Mấy ngày trước, trong các nhóm hay chăm sóc mấy ông thương phế binh Việt Nam Cộng Hòa, có người gửi cho nhau tin báo ông Yến mất rồi. Nếu là một ngày bình thường, mọi người sẽ rủ nhau ghé qua chào ông lần cuối. Nhưng giữa đại dịch thế này, lại còn khắp nơi bị chặn hỏi, xét giấy… thôi thì đành chắp tay nhớ về ông vậy.
Ông Yến là một người vô danh, ngay trong cuộc chiến Nam Bắc, ông đã vô danh. Sau năm 1975, ông lại càng vô danh hơn. Giống như kiểu một người có hình dạng nhưng cứ rồi trong suốt dần, đến khi hòa tan lẫn vào gió, vào nắng trên trần gian.
Lần ghé thăm khu nhà nuôi dưỡng những thương phế binh vất vưởng, mà Dòng Cứu Thế cưu mang, tôi chú ý một người đàn ông có nụ cười hiền và ít nói. Đón nhận quà xong, ông quay vào phòng, ngồi nhìn qua cửa sổ. Mắt xa xăm như xuyên qua ánh nắng chiều, suy nghĩ bọc trong tiếng nhạc cải lương nho nhỏ, ri rỉ. Ông là một trong rất nhiều người đàn ông không may, sau chiến cuộc vẫn còn phải chịu một cuộc chiến tinh thần từ nhà cầm quyền, coi các thương phế binh VNCH là những thừa thãi và bất lợi trên toàn cảnh chiến lợi phẩm cách mạng vô sản.
Có người nói ông Yến “đi” vậy cũng hay, vì vẫn êm ả hơn hàng ngàn ông thương phế binh VNCH khác, đang thẫn thờ với tuổi già, và khốn khó vì đại dịch. Chắc bạn sẽ hỏi tôi, đại dịch và phong tỏa ở Sài Gòn, biết bao nhiêu người già và nghèo khó, vậy sao cứ tách riêng số phận của các vị cao niên thương phế binh VNCH (TPB-VNCH) ra để làm gì? Đơn giản bởi, ngay trong ngày thường, TPB là những người luôn chịu sự đối đãi khắc nghiệt của chính quyền mọi địa phương. Tất cả hình ảnh liên quan và cả sự trợ giúp với họ, bị coi là “nhạy cảm” theo ánh nhìn chính trị của chính quyền sau 1975.
Năm ngoái, nghe nói có ngân sách 62,000 tỷ đồng, rồi năm nay tiếp theo là 26,000 tỷ… mà chính quyền tuyên bố dành trọn cho những người khó khăn, neo đơn, những người không có khả năng mưu sinh qua mùa dịch này. Nhưng hầu như không có ai là TPB có thể nhận được những phúc lợi đó. Mọi người phải làm đơn xin, và phải duyệt xem đúng thành phần nào đó, mới được nhận. Chuyện dân chúng vẫn cười ngã nghiêng, văng nước miếng, nói cùng nhau lên tivi lãnh tiền cứu trợ đã đành, nhưng ngay với các ông TPB, thì có đùa, câu chuyện đó cũng không thể cười được với phần mình.
Cha Vinh Sơn Phạm Trung Thành là một trong những người âm thầm nhận giúp đỡ cho nhiều TPB. Lúc ít thì 20-30 người. Lúc nhiều lên đến 160-200 người. Đại dịch này thì cha tối tăm mặt mày, chỉ lo phát gạo cho các ông thôi cũng không xuể. Sau Tháng Bảy 2019, khi chương trình có tên Tri Ân TPB-VNCH thường kỳ tại Nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế, 38 Kỳ Đồng, bị cha Giám tỉnh mới về dẹp bỏ, nhiều linh mục, nhóm, và dòng… đã chia nhau, gánh mỗi người một ít, cố không cho các ông bị hụt hẫng.
Nhưng không chỉ vậy, việc phát quà TPB-VNCH diễn ra từ giữa năm 2019 đến nay từ Sài Gòn đến các tỉnh, dù âm thầm nằm trong diện chơi “cút bắt” với các chính quyền địa phương, càng khiến mọi thứ thêm tan tác. Theo thống kê, hơn 6,000 người già và bệnh tật như vậy đã bị giải tán khỏi chương trình trợ giúp chính danh tại Nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế, Kỳ Đồng, và họ chỉ còn thấp thỏm chờ gọi tên từ các cú điện thoại không thể hẹn trước, của những nhóm lặng lẽ nối tiếp công việc này.
