bày tối thứ Năm 21 tháng Bảy.
Ra điều trần trực tiếp hôm nay có ông Matthew Pottinger, cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia và cô Sarah Matthews, Phó Thư ký Báo Chí Tòa Bạch Ốc. Các nhân chứng, qua bản khai video và lời khai trực tiếp, đều cho biết ông Trump đã bỏ qua một loạt lời cầu xin để kêu gọi những người ủng hộ của mình chấm dứt bạo loạn và rời khỏi tòa nhà Quốc Hội.
Các thành viên của Quốc Hội, các trợ lý và con gái ông, cô Ivanka, đã cầu xin ông Trump ra lệnh chấm dứt bạo lực khi nó diễn ra trước mặt ông trên truyền hình. Nhưng các nhân chứng nói trước ủy ban rằng ông Trump không chỉ phớt lờ yêu cầu của họ mà còn liên tục ra hiệu rằng ông không muốn làm gì cả.
Trong lời khai trực tiếp tại phiên điều trần, hai phụ tá của ông Trump, Matthew Pottinger và cô Sarah Matthews, cho biết họ đã từ chức sau khi kinh hoàng trước dòng tweet của ông Trump lên án Phó Tổng thống Mike Pence giữa lúc cuộc tấn công vào Điện Capitol đang diễn ra và đám đông đang la hét đòi treo cổ ông Pence. Ông Pottinger nói rằng dòng tweet này giống như đổ xăng vào lửa.
Tin nhắn văn bản và âm thanh mà ủy ban thu được cho thấy những người biểu tình tập trung tại Điện Capitol đang chú ý lắng nghe những lời nói của ông Trump nhưng ông đã không can ngăn họ. Cô Sarah Matthews thậm chí nói rằng bộ phận của cô đã tập hợp các nhà báo ở Cánh Tây, sẵn sàng chờ ông Trump phát biểu với quốc dân nhưng đã không có lời phát biểu nào được đưa ra.
Dân biểu Adam Kinzinger (Cộng Hòa-Illinois), người dẫn dắt phiên điều trần, nói rằng tổng thống chẳng những không làm mà không muốn làm điều gì để chấm dứt cuộc bạo loạn ở Điện Capitol vì nó diễn ra theo kế hoạch của ông ta, phục vụ lợi ích riêng của ông ta.
“Ông ấy nói với Mark Meadows [Chánh văn phòng Tòa Bạch Ốc] rằng những kẻ bạo loạn đang làm những gì họ nên làm và những kẻ bạo loạn hiểu rằng họ đang làm những gì Tổng thống Trump muốn họ làm,” ông Kinzinger nói.
Ông Trump đã không viết tweet kêu gọi người bạo động rời khỏi tòa nhà Quốc Hội, mà ông thậm chí không gọi điện thoại cho Bộ Tư Pháp, Bộ An Ninh Nội Địa hoặc Bộ Quốc Phòng để ra lệnh cho các đơn vị công lực lập lại trật tự trên Đồi Capitol. Thông qua một loạt lời khai của nhân chứng, Ủy ban chứng minh rằng ông Trump chưa bao giờ liên hệ với những người đứng đầu cơ quan thực thi pháp luật hoặc bộ phận an ninh quốc gia hoặc cơ quan trong chính phủ để tìm kiếm sự trợ giúp nhằm dập tắt bạo lực.
Đoạn phim của Fox News, mà ông Trump đang xem từ phòng ăn của mình, cho thấy Cảnh sát Capitol đang bị bao vây, đang vật lộn để đẩy lùi đám đông, các thượng nghị sĩ và dân biểu chạy tán loạn tìm nơi trú ẩn an toàn và tính mạng của Phó Tổng thống Mike Pence bị đe dọa nghiêm trọng. Nhưng ông tổng thống vẫn ngồi bất động như một khán giả nhàn rỗi chứ không phải một nhà lãnh đạo quốc gia, một tổng tư lệnh quân đội trong lúc đất nước đang có biến.
Thậm chí điện thoại gọi từ Ngũ Giác Đài yêu cầu phối hợp phản ứng ông cũng không nghe mà luật sư Pat Cipollone của Tòa Bạch Ốc phải nhận điện thoại. Trong cuộc phỏng vấn với Ủy ban, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, tướng Mark Milley, hết sức thất vọng với phản ứng của ông Trump. “Ông là tổng tư lệnh – Ông đang chứng kiến một cuộc tấn công xảy ra ở Điện Capitol của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ và không làm gì cả? Không thực hiện cuộc gọi nào? Không? Số không?” Tướng Milley chán nản.
Có những chi tiết xúc động lần đầu tiên được tiết lộ cho thấy các vệ sĩ bảo vệ ông Pence đã quá sợ hãi trước đám đông hung bạo đến mức một số người đã gọi điện thoại để nói lời vĩnh biệt vợ con và thân nhân.
Dân biểu Adam Kinzinger – một cựu sĩ quan Không Lực Hoa Kỳ đã chiến đấu ở Afghanistan và Iraq – nhận định:
“Hành vi của Donald Trump ngày 6 Tháng Giêng là sự vi phạm tối đa lời thề của ông ta khi nhậm chức, là sự xao lãng hoàn toàn nhiệm vụ của ông ta với đất nước. Đó là một vết nhơ trong lịch sử. Đó là sự lăng nhục những người đã hy sinh khi phụng sự cho nền dân chủ”.
Cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Matthew Pottinger nhận định, vụ bạo loạn ở Điện Capitol “đã làm cho các kẻ thù của Mỹ bạo dạn hơn bằng cách cung cấp cho họ đạn được để quảng bá câu chuyện rằng hệ thống chính phủ của chúng ta không hoạt động được, rằng nước Mỹ đang suy thoái”.
Ông cho biết trong những ngày sau đó, ông nghe nhiều quan chức cao cấp của các nước đồng minh “hết sức quan tâm về sức khỏe của nền dân chủ Mỹ”. Ông Pottinger từng là sĩ quan Thủy Quân Lục Chiến, là nhà báo phụ trách Văn phòng báo The Wall Street Journal tại Bắc Kinh, Trung Quốc, có vợ là người Việt và bị phái đoàn của ông thủ tướng cộng sản Phạm Minh Chính mang ra bình phẩm trong vụ lộ video tháng trước.
Phần cuối phiên điều trần, Ủy ban đã cho chiếu một đoạn phim thô ghi cảnh ông Trump phát biểu vào ngày 7 tháng Giêng – tức là một ngày sau cuộc bạo loạn – nhưng ông cựu tổng thống vẫn từ chối nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc. “Tôi không muốn nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc, tôi chỉ muốn nói rằng Quốc hội đã chứng nhận kết quả mà không nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc, OK?” ông Trump nói với con gái Ivanka và những người khác trong phòng ghi hình. Cho đến nay ông Trump vẫn khăng khăng nói rằng ông không thua trong cuộc bầu cử 2020 cho dù ông Joe Biden đã làm tổng thống gần một nửa nhiệm kỳ.
Trong phần phát biểu kết thúc phiên điều trần, Dân biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming), Phó chủ tịch Ủy ban, đã cung cấp những thông tin rúng động: Kế hoạch tuyên bố chiến thắng cuộc bầu cử 2020 bất chấp dữ kiện về phiếu bầu ra sao đã được ông Trump tính toán trước. Bà Cheney dựa trên một đoạn audio-clip mới được tiết lộ ghi lại cuộc trò chuyện của Steve Bannon, cố vấn tranh cử của ông ta, bốn ngày trước bầu cử. Hành động tính toán trước kế hoạch đảo ngược kết quả bầu cử của Trump là một bất lợi cho ông ta nếu các công tố viên tiến hành vụ án hình sự chống lại ông ta.
Một bằng chứng quan trọng mà bà Cheney nêu ra là ông Trump biết ông kiểm soát được các ủng hộ viên của mình, ông có thể kích động họ tấn công Quốc Hội bằng cách lợi dụng lòng yêu nước mù quáng của họ bất chấp thực tế không có bằng chứng nào cho thấy ông ta đã thắng cử.
Bà Cheney nói trong các phiên điều trần cho thấy những lời tố cáo đều đến từ những người làm việc cho ông Trump: những cựu nhân viên, những người quen biết ông và ngay cả các con cái của ông. Họ đã trình bày một chân dung ông Trump khá thống nhất. Về vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng, không ai có thể đổ lỗi cho nhân viên để che đây hành vi của ông ta. Ông Trump là người chủ xướng mọi nỗ lực liên quan để giúp ông ta tiếp tục nắm giữ quyền lực.
Với người dân Mỹ đang theo dõi cuộc điều tra của Ủy ban, bà Cheney khuyên họ nên cân nhắc các thông tin và dữ kiện được trình bày trong các phiên điều trần để xem xét:
“Có thể nào một tổng thống sẵn sàng thực hiện những lựa chọn mà Donald Trump đã làm trong vụ tấn công Quốc Hội ngày 6 Tháng Giêng lại có thể được tín nhiệm để được bầu vào chức vụ quyền lực trong đất nước vĩ đại của chúng ta một lần nữa hay không?” bà Cheney nói.
“Chúng ta không thể chối bỏ sự thật mà vẫn là một quốc gia tự do được,” bà nói thêm.
Dân biểu Kinzinger cho biết khi Ủy ban 6 Tháng Giêng đưa ra báo cáo, Ủy ban cũng sẽ khuyến nghị việc thay đổi luật pháp và chính sách để bảo đảm chống lại một vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng khác. Một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng đã đưa ra một dự luật thỏa hiệp để cải tổ Luật Đếm Phiếu Đại Cử Tri (The Electoral Count Act) – đạo luật nằm ở trung tâm nỗ lực của ông Trump can thiệp vào kết quả bầu cử 2020.
Mặc dù phiên điều trần hôm thứ Năm dự kiến là phiên cuối cùng trong một loạt các phiên điều trần trong suốt tháng Sáu và tháng Bảy, nhưng ông Bernie Thompson, Chủ tịch Ủy ban, cho biết Ủy ban có kế hoạch triệu tập lại để có thêm các phiên điều trần vào tháng Chín, do có thêm rất nhiều bằng chứng và nhiều nhân chứng tiếp tục được khai báo. Cuộc điều tra của Ủy ban 6 Tháng Giêng vẫn đang tiến hành và việc công bố báo cáo sơ bộ có thể bị chậm hơn dự tính.
