Thống đốc tiểu bang Florida Ron DeSantis chính thức tham gia cuộc đua tranh chức tổng thống Hoa Kỳ năm 2024, quyết vượt qua cựu tổng thống Donald Trump để giành tư cách ứng cử viên đại diện đảng Cộng hòa. DeSantis là ai và tại sao ông ta có thể là một mối lo cho nền dân chủ Mỹ?
Trong nhiều tháng qua, ông DeSantis – 44 tuổi, người Mỹ gốc Ý, thống đốc tiểu bang Florida – đã hành động như một ứng cử viên tổng thống nhưng mãi đến hôm nay thứ Tư 24 tháng Năm 2023 mới nộp hồ sơ lên Ủy ban Bầu cử Liên bang để chính thức tham gia cuộc tranh cử, đồng thời thực hiện một cuộc trò chuyện với tỷ phú Elon Musk trên mạng Twitter Spaces nhưng bị trục trặc kỹ thuật. Sau ngày Lễ Chiến sĩ Trận vong (29 tháng Năm) ông ta sẽ tổ chức những chuyến đi vận động cử tri tại các tiểu bang khác. Ngay trong ngày mai thứ Năm, một bữa tiệc gây quỹ tranh cử sẽ được tổ chức tại Miami, quy tụ khoảng 150 nhà tài trợ lớn của đảng Cộng hòa, những người sẽ đóng góp tiền bạc vào chiến dịch tranh cử của DeSantis.
Ứng cử viên sáng giá nhất?
Vẫn chưa rõ đường lối của Ron DeSantis là gì, nhưng qua những phát biểu và hành động của ông ta trong cương vị thống đốc, DeSantis luôn thể hiện mình là người kế thừa tự nhiên chức vụ lãnh đạo đảng Cộng hòa, và là ứng cử viên sáng giá nhất để đưa đảng vượt lên. DeSantis ca ngợi các chính sách của Trump nhưng khẳng định Trump không thể thắng và đảng Cộng hòa phải có một thủ lĩnh khác. Các nhà tài trợ thân thiện với DeSantis cho biết, ông ta sẽ công khai nhấn mạnh quan điểm này trong khi vận động tranh cử, sao cho vừa phá vỡ sự ủng hộ ông Trump của cử tri Cộng hòa vừa không làm cho họ xa lánh.
Ngay sau khi DeSantis công bố quyết định tranh cử, cựu tổng thống Trump lập tức mở cuộc tấn công trên mạng xã hội, gọi DeSantis là kẻ không trung thành và liệt kê những đạo luật mà DeSantis đã bỏ phiếu thuận khi còn là một dân biểu để chứng tỏ DeSantis không phải là người đi theo đường lối Cộng hòa.
Kết quả một cuộc thăm dò trên toàn quốc của đài CNN công bố hôm nay thứ Tư cho thấy, trong cử tri Cộng hòa, Trump vẫn là người dẫn đầu, với 53% số người được hỏi ủng hộ, DeSantis chỉ được 26% còn các ứng cử viên Cộng hòa khác có tỷ lệ ủng hộ rất nhỏ. Đáng chú ý là khoảng cách giữa Trump và DeSantis càng lúc càng xa; hồi tháng Ba 2023, cũng thăm dò của CNN cho thấy mức ủng hộ Trump là 40%, chỉ cao hơn một chút so với 36% của DeSantis.
Những chính sách gây tranh cãi của DeSantis
DeSantis bắt đầu nổi lên trên sân khấu chính trị Mỹ từ đại dịch Covid 19 khi ông phản đối quyết liệt các biện pháp hạn chế để phòng dịch. Sau đó, nhờ tái đắc cử thống đốc với số phiếu ủng hộ lớn, DeSantis trở thành người có quyền lực bao trùm ở Florida. Với đảng Cộng hòa nắm đa số ở cả Thượng viện và Hạ viện tiểu bang, thống đốc DeSantis đã ban hành rất nhiều chính sách nặng tính bảo thủ, tập trung vào các lĩnh vực văn hóa xã hội, từ luật nhập cư cứng rắn đến cấm các chương trình đa dạng trong các trường đại học. Những chính sách của ông ta gây tranh cãi dữ dội trong xã hội, ngay cả nhiều đảng viên Cộng hòa cũng phản đối và lên án DeSantis tiến hành cuộc chiến văn hóa trong lòng xã hội Mỹ.
Hồi tháng Tư, DeSantis lặng lẽ ký đạo luật mới, cấm phá thai khi bào thai được sáu tuần – thời điểm đa số thai phụ vẫn chưa biết mình có thai – đưa Florida vào danh sách các tiểu bang có luật phá thai ngặt nghèo nhất sau khi Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ bãi bỏ án lệ Roe v. Wade năm ngoái. Đạo luật mới này phủ quyết một đạo luật do chính DeSantis ban hành vào tháng Tư năm ngoái, cấm phá thai sau 15 tuần, nhưng nó chưa có hiệu lực thi hành mà còn phải chờ Tòa án Tối cao tiểu bang Florida phán quyết về số phận của đạo luật cũ.