Vào ngày phong tỏa đại dịch, khi được hỏi rằng sao không tìm cách điền đơn giúp các ông, để đưa lên Ủy ban xin giúp đỡ, như nhà nước vẫn nói. Cha Vinh Sơn bật cười: “Khó lắm, hầu như không có ai được. Nghe đâu có vài ông, con cái đứng ra xin chung cho gia đình thì may mắn được. Còn những ông TPB mà chúng tôi biết thì hoàn toàn không. Họ không thể xin vì không có hộ khẩu, không có giấy tờ đầy đủ lâu nay. Nhiều ông từ miền Trung, khó khăn quá nên chạy vào Sài Gòn để xin bán vé số, xin làm lặt vặt đổi bữa cơm, không có gì để chứng minh cả. Chính quyền địa phương thì tụi mình quá biết rồi đó. Làm một cái đơn thì bị hỏi, bắt khai báo lung tung rồi cũng chẳng làm được gì cả”.
Người không lanh lợi như ông Yến, lại càng chẳng xin được gì. Mấy linh mục đưa ông Yến về nhà chăm sóc, kể rằng ngày vác được ông về, chỉ nghĩ là mong làm đám tang có nơi có chỗ cho ông. Ấy vậy mà khi được ăn uống đầy đủ, có người chung quanh trò chuyện, ông sống lại. Cô Phạm Thanh Nghiên, một tù nhân lương tâm sống ở Gò Vấp, kể rằng lúc đầu khi ở khu trọ Vườn rau Lộc Hưng, ông Yến luôn trong tình trạng suy kiệt, chỉ còn da bọc xương. Không ai nghĩ ông có thể cầm cự và sống được bao nhiêu ngày. Ông phải ngồi xe lăn, mọi sinh hoạt hàng ngày như tắm gội, ăn uống, vệ sinh đều cần có người giúp đỡ, chăm sóc. Lạ thật, ông sống lại mà không ai tin nổi: Như một cành khô gầy guộc, chỉ chờ để vứt, lại chầm chậm ra lá…
Nói đến sự trợ giúp từ chính quyền, những người như ông Yến không dám mơ. “Cái vụ 62,000 tỷ đó, những người gọi là có tiêu chuẩn được nhận, thì phải làm giấy, phải chứng minh, khai lên khai xuống và chờ được duyệt. Nhưng những người què, mù, tật nguyền… như (ông Yến), họ đâu sao dễ dàng tới lui làm chuyện đó. Đó là chưa nói khi khai mình là TPB-VNCH thì kể như xong. Nên tôi biết là các ông không ai làm đơn xin gì cả”, linh mục Vinh Sơn Phạm Trung Thành kể.
Gói hỗ trợ dân nghèo 62,000 tỷ từ chính quyền, cho đến Tháng Năm 2021, báo chí thống kê là chỉ phát được hơn 15,000 tỷ. Như vậy là có vô số người đã làm đơn, đã chờ và thất vọng. Không hiểu vì sao chính quyền không phát tiếp mà lại tuyên bố hết hạn giải ngân, rồi đưa ra gói mới là 26,000 tỷ đồng. Mọi thứ phải làm đơn xin lại từ đầu.
Nghe nói, ông Yến được mặc chiếc áo sơ-mi trắng đẹp nhất của mình khi nhắm mắt. Tài sản quý báu của ông là chiếc máy nhỏ hay phát nhạc cải lương, và đôi khi là mấy bài bolero, có cả bài Anh không chết đâu em.
Cuộc chiến của đời ông Yến vậy là kết thúc. Nhưng cuộc chiến sinh tồn vẫn còn đeo đẳng với hàng ngàn đồng đội của ông trong tháng ngày đại dịch, sống trong tấm màn phong tỏa tối đen này. Không có chiến tranh, không có lý tưởng, chủ nghĩa, chắc ông sẽ là một trong những người nông dân hiền lành ở đâu đó tại miền Tây Việt Nam. Ngày tháng của ông sẽ chỉ là vườn tược và sông nước, hát cải lương và bài Anh không chết đâu em.
Thôi thì chào ông Yến vậy. Và chào những người như ông Yến, vốn vẫn còn phải đang vật lộn với các tầng nghịch cảnh đời mình, dù không biết ngày mai ra sao, nhưng họ vẫn đủ bền bỉ để mỉm cười, để hát cho hết bài ca của cuộc đời, ít nhất là qua đại dịch.
Đón đọc Nhật ký phong thành (số 6): VẶT NỮA ĐI EM
***
Các bạn độc giả ở Sài Gòn hãy chia sẻ với chúng tôi tất cả những gì các bạn đang trải qua vào lúc này, những gì các bạn không thể nói trên mạng xã hội bởi sự kiểm soát thông tin gay gắt của chính quyền. Các bạn ở nước ngoài có người thân hoặc bạn bè đang sống trong cảnh nghẹt thở tại Sài Gòn cũng có thể kể với chúng tôi những gì mà các bạn được thuật lại.
Vui lòng gửi về: [email protected].
