Câu chuyện bãi biển Lộ Diêu đẹp mê hồn ở xã Hoài Mỹ, thị xã Hoài Nhơn, Bình Định, nay mai rồi sẽ bị san bằng để làm chỗ cho nhà máy luyện gang thép đồ sộ Long Sơn, đang khiến ai nấy biết đến đều nhói lòng. Cái tên Lộ Diêu ngày càng được nhắc đến nhiều hơn, được tò mò bàn tán về địa danh và thắng cảnh đẹp nguyên sơ. Lâu nay biển Lộ Diêu chưa được chính quyền quảng bá như một địa danh du lịch đặc biệt của Bình Định.
Vùng biển nhỏ, hẻo lánh ở Bình Định có thể không tạo nhiều ấn tượng trên các dòng tin, về một đổi thay sống còn của thiên nhiên Việt Nam, và cả vận mệnh của hàng trăm con người đã chia nhau sống và gìn giữ từ hàng trăm năm trước. Thế nhưng, nếu đặt một nhà máy thép ở Đà Lạt hay Sapa, ắt mọi người sẽ hình dung của sức nặng ham muốn làm kinh tế, để đánh đổi cả quá khứ và tương lai của một địa danh là như thế nào.
Trước đây, Dự án nhà máy gang thép Long Sơn định đặt ở huyện Phù Mỹ nhưng chính quyền tỉnh Bình Định lại đổi ý, chọn Lộ Diêu. Trong công văn của nhà đầu tư gửi tỉnh Bình Định, số 1219-1/LSPM-KHTT, điểm quan trọng nhất được nêu trong báo cáo là do Lộ Diêu có địa hình đất gần núi, khối lượng san và lấp không nhiều phí tổn, so với Phù Mỹ. Bên cạnh đó còn nhiều thuận lợi hướng ra biển. Nói trắng ra, nếu dự án được thực hiện ở Phù Mỹ thì tốn kém cho nhà đầu tư hơn là ở Lộ Diêu.
Ngôn luận của nhà đầu tư, đem lại một sự lo sợ ngấm ngầm cho bất cứ ai có suy nghĩ nhạy cảm, đồng nghĩa là bất cứ bờ biển nào có lưng là núi, mặt là biển, đều là cơ hội cho các nhà máy thép. Trong đại lộ chen nhau chạy về phía trước để làm ra tiền ở Việt Nam lúc này, bất chấp các dự báo và ưu tiên dân sinh, dường như mọi thứ đều đang nằm trong tầm ngắm của các nhóm đại tư bản.
Nhưng đáng sợ là sự ủng hộ tha thiết đến khó tin của những người lãnh đạo tỉnh ở địa phương, được nhìn thấy đến mức như đem tính mạng của họ ra đặt cược, dù trong ngôn luận của đám quan chức, không có gì thuộc về luận cứ khoa học được giới thiệu.
Trước đây vài tháng, Hồ Quốc Dũng là một cái tên xa lạ, hầu như với cả nước chẳng ai biết. Chỉ đến khi câu chuyện dự án lập một nhà máy thép khổng lồ ở thôn Lộ Diêu, xã Hoài Mỹ, thị xã Hoài Nhơn trở nên ồn ào, và ồn ào hơn nữa với các tuyên bố “bán mạng” của ông, thì người ta mới rõ: Hồ Quốc Dũng là Bí thư tỉnh Bình Định.
Hồ Quốc Dũng tuyên bố chắc nịch rằng sẽ không thể có ô nhiễm. “Người dân Lộ Diêu cứ yên tâm. Vì nhà máy thép có công nghệ tuần hoàn, nước thải không xả trực tiếp ra môi trường biển và có hệ thống lọc, khói bụi”. Dĩ nhiên là ông nói, chứ không hề là nhà đầu tư ra mặt nói. Nhưng cũng không có gì bảo đảm cho những phát ngôn đó, bởi ông Dũng chưa có trong tay một báo cáo thẩm định an toàn, nghiên cứu khoa học về tác động môi trường của nhà máy thép, được đưa ra trước công luận và cho các nhà khoa học mọi nơi góp ý.
