Với thế giới bên ngoài, Trung Quốc tự thể hiện vai trò một người quan sát cuộc chiến ở Ukraine, không đứng về bên nào nhưng ở trong nước, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) lại đẩy mạnh một chiến dịch tuyên truyền, coi Nga là nạn nhân hơn là kẻ xâm lược và bảo vệ mối quan hệ bền chặt giữa Bắc Kinh với Moscow.
Trong khi quân Nga cày nát Ukraine, các quan chức ở Trung Quốc đã họp kín để nghiên cứu một bộ phim tài liệu do Đảng Cộng sản sản xuất, trong đó Tổng thống Nga Vladimir Putin được đề cao là một anh hùng.
Bộ phim tài liệu có nhan đề “Chủ nghĩa hư vô lịch sử và sự sụp đổ của Liên Xô” (Historical Nihilism and the Soviet Collapse) nhấn mạnh sự sụp đổ nhục nhã của Liên bang Xô Viết là kết quả những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm phá hủy tính hợp pháp của nhà nước Xô Viết; ca ngợi ông Putin là anh hùng đã khôi phục vị thế của Stalin như một nhà lãnh đạo vĩ đại trong thời chiến và khơi lại lòng yêu nước, tự hào về quá khứ của người Nga.
Bộ phim khẳng định, kể từ khi Liên Xô tan rã, “một số quốc gia ở Đông Âu, Trung Á và vùng Caucasian đã trở thành những tiền đồn để phương Tây kiềm chế và can thiệp vào nội bộ nước Nga.” Và theo bộ phim, đó là nguyên nhân sâu kín đã khiến Vladimir Putin thực hiện “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine.
Trên khắp đất nước, ĐCSTQ đã tổ chức các buổi chiếu để các quan chức xem và thảo luận về bộ phim tài liệu lịch sử này. Bộ phim dài 101 phút hoàn thành vào năm ngoái không đề cập đến cuộc chiến ở Ukraine nhưng cho rằng Nga đã đúng khi lo lắng về nguy cơ mà các nước láng giềng đã ly khai khỏi Liên Xô đặt ra. Nó mô tả ông Putin đang làm sạch nước Nga khỏi chất độc chính trị đã giết chết Liên Xô.
Các trường đại học Trung Quốc đã tổ chức các lớp học để sinh viên xem và thảo luận về bộ phim để có “hiểu biết đúng đắn” về cuộc chiến tranh Ukraine, trong đó nhấn mạnh nỗi bất bình của Nga với phương Tây. Các tờ báo của đảng đã đăng hàng loạt bài bình luận đổ lỗi cho Hoa Kỳ gây ra cuộc xung đột.
Bộ phim tài liệu được đánh dấu là “lưu hành nội bộ” – tức là chỉ dành cho các quan chức mà đảng lựa chọn chứ không phải để phát hành công khai – nhưng nội dung của nó đã xuất hiện trên mạng ở Trung Quốc gần đây.
***
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc từ lâu đã coi sự sụp đổ của Liên Xô như một câu chuyện cảnh giác, nhưng ông Tập Cận Bình đã làm cho câu chuyện đó có một ý nghĩa cấp bách hơn, đáng sợ hơn. Ông Tập đã coi ông Putin như một người đồng chí chống lại sự thống trị của phương Tây và chứng tỏ cho người dân Trung Quốc thấy rằng trong sự nghiệp của mình ông Tập có một người đồng hành vĩ đại.
Không rõ liệu những cáo buộc về hành động tàn bạo của quân Nga ở Ukraine như bị bắn vào đầu những thường dân tay không hoặc trói tay họ sau lưng trước giết họ, có ảnh hưởng đến việc Trung Quốc ủng hộ cuộc xâm lược của Nga hay không. Nhưng Trung Quốc cho đến nay vẫn từ chối lên án ông Putin về cuộc xâm lược khiến hàng nghìn dân thường thiệt mạng. Bất chấp áp lực từ các nhà lãnh đạo thế giới khác trong việc sử dụng ảnh hưởng của mình đối với Moscow để giúp chấm dứt cuộc khủng hoảng, Bắc Kinh đã làm rất ít ngoài việc kêu gọi hòa bình chung chung. Và hôm Thứ Năm, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã bày tỏ cam kết của Bắc Kinh quan hệ bền chặt với Moscow trong cuộc hội đàm với người đồng cấp Nga, Sergey Lavrov, tại Trung Quốc.