Tuy không phải là tiểu bang có chung biên giới với Mexico, không trực tiếp đón nhận người tị nạn, nhưng DeSantis đã hành động để thể hiện lập trường chống người nhập cư một cách quá quắt của ông ta: cho nhân viên sang Texas gom người nhập cư rồi thuê phi cơ chở họ tới bỏ xuống hòn đảo du lịch Martha’s Vineyard ở Massachusetts – nơi có nhà riêng của cựu tổng thống Barack Obama, hoặc chở tới các thành phố do đảng Dân chủ quản lý. Mục đích của ông ta dùng một thủ đoạn chính trị nhằm đổ lỗi cho đảng Dân chủ, bất chấp sự khốn cùng của người tị nạn.
Người nhập cư là một thành phần không thể thiếu trong lực lượng lao động Mỹ. DeSantis bắt buộc các công ty có từ 25 nhân viên trở lên phải sử dụng chương trình E-Verify của liên bang để kiểm tra xem nhân viên của họ có được phép làm việc tại Mỹ hay không, cấm chính quyền các địa phương cấp thẻ căn cước (ID) cho những người nhập cư không giấy tờ và bắt buộc các bệnh viện phải thu thập dữ kiện về chi phí y tế khi chữa trị cho thành phần này.
DeSantis là kẻ thù của các cộng đồng LGBTQ, những người đồng giới hay chuyển giới. Dưới quyền cai trị của ông ta, Florida đã ban hành những đạo luật nghiêm khắc cấm chuyển giới và giáo dục giới tính trong nhà trường. Theo các luật này, hành vi thực hiện các thủ thuật y tế để chuyển giới cho thanh thiếu niên bị đặt ra ngoài vòng pháp luật, bác sĩ thực hiện các thủ thuật chuyển giới có thể bị phạt tới năm năm tù giam; thiếu niên chuyển giới có thể bị tách ra khỏi gia đình như những kẻ tội phạm. Luật còn quy định các chi tiết cấm thiếu niên tham gia các chương trình biểu diễn nghệ thuật của người lớn, gọi là drag show, phạt những người đi vào phòng vệ sinh trong những tòa nhà công cộng không đúng với giới tính của họ khi sinh ra…
Nội dung giáo dục trong nhà trường Florida cũng phải thay đổi, cấm giảng dạy các lý thuyết về chủng tộc và giới tính. Sách vở trong các thư viện trường học, giáo trình và sách tham khảo cho học sinh sinh viên trường công lập phải được xem xét lại và loại bỏ những nội dung mà chính quyền cho là không thích hợp về chủng tộc và giới tính. DeSantis còn trao cho các quan chức chính trị toàn quyền sa thải các giáo sư, giảng viên đã được bổ nhiệm và ký hợp đồng trọn đời (tenured faculty) với các trường đại học và cao đẳng công lập nếu phát hiện các giảng viên này dạy các lý thuyết nói trên.
Một chuyện khó tin nhưng có thật là dựa vào luật mới, một phụ huynh học sinh trường Tallahassee Classical School ở Florida kiện nhà trường trong giờ học nghệ thuật đã cho học sinh xem ảnh chụp bức tượng David – một kiệt tác điêu khắc của bậc thầy Michelangelo thời Phục Hưng, đầu thế kỷ 16, hiện trưng bày tại Bảo tàng thành phố Florence nước Ý – với lý do bức tượng “khỏa thân, khiêu dâm” không thích hợp với học sinh tuổi 11-12. Hiệu trưởng nhà trường, bà Hope Carrasquilla, bị buộc phải từ chức. Sự việc làm cộng đồng nghệ thuật Ý kinh ngạc và gây nên một làn sóng phẫn nộ khắp thế giới khiến bộ giáo dục Florida phải ra tuyên bố tượng David của Michelangelo “có giá trị về nghệ thuật và lịch sử”.
Đi xa hơn, DeSantis còn ban hành luật cấm giáo viên và nhân viên trường học gọi học sinh bằng những đại từ chỉ định “ông, anh, cậu, cô, chị…” khác với giới tính của họ khi sinh. Đạo luật, bị những người phản đối gọi là luật “Don’t Say Gay”, cấm dạy về giới tính và khuynh hướng tính dục trong nhà trường từ mẫu giáo đến lớp ba, sau đó nâng lên tới lớp 12; cấm các trường đại học và cao đẳng công lập của tiểu bang chi ngân sách vào các chương trình giáo dục khuyến khích D.E.I, tức Diversity (Đa dạng hóa), Equity (Bình đẳng) và Inclusion (Bao hàm).
