Chiếc trực thăng sao Hỏa Ingenuity của NASA bằng cách nào đó vẫn đang bay trong trò chơi “trốn tìm”! Cách đây hai năm, các nhà khoa học NASA nghĩ rằng Ingenuity sẽ chết sớm, nhưng nó vẫn đang bay, dù thỉnh thoảng NASA lại phải chật vật tìm kiếm nó!
Trong khoảng một tuần của Tháng Tư, các nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm Jet Propulsion Laboratory của NASA lo lắng triệu chiếc trực thăng đã “trút hơi thở cuối cùng” trên bề mặt Sao Hỏa dù họ không biết nó ở đâu. Bị lạc ở đâu đó trong vùng địa hình nhấp nhô của sao Hỏa, Ingenuity nhỏ xíu vừa hoàn thành ngoài sức tưởng tượng chuyến bay thứ 49 trên Hành tinh Đỏ. Nhóm liên lạc đã dò các tín hiệu vô tuyến từng giờ với hy vọng mong manh chiếc trực thăng vẫn ổn. Nhưng nó đã biến mất! Khi các nhà khoa học tải lên các hướng dẫn cho chuyến bay tiếp theo của nó, tín hiệu phản hồi vô tuyến cũng không còn.
Cuối cùng, như một phép lạ, sau sáu ngày căng thẳng của trò chơi trốn tìm, họ đã định vị được Ingenuity và đưa chiếc xe tự hành Perseverance (đồng hành của chiếc trực thăng) leo lên một sườn núi và lái đến gần nơi chiếc máy bay hạ cánh. Kỹ sư NASA Travis Brown trong một bài đăng trên blog tuần trước đã giúp những người yêu không gian có được cái nhìn ấn tượng về hoạt động khám phá Sao Hỏa của NASA và khả năng phục hồi đáng kinh ngạc của Ingenuity. Độ bền của chiếc trực thăng làm NASA phải ngạc nhiên đến bất ngờ.
Hai năm trước, cơ quan còn tin rằng cỗ máy nhỏ bé này sẽ sớm bị hỏng. Kỹ sư Teddy Tzanetos, trưởng nhóm nghiên cứu phát tiển Ingenuity nói với The Washington Post: “Chiếc trực thăng đang bay trở lại và tuổi thọ của nó truyền cảm hứng cho chúng tôi chế tạo thêm các trực thăng tham gia sứ mệnh sao Hỏa trong tương lai. Có thể nói hơi quá, nhưng kỳ tích như thế này chỉ thấy một lần trong đời!”.
Ingenuity đã thách thức số phận ngay trong ngày đầu tiên nó cất cánh khỏi đất sao Hỏa. Máy bay nặng 4 pound, cao khoảng 19 inch và nhỏ hơn một hộp điện tử hàng không với bốn chân khẳng khiu ở đầu này và hai cánh quạt cùng một tấm pin mặt trời ở đầu kia. Nhỏ nhưng nó giữ kỷ lục là chiếc máy bay đầu tiên đã thực hiện chuyến bay chạy bằng năng lượng trên một hành tinh khác (NASA gọi đây là “khoảnh khắc anh em nhà Wright” sau khi chiếc trực thăng đến sao Hỏa vào Tháng Tư, 2021).
Ingenuity tốn kém hơn $80 triệu không bao giờ là “mô hình trò chơi” sau khi quá giang lên sao Hỏa cùng chiếc xe tự hành Perseverance lớn cỡ SUV để thực hiện sứ mệnh nghiên cứu đất sao Hỏa của NASA. Chiếc trực thăng được điều khiển bằng tín hiệu vô tuyến chuyển tiếp từ Perseverance. Tháng Năm 2021, nó hoàn thành năm chuyến bay để chứng minh thiết kế của trực thăng hoạt động rất tốt trong khí quyển mỏng của sao Hỏa. Thành công bước đầu, nhóm của Tzanetos đã bật đèn xanh để làm việc tiếp với Ingenuity.