Chính quyền Biden đã coi cuộc chiến như một cuộc đấu tranh giữa dân chủ và độc tài. Các quan chức Trung Quốc phản bác rằng sự độc đoán do Mỹ dẫn đầu là nguồn gốc của xung đột ở Ukraine và các nơi khác. Họ coi Trung Quốc và Nga đều bị đe dọa bởi “cuộc cách mạng màu” – cụm từ của đảng này để chỉ các phong trào đấu tranh của dân chúng được các chính phủ phương Tây hậu thuẫn. Những bình luận gần đây của Tổng thống Biden kêu gọi lật đổ ông Putin có khả năng củng cố quan điểm của Bắc Kinh.
Christopher K. Johnson, Chủ tịch của China Strategy Group và nguyên là nhà phân tích về chính trị Trung Quốc của Cục Tình báo Trung ương CIA cho biết: “Họ thực sự tin vào câu chuyện của họ về các cuộc cách mạng màu và có xu hướng coi toàn bộ tình huống hiện nay là một cuộc cách mạng màu do Hoa Kỳ lãnh đạo nhằm lật đổ Putin”.
***
Bộ phim tài liệu mô tả sự sụp đổ của Liên Xô như một bài học cho các quan chức Trung Quốc để họ không bị chủ nghĩa tự do phương Tây dụ dỗ. Bộ phim nói rằng Trung Quốc không bao giờ được đi theo con đường của Mikhail S. Gorbachev, nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, người đã bắt đầu các chương trình glasnost hay còn gọi là cởi mở và can dự với phương Tây.
Bộ phim cho rằng sự sụp đổ của Liên Xô là do “tự do hóa chính trị”, đặc biệt là cái mà Bắc Kinh gọi là “chủ nghĩa hư vô lịch sử” [tức là phủ nhận những thành tựu của chủ nghĩa cộng sản trong quá khứ] hoặc nhấn mạnh những sai lầm và hành vi sai trái của Đảng Cộng sản Liên Xô. Nó cáo buộc các sử gia chỉ trích cuộc cách mạng của Liên Xô là ngụy tạo số người bị giết, ước tính lên tới hàng triệu người, trong các vụ thanh trừng của Stalin. Theo lập luận của Trung Quốc, Stalin là một nhà lãnh đạo hiện đại; các cuộc thanh trừng của ông ta đã đi quá xa nhưng ban đầu đó “là điều cần thiết” trước những mối đe dọa đối với Liên Xô.
Sergey Radchenko, giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins, người nghiên cứu lịch sử Trung Quốc và Liên Xô, nhận xét: “Họ rút ra một bài học là không nên cho phép bất kỳ quyền tự do ngôn luận nào, bởi vì tự do ngôn luận chắc chắn dẫn đến mất kiểm soát chính trị và tạo ra hỗn loạn”.
Bộ phim tài liệu ghi nhận ông Putin có công phục hồi tinh thần nước Nga. Bộ phim chiếu cảnh ông Putin chỉ huy cuộc diễn hành ngày 9 Tháng Năm hằng năm, đánh dấu chiến thắng của Nga trước Đức Quốc xã và những người Nga trẻ tuổi đã hôn lên một lá cờ có chân dung của ông ta. Các nhà lãnh đạo trước đây ở Moscow – trên hết là ông Gorbachev và ông Nikita S. Khrushchev – được miêu tả như những kẻ lừa bịp, bị mê hoặc bởi tiếng kèm kêu gọi cải cách tự do và ưu thế của phương Tây.
***
Bộ phim tài liệu là trung tâm của một chiến dịch tuyên truyền kéo dài nhiều tháng nhằm vào các quan chức của ĐCSTQ vẫn tiếp tục diễn ra sau khi Nga bắt đầu cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine ngày 24 Tháng Hai nhằm kêu gọi các quan chức giữ vững lòng trung thành với ông Tập.