Trong công văn trình Sở Kế hoạch Đầu tư Bình Định, nhà đầu tư nêu trong Mục 7 mười điểm bảo vệ môi trường nhưng mọi thứ không có chi tiết hoạt động, công suất cụ thể, nguồn thải và cũng không ai kiểm tra văn bản đó có bao nhiêu phần trăm xác thực. “Nếu sau này nhà máy thép có mét khối nước thải nào đổ ra biển, tôi sẽ chịu trách nhiệm. Dự án sẽ bị dừng khi ảnh hưởng môi trường”, Hồ Quốc Dũng nói, và cho biết khói bụi của nhà máy cũng được “thu gom” để phục vụ cho lĩnh vực khác. Tuy nhiên, ông không cho biết “lĩnh vực khác” là lĩnh vực nào cần đến khói bụi. Mọi cam kết chắc nịch của ông cũng mông lung như trong văn bản của nhà đầu tư.
Trong các tuyên bố với báo chí, ông Hồ Quốc Dũng liên tục nói “Tôi chịu trách nhiệm nếu nhà máy thép xả thải ra biển”. Thật khó đoán ông Dũng sẽ tự mình chịu trách nhiệm như thế nào với một dự án quy mô đến hơn 53 ngàn tỷ đồng (khoảng hơn 2.1 triệu USD) mà chắc chắn không có sai sót? Trong các câu chuyện người xưa để lại, những vị quan liêm chính khi quyết chọn thi hành một phương sách đã nhận đổi cả tính mạng mình nếu thất bại. Ông Hồ Quốc Dũng liệu có đem tính mạng mình đặt ra?
Giới chức tỉnh Bình Định tuyên bố là nếu lòng dân không thuận sẽ không làm. Thế nhưng buổi giáp mặt với những người dân Lộ Diêu vào sáng 30 Tháng Năm 2023, chính quyền đã không tìm được bất kỳ ủng hộ nào. Chính quyền lại nói sẽ tìm cách thuyết phục thêm người dân. Rõ là sự đồng thuận của các quan chức trong phòng riêng với nhà đầu tư đã mang tính quyết định hơn cả. Cũng từ đó, ai quan sát câu chuyện Lộ Diêu cũng cảm thấy ngạc nhiên: Điều gì đến mức khiến ông Bí thư Tỉnh ủy Hồ Quốc Dũng cả quyết đứng che cho cả nhà đầu tư?
Trong buổi gặp mặt lấy ý kiến dân sáng 30 Tháng Năm, một bà cụ được dân trong thôn Lộ Diêu gọi là Dì Hương đã phát biểu đanh thép: “Tôi muốn hỏi là hiện có một đảng cộng sản hay hai đảng, đảng nào trước kia nói dân Lộ Diêu phải giữ đất giữ làng, một tấc không đi, một ly không rời. Giờ đây đảng nào lấy đất của dân Lộ Diêu giao cho doanh nghiệp tư nhân làm dự án mà không thông qua người dân?”. Câu hỏi này không được chính quyền tỉnh Bình Định trả lời nhưng ngập trong tiếng vỗ tay tán thưởng rầm rộ. Điều đáng nói, trong lúc Dì Hương nói những lời như vậy, micro của Dì đột nhiên lúc có lúc không.
Một người khác, được giới thiệu là chú Minh, khẳng định: “Chúng tôi không thể rời đi. Đó là ý kiến của tôi và có khi là ý kiến của một số bà con chung quanh đây, có phải không?”, ông quay lại hỏi trong tiếng vỗ tay tán thưởng rầm rộ. Tỉnh Bình Định đã nghe, đã biết, vậy nay vẫn còn muốn tổ chức thuyết phục người dân “chọn thép hay chọn cá” đến như thế nào nữa đây?