Tzanetos nói: “Vào thời điểm đó, không có cỗ máy nào có thể tồn tại lâu hơn thế trên sao Hỏa”. Chiếc trực thăng hoạt động tốt trong nhiều tháng nữa với hàng chục chuyến bay nữa. Đến Tháng Năm 2022, có vẻ như câu chuyện thần kỳ của Ingenuity sẽ kết thúc bằng cách rơi xuống mặt sao Hỏa! Mùa đông sắp đến và NASA sợ nhiệt độ thấp hơn sẽ khiến pin sạc năng lượng Mặt trời của Ingenuity bị hỏng, thậm chí đóng băng qua đêm.
Để thích nghi với môi trường khắc nghiệt, chiếc trực thăng chuyển sang trạng thái năng lượng thấp sau chuyến bay thứ 28 từ cuối Tháng Tư nhưng các nhà khoa học vẫn không chắc liệu nó có bay trở lại hay không. “Nhưng thật đáng kinh ngạc, các bộ phận mỏng manh của Ingenuity đã đứng vững trước cái lạnh của sao Hỏa dù chúng tôi vẫn phải đối mặt với thách thức kết nối mỗi khi các bộ phận của nó bị đóng băng” – Tzanetos cho biết.
Nhóm Ingenuity đã sử dụng dữ liệu về thời điểm bình minh trên sao Hỏa để tính toán thời điểm máy bay trực thăng tan băng vào mỗi buổi sáng và lấy lại đủ điện năng để bật nguồn cho nó bay tiếp. Bằng cách này, Ingenuity vượt qua mùa đông trên sao Hỏa một cách ngoạn mục.
Trò chơi trốn tìm với Ingenuity căng thẳng nhất là vào Tháng Tư sau chuyến bay thứ 49, khi chiếc trực thăng và Perseverance hoạt động tại một địa hình gập ghềnh được cho là vùng lưu vực sông rất cổ. Brown viết: “Nỗi lo không kết nối được với máy bay tăng cao khi gần một tuần mất liên lạc”. Tzanetos nhớ lại: “Chúng tôi tự hỏi liệu may mắn của cỗ máy đã hết! Đối với Ingenuity, bạn phải luôn chuẩn bị sẵn sàng cho sự kết thúc của nhiệm vụ”.
Cuối cùng, sau sáu ngày mất liên lạc, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra một tín hiệu vô tuyến đơn lẻ của chiếc trực thăng. Ngày hôm sau, một tín hiệu khác nữa xác nhận Ingenuity vẫn còn sống! Nhóm nghiên cứu kết luận, chính một sườn đồi đã chặn tín hiệu của chiếc trực thăng. Tzanetos cho biết sau thử thách này nhóm của ông sẽ tiếp tục cùng Ingenuity vượt qua giới hạn khi nào còn có thể. Trong lúc Perseverance tiếp tục thực hiện nhiệm vụ thu thập các mẫu đất của sao Hỏa, Ingenuity được tự do lang thang trên bầu trời phía trước xe tự hành như một trinh sát để chuyển các dữ liệu có giá trị trên Hành tinh Đỏ về trái đất.
Nhưng nó sẽ không là chiếc cuối cùng. NASA có kế hoạch gửi một tàu đổ bộ lên sao Hỏa vào năm 2028 để lấy các mẫu đất Perseverance thu thập được đưa về Trái đất. “Sau thành công ngoài mong đợi của Ingenuity, sứ mệnh của nó đã được thiết kế lại cho phù hợp với các nhiệm vụ sau” – Tzanetos nói. NASA còn có kế hoạch dự phòng gửi hai trực thăng gần giống hệt nhau đi cùng tàu đổ bộ để lấy các mẫu Perseverance thu thập được phòng trường hợp tàu tàu đổ bộ trước bị hỏng. “Không chắc Ingenuity sẽ còn bay vào thời điểm đó, nhưng hiện nó vẫn không chịu chết – Tzanetos nói – Ingenuity vẫn đang bay và chúng tôi đang thiết kế thế hệ thứ hai, điều mà cách nay hai năm không ai nghĩ đến!”.