Ngoài vấn đề phá thai, người nhập cư, LGBTO, giáo dục giới tính và chủng tộc, nhiều chính sách khác của DeSantis cũng gây tranh cãi dữ dội ở Florida. Hồi tháng Tư, DeSantis ký ban hành luật hạ thấp “tiêu chuẩn” kết án tử hình. Trước đây, luật quy định một phạm nhân chỉ có thể bị kết án tử hình khi toàn bộ 12 thành viên bồi thẩm đoàn đồng ý phán quyết phạm nhân phải chết; nay luật mới của Florida quy định chỉ cần đa số 8/12 thành viên đồng ý. Hiện có 27/50 tiểu bang của Mỹ còn duy trì án tử hình nhưng án tử chỉ được tuyên khi toàn bộ 12 thành viên bồi thẩm đoàn đồng ý; ngoại lệ là tiểu bang Alabama cho phép án tử với 10/12 thành viên bồi thẩm đoàn đồng ý; Florida đã vượt qua Alabama khi chỉ đòi 8/12 thành viên.
Cùng với Texas, một tiểu bang Cộng hòa bảo thủ khác, hồi tháng Tư, DeSantis ký ban hành luật cho phép công dân Florida được mang súng giấu trong người mà không cần có giấy phép, không cần phải trải qua huấn luyện về an toàn súng đạn, thậm chí không cần kiểm tra lý lịch. Luật mới sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1 tháng Bảy sắp tới. Cũng như Texas, Florida là nơi xảy ra những vụ thảm sát bằng súng làm cả nước kinh hoàng như vụ xả súng ở trường trung học Marjory Stoneman Douglas High School ở Parkland gần Miami năm 2018 giết chết 17 người và làm bị thương 17 người đều là học sinh và giáo viên của trường; hay vụ tàn sát ở hộp đêm Pulse Club ở Orlando năm 2016 giết chết 49 người và làm bị thương 53 người.
Ở Mỹ, đảng Cộng hòa thường được coi là đảng thân thiện với giới doanh thương, trong khi đảng Dân chủ thân thiện với nghiệp đoàn và người lao động. DeSantis đã làm ngược lại khi “tuyên chiến” với đại công ty Walt Disney sau khi công ty này lên tiếng bênh vực người đồng giới và chuyển giới LGBTO. DeSantis đã tước bỏ những ưu đãi mà tiểu bang đã dành cho công ty Walt Disney khi họ đầu tư xây dựng khu nghỉ dưỡng và giải trí khổng lồ Walt Disney World ở Orlando. Mới đây, Florida còn làm một việc chưa từng thấy trong nền kinh tế tư bản là cử năm quan chức của chính quyền tiểu bang vào vị trí quản lý và điều hành hoạt động của Walt Disney World, gây ra một vụ kiện lớn. Để trả đũa, công ty Walt Disney quyết định hủy bỏ dự án đầu tư $1 tỷ mở rộng Disney World ở Florida, chuyển sang đầu tư ở California, làm cho Florida mất cơ hội tạo ra thêm 2,000 việc làm mới.
Về đối ngoại, DeSantis đi theo lập trường của cựu tổng thống Donald Trump, phản đối Hoa Kỳ viện trợ cho Ukraine chống lại cuộc xâm lược của Nga. Tuần trước, DeSantis ra tuyên bố rằng, chiến tranh Nga-Ukraine chỉ là một vụ “tranh giành lãnh thổ”, không phải là một quyền lợi thiết thân của nước Mỹ. Lập trường của DeSantis trái hẳn với các ứng cử viên khác của đảng Cộng hòa, và tất nhiên là trái hẳn với đảng Dân chủ cũng như với cộng đồng các quốc gia dân chủ trên thế giới.
DeSantis không dễ thắng
Vài nét chấm phá kể trên cho thấy DeSantis là một chính trị gia trẻ nhưng hết sức bảo thủ; quan điểm của ông ta đại diện cho cánh cực hữu trong đảng Cộng hòa, trái với hệ giá trị dân chủ, tự do và nhân bản của xã hội Mỹ. Đi theo đường lối của Donald Trump nhưng DeSantis trẻ hơn, khôn khéo hơn cho nên có sức thu hút hơn Trump. Nói DeSantis là một mối nguy cho nền dân chủ không phải là quá đáng.
DeSantis nuôi tham vọng làm tổng thống Mỹ thứ 47 nhưng những chính sách bảo thủ cực đoan của ông ta đang gặp phải sự phản kháng mạnh trong xã hội Mỹ. Dù cho ông ta có vượt qua được tất cả những ứng cử viên tiềm năng của đảng Cộng hòa để giành vị thế đại diện cho đảng trong cuộc đua cuối cùng với đảng Dân chủ thì trên bình diện quốc gia, DeSantis cũng sẽ gặp rất nhiều trở ngại.
Khảo sát mới nhất của Yahoo/YouGov được USAToday dẫn lại cho thấy bảy trong tám chính sách quan trọng nhất của DeSantis ở Florida bị người dân Mỹ phản đối quyết liệt. Ngay cả tham vọng đánh bại và vượt qua Donald Trump trong các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa xem ra cũng không dễ dàng cho DeSantis dù ông Trump đang phải lên bờ xuống ruộng với những phiên tòa và những cuộc điều tra.
Đọc thêm:
