Tổng biên tập đoạt giải Nobel Dmitry Muratov của tờ báo độc lập Nga Novaya Gazeta vừa bị tấn công trên tàu lửa. Thường thì đây là lời cảnh báo sẽ bị tấn công bằng độc dược hay ám sát. Bài học từ lãnh đạo đối lập Navalny.
Chỉ mới là màn “cảnh cáo”
Ông Dmitry Muratov, Tổng biên tập tờ báo đối lập Novaya Gazeta cho biết một kẻ lạ mặt đã dùng một hỗn hợp tấn công khi ông đang ngồi trên tàu lửa vào ngày 7 Tháng Tư, khiến mắt ông bị bỏng. Cuộc tấn công diễn ra chỉ vài ngày sau khi Muratov, người đoạt giải Nobel Hòa bình, buộc phải tạm ngưng bản in tờ Novaya Gazeta cho đến khi Nga kết thúc cuộc chiến với Ukraine. “Họ đổ sơn dầu pha axeton vào trong ngăn tàu của tôi. Mắt tôi bỏng rát kinh khủng” – Muratov kể lại trong một thông báo ngắn được phát hành vào cuối ngày ông bị nạn.
Lúc đó, Muratov đang trên chuyến tàu từ Moscow đến Samara thì kẻ tấn công không rõ danh tính hét lên: “Muratov, đây là sự trả thù cho các chàng trai của chúng ta” và ném sơn (có lẽ y muốn nói đến binh lính Nga đang đi xâm lược Ukraine). “Mùi dầu lan khắp xe” – Muratov nói và trưng thêm các bức ảnh cho thấy tình trạng lộn xộn. Sau đó, một phát ngôn viên của Novaya Gazeta cho biết Muratov không bị gì nghiêm trọng nên không cần đến bệnh viện. “Ông ấy vẫn tiếp tục cuộc hành trình của mình” – bà nói và cho biết Muratov đã chạy theo kẻ tấn công, chụp được ảnh của hắn, và cảnh sát đã đến để lấy thông tin.
Đối mặt với chế độ kiểm duyệt hà khắc thời chiến của Putin, người đoạt giải Nobel cố gắng chiến đấu để giữ cho sự thật ở Nga tồn tại nhưng “lực bất tòng tâm”. Là một đầu tàu 60 tuổi của báo chí Nga độc lập, ông đã dành nhiều thập niên lãnh đạo tờ Novaya Gazeta, nổi tiếng với những bài báo điều tra đột phá. Những tuần gần đây, luật kiểm duyệt mới của Putin đã khiến nhiều nhà báo phải bỏ trốn ra nước ngoài vì sợ bị bắt vì đưa tin về cuộc xâm lược Ukraine của Nga. Muratov ở lại và tiếp tục xuất bản Novaya Gazeta cho đến ngày 28 Tháng Ba thì phải tạm ngừng xuất bản vì nhận được cảnh báo thứ hai từ cơ quan quản lý truyền thông Nga Roskomnadzor (hai cảnh báo từ Roskomnadzor trong một năm có thể bị thu hồi giấy phép ra báo).
Từ phân động vật đến cái đầu lợn…
Cuộc tấn công Muratov xảy ra khi các nhà báo và nhân vật nổi tiếng khác, đặc biệt là những người chỉ trích cuộc xâm lược của Nga, luôn ở trong tình trạng nguy hiểm vì không biết bị tấn công lúc nào. Gần đây, một đống phân động vật đã được bỏ lại bên ngoài căn hộ của bà Daria Kheikinen, nhà hoạt động nhân quyền ở thành phố St.Petersburg; rồi đầu một con lợn bị cắt rời và khẩu hiệu chống đối được đặt trước cửa nhà Alexei Venediktov, Tổng biên tập đài phát thanh tự do Echo of Moscow hiện đã giải thể (chủ sở hữu đài là công ty dầu khí Gazprom thuộc sở hữu nhà nước).
Một số nhà hoạt động và nhà báo khác cũng bị sơn dòng chữ “kẻ phản bội” trên cửa chính nhà họ những tuần gần đây, cùng với chữ “Z”, một biểu tượng biểu thị sự ủng hộ đối với cuộc xâm lược Ukraine của Điện Kremlin (nhưng bị mọi người giải thích là Zombies-đoàn quân ma). Khi cuộc xâm lược bắt đầu, Novaya Gazeta tiếp tục giữ vững tôn chỉ độc lập cố hữu của nó. Dòng chữ cái lớn “Nga đang ném bom Ukraine” in phía trên, mặt trước nhiều số báo liền và các bản tin đều in bằng tiếng Nga và tiếng Ukraine cạnh nhau. “Chúng tôi không công nhận Ukraine là kẻ thù hay tiếng Ukraine là ngôn ngữ của kẻ thù” – Muratov khẳng định trong video của mình vào thời điểm đó – Và sẽ không bao giờ có chyện đó!”.
Trước khi tạm đóng cửa, tờ báo tiếp tục đăng những tin quan trọng, mang tính độc lập, gồm cả câu chuyện về cái chết của dân thường ở thành phố Mykolaiv của Ukraine do phóng viên đặc biệt Elena Kostyuchenko gửi về sau khi cô đến thăm nhà xác và nhìn thấy thi thể của hai chị em 17 tuổi và 3 tuổi chất trong tủ lạnh. Hình ảnh các thi thể đăng trong bài viết với một đoạn video kèm theo có giọng Kostyuchenko “Chính mắt tôi đã nhìn thấy chúng!”.
Trong số người Nga nổi tiếng khác từng bị tấn công bằng sơn, có chính trị gia đối lập Alexei Navalny, bị hai lần vào năm 2017. Vài năm sau, Navalny bị ngộ độc gần chết với chất độc thần kinh thường dùng trong quân sự có tên Novichok mà ông và hai chuyên gia độc lập về quyền của Liên Hợp Quốc đổ lỗi cho chính phủ Nga. Nga đã phủ nhận trách nhiệm vụ tấn công. Navalny liều lĩnh về nước sau khi khỏi bệnh và đang ngồi tù án chồng án vì những tội do công tố và toà “tự biên tự diễn” theo lệnh Putin.
___________
Báo Novaya Gazeta dẹp tiệm: Khi sự thật… kiệt sức
From Russia with Blood – Bàn tay máu, từ Nga
