Một người bạn của tôi kể rằng anh ấy hụt hẫng kinh khủng khi trải qua những đại lễ Vesak, gọi là của Liên Hợp Quốc tổ chức tại Việt Nam. Thậm chí, có cái gì đó giống như là tuyệt vọng trỗi lên trong tâm thức, khi anh thấy trên truyền hình, nhất là lần trên báo chí trương hình ảnh ông Thích Thanh Quyết cho ra mắt bức tranh cố gắng nối kết Hồ Chí Minh một bên và Đức Phật Thích Ca một bên.
Còn ở Vesak 2025, tràn ngập bên ngoài là những lời bàn nghi hoặc, những tiếng thở dài đau đớn về thư vu khống có tên chức sắc nhà nước được nói là của Thích Nhật Từ, đã đi nhiều nơi trên thế giới để ngăn cản một người tu hành tự do, ông Thích Minh Tuệ. Vesak 2025 rõ là có tiếng đùng đoàng náo nhiệt của chợ tôn giáo quốc tế, nhưng cũng có tiếng sấm rền tức giận của người yêu Phật giáo chân chính khi nhìn thấy sự nhiễu nhương từ giới áo vàng xênh xang và tự phụ.
Từ lần Vesak 2019 đến nay, hiện thực Việt Nam có nhiều điều diễn ra quyết liệt ở mọi nơi, tạo nên một bức tranh tổng thể đỏ ngầu và dữ dội, hơn cả sự mô tả ông Hồ Chí Minh đứng trong bức tranh Đạo Pháp và Dân Tộc đó. Những nhà máy có sự che chở của quan lại đang phủ đầy ô nhiễm tang tóc trên đất nước này. Những kẻ giàu có, mua chuộc được sự dốt nát và hám lợi của bọn cầm quyền đang bóp nghẹt các dòng sông, đang cày nát núi đồi và rừng xanh…
Lễ hội nào của Vesak cũng nói về hòa bình thế giới, nói về ô nhiễm trên tầng cao khí quyển hành tinh, nói về hòa hợp các dân tộc nhưng lại làm ngơ chính những người nông dân, những làng xóm từ Nam chí Bắc luôn nơm nớp vì bị cướp đất, bị cưỡng đoạt.
Vesak ở Việt Nam cũng chưa từng thấy nói đến những cánh rừng mất dần để thế chỗ bằng sân golf hay biệt phủ của giai cấp mới. Vesak chưa bao giờ dành một phút để cầu nguyện cho những án oan trải dài qua năm tháng, nhức buốt tim can người Việt như án Hồ Duy Hải, Nguyễn Văn Chưởng… thậm chí cho người đã giết chết lặng lẽ như Lê Văn Mạnh.
Vesak không ngớt xuất hiện những cụm từ “từ bi” và “sám hối”, nhưng hàng ngàn tỉ đồng từ mồ hôi nước mắt lao động của người Việt để tạo nên sự hoành tráng của đại lễ, vẫn không hề giúp giác ngộ được những lãnh đạo vô thần Hà nội đã phạm tội ác như chuyến bay giải cứu, dựng kit test covid ăn chia…
Trong tuyệt vọng, nhận thức luôn là mở một lối đi mới – tôi vẫn phải đùa và an ủi người bạn mình như vậy. Nụ cười lặng lẽ và đôi mắt nhắm của Đức Thích Ca trước các vở bi hài kịch nhân gian cũng là một suy niệm đủ cho anh bạn tôi – hay bất kỳ ai – bừng tỉnh. Trong bài diễn văn của ông thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc năm 2019 có nhắc rằng “mỗi người chúng ta chính là sứ giả của đức Phật”. Còn chủ tịch nước Lương Cường năm 2025 thì nói “cần đem từ bi vào trong chính sách”. Nhưng nhiều năm qua, những sứ giả nhân danh Đức Phật có hơi thở nhà cầm quyền, đã không ngừng dạy con người mũ ni che tai trước hiện thực, dẫm đạp từ bi dưới chân mệnh lệnh chính trị khi bài xích tôn giáo khác, thậm chí tạo sự lạc lối, về lịch sử dân tộc.
Trong tiếng vỗ tay và đồng tuyên bố về tình nhân loại và tự do tín ngưỡng từ đại lễ Vesak, cũng đã đồng tình chôn sống sự thật về những ngôi chùa bị san lấp, về những tu sĩ bị sách nhiễu tại Việt Nam. Thậm chí, vị Bồ tát có thật của hành tinh là Đức Đạt Lạt Ma thứ 14 cũng được đại lễ sắp xếp cho lãng quên bằng trò đơn giản như thắp nến hay ca hát, trình diễn cho xem xá lợi nào đó.
Mỗi lúc thế giới đang mở ra. Những lời nói dối của thế kỷ 21 luôn tinh xảo hơn ở thế kỷ trước. Nhưng bên cạnh đó, nhận thức của con người trước những sự dối trá giờ đây cũng khác biệt và tinh tế hơn.
Sau 1975, khi ông Mai Chí Thọ – giám đốc công an thành phố – đối thoại với những bậc đại trí giả của Giáo hội Phật giáo Thống Nhất đã đặt vào cuộc trò chuyện là xe tăng và nhà tù. Còn từ các Vesak, trên bàn đối thoại với Phật giáo và tín đồ, nhà cầm quyền đặt cược bằng cả chùa lớn và đại lễ, và những trò vui thuyết pháp của các chức sắc tôn giáo.
Nhưng dẫu vậy, mắt của Đức Phật qua năm tháng ấy vẫn khép, nụ cười vẫn bí ẩn. Những trò vui có thay hình đổi dạng, vẫn vậy, vẫn vô nghĩa cùng những lời nói dối có hệ thống.
Nên bạn tôi, đừng tuyệt vọng, đừng từ bỏ.
Nhận thức không nhằm để chúng ta tuyệt vọng. Nhận thức để chúng ta có được cái nhìn thông tuệ và xuyên suốt, để luôn mang trong tim mình niềm hy vọng. Nhận thức rõ được sự thật sẽ khiến bạn thấy mình khép mắt lặng im và mỉm cười như Đức Phật. Sự thật ấy sẽ dắt tay anh em qua ngõ tối và sợ hãi. Sự thật rồi cũng sẽ giải thoát dân tộc này qua sự mê muội và muộn phiền.
Vì mỗi con người chỉ có một cuộc đời, nên nếu chúng ta tuyệt vọng và từ bỏ, tức đã tự dâng hiến sự sống duy nhất của mình cho kẻ ác, cho bọn vô thần. Trong nhận thức, ta vẫn đang gieo niềm hy vọng, không chỉ riêng mỗi mình, tôi nói với người bạn, và có thể, ta sẽ còn nhìn thấy Đức Phật bí ẩn mỉm cười.