Ông Johnson của CIA nói trong một cuộc phỏng vấn: “Cả ở trong nước và quốc tế, ông Tập đã rao bán câu chuyện đen tối này kể từ khi ông ta lên nắm quyền. Nó cho phép ông ta biện minh cho sự thâu tóm quyền lực của chính ông ta”.
Ông Zheng Keyang, cựu Phó Giám đốc Văn phòng Nghiên cứu Chính sách Trung ương của ĐCSTQ và là cố vấn của bộ phim này, cho biết trong một cuộc thảo luận về bộ phim: “Yêu đảng và yêu nhà lãnh đạo đảng không phải là sùng bái cá nhân”.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tranh luận về lý do tại sao Liên Xô tan rã kể từ khi nó sụp đổ vào năm 1991. Đi xa hơn những người tiền nhiệm của mình, ông Tập đổ lỗi sự tan rã của Liên Xô là do thiếu “xương sống ý thức hệ” và chiến lược lật đổ chính trị của phương Tây.
“Nếu bạn đi theo thế giới quan được tuyên truyền trong bộ phim tài liệu này, bạn có thể tự nhủ mình rằng người Nga đang đối mặt với mối đe dọa thực sự từ phương Tây”, Joseph Torigian, phó giáo sư tại Đại học American University ở Washington, người nghiên cứu về giới chính trị tinh hoa ở Trung Quốc và Nga, nói trong một cuộc phỏng vấn.
Mục tiêu của chiến dịch tuyên truyền là nhằm củng cố lòng trung thành của các cán bộ đảng trước đại hội ĐCSTQ vào cuối năm nay, nơi ông Tập có vẻ sẽ giành được nhiệm kỳ thứ ba.
Lòng trung thành chính trị trở nên quan trọng hơn cho ông Tập khi Bắc Kinh cố gắng ngăn chặn sự truyền nhiễm của đại dịch Covid bằng các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt và xử lý nền kinh tế đang chậm lại. Chính sách đối ngoại của Trung Quốc đang được xem xét kỹ lưỡng, sau khi một số học giả Trung Quốc đăng các bài bình luận chỉ trích việc Bắc Kinh từ chối lên án ông Putin.
Nhiều bài bình luận đã bị xóa và đảng này đã nỗ lực hơn để bảo vệ lập trường của mình trong những tuần gần đây. Các bài xã luận trên các tờ báo của ĐCSTQ đã khuếch đại lập luận của giới lãnh đạo nước này rằng thủ phạm thực sự của cuộc chiến tranh Ukraine là Hoa Kỳ và NATO, vì đã phá hoại an ninh của Nga.
“Chính Hoa Kỳ đã tự mình châm ngòi cho vụ hỗn chiến hiện nay giữa Nga và Ukraine,” một trong những bài xã luận trên tờ Quân Giải Phóng – tờ báo chính của quân đội Trung Quốc, tuyên bố.
Các trường đại học và cao đẳng đã tổ chức các buổi diễn thuyết cho sinh viên – một dấu hiệu cho thấy các quan chức đảng lo ngại những người Trung Quốc trẻ tuổi, có học vấn, sẽ dễ dàng tiếp thu những lời chỉ trích rằng Bắc Kinh đã quá nuông chiều Putin.
Liu Zuokui, một nhà nghiên cứu của Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, nói với một khán giả là sinh viên đại học ở miền Đông Trung Quốc rằng chiến tranh nảy sinh từ “sự mở rộng về phía Đông của NATO đã bóp chết không gian tồn tại của Nga”. Một diễn giả khác nói với các nhà vật lý ở Bắc Kinh rằng Trung Quốc phải bảo vệ quan hệ đối tác chiến lược với Nga khỏi “những cú sốc và tác động dữ dội”.
Các yêu cầu của đảng về lòng trung thành trong cuộc khủng hoảng sẽ khiến những người bất đồng chính kiến khó có thể liên kết với nhau để chống lại ông Tập.
(theo NYT)
Đọc thêm:
