Tổng thống Joe Biden hôm qua Thứ Ba 14 Tháng Sáu 2022 đã gửi thư cho bảy công ty năng lượng lớn của nước Mỹ, phê phán tình trạng ăn theo giá xăng cao để trục lợi quá mức, “làm trầm trọng thêm nỗi đau” của người tiêu dùng Mỹ, yêu cầu giải thích và gia tăng áp lực buộc họ phải tăng công suất lọc dầu và hạ giá bán xăng.
Giá xăng trung bình ở Mỹ đã vượt quá $5 mỗi gallon, cao hơn cả thời kỳ khủng hoảng dầu mỏ cuối thập niên 1970. Theo dữ liệu của hãng bảo hiểm xe hơi AAA, giá xăng đã tăng tám tuần liên tiếp, tăng thêm 15.7 cent trong tuần qua, lên mức trung bình $5.016 mỗi gallon cho loại xăng thường (regular). Tại California, giá xăng thường dao động trong mức $6.438/gallon, cao hơn 28% so với giá bình quân cả nước. Cùng thời gian này năm ngoái giá xăng chỉ bình quân cả nước là $3.080 mỗi gallon; cùng ngày này tháng trước, giá xăng chỉ $4.45 mỗi gallon. (1 gallon = 3.8 lít)
Các nhà kinh tế đã chỉ ra nhiều nguyên nhân khiến giá xăng tăng cao, yếu tố quan trọng nhất là giá dầu thô thế giới tăng mạnh, lên mức $120/thùng. Mức tiêu thụ xăng dầu tăng nhanh sau thời kỳ đình đốn vì đại dịch Covid-19, cuộc chiến tranh của Nga ở Ukraine làm suy giảm nguồn cung dầu thô ra thị trường toàn cầu được coi là thủ phạm khiến người Mỹ phải tốn thêm tiền để đổ đầy bình xăng xe hơi.
Nhưng bức thư của ông Biden chỉ ra một thực tế khác. Trong cuộc tiếp xúc với công nhân cảng Los Angeles Thứ Sáu tuần trước, ông phê phán các công ty dầu khí lợi dụng giá dầu thế giới cao để thu lợi ngày càng nhiều, thay vì giảm giá bán xăng cho người dân. “Năm nay, Exxon Mobil Corp. còn làm ra nhiều tiền hơn cả Đức Chúa Trời!”, ông than thở. Ông yêu cầu các công ty phải giải thích với chính phủ quyết định hạn chế công suất và sản lượng lọc dầu và báo rằng chính quyền của ông sẽ tổ chức một “cuộc họp khẩn cấp” để thảo luận về cách giải quyết cuộc khủng hoảng xăng dầu.
Bức thư gửi đến giám đốc điều hành các công ty BP, Chevron, Exxon Mobil, Marathon Petroleum, Phillips 66, Shell và Valero Energy có đoạn: “Trong thời điểm chiến tranh, tỷ suất lợi nhuận của nhà máy lọc dầu cao hơn mức bình thường mà không chuyển trực tiếp vào các gia đình Mỹ là không thể chấp nhận được… Không nghi ngờ việc ông Vladimir Putin phải chịu trách nhiệm chính về nỗi đau tài chính dữ dội mà người dân Mỹ và gia đình họ đang phải gánh chịu; nhưng việc tăng giá xăng thêm hơn $1.70/gallon và tỷ suất lợi nhuận của nhà máy lọc dầu lên mức cao trong lịch sử đã làm trầm trọng thêm nỗi đau đó”.
Tổng thống đã phê phán các công ty dầu khí không chịu khôi phục công suất lọc dầu mà họ đã giảm trước đó do đại dịch, khiến sản lượng xăng dầu tinh chế của Mỹ đang ở mức thấp nhất trong hơn nửa thập kỷ. Đồng thời, ông lưu ý có một “sự chênh lệch chưa từng có giữa giá dầu và giá xăng”: Lần gần đây nhất giá dầu thô chạm mức $120/thùng là vào Tháng Ba, giá xăng khi ấy chỉ $4.25/gallon, còn hôm nay, giá xăng cao đã tăng thêm hơn $5.016/gallon dù giá dầu thô đã giảm xuống $118/thùng.
“Sự chênh lệch hơn 15% tại trạm xăng là kết quả của tỷ suất lợi nhuận cao. Kể từ đầu năm, tỷ suất lợi nhuận của các nhà máy lọc dầu khi lọc dầu thô thành xăng, dầu diesel đã tăng gấp ba lần và hiện đang ở mức cao nhất từng được ghi nhận”, thư của ông Biden viết.
Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu nhất, quen thuộc nhất của người Mỹ nên giá xăng cao khiến người dân lo lắng và thất vọng, làm cho tỷ lệ ủng hộ chính phủ Biden giảm xuống mức thấp nhất từ trước đến nay và gây khó khăn rất lớn cho đảng Dân Chủ trong cuộc bầu cử Quốc Hội giữa kỳ sắp diễn ra.
Các nghị sĩ Dân Chủ tại Hạ viện hồi tháng trước đã thông qua một dự luật cho phép chính quyền Biden ban bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng nhưng dường như nó không có khả năng được Thượng viện thông qua. Các nghị sĩ Cộng Hòa thì cho rằng các chính sách về năng lượng và chống biến đổi khí hậu của chính quyền Biden là một phần nguyên nhân dẫn đến giá xăng cao; họ cáo buộc tổng thống đang phá hoại ngành năng lượng của Mỹ.
Mike Sommers, Chủ tịch của Viện Dầu khí Hoa Kỳ – tổ chức vận động hành lang của các công ty dầu khí – nói rằng chính quyền phải chia sẻ trách nhiệm về giá năng lượng cao hơn và kêu gọi chính phủ phê duyệt các hợp đồng cho thuê đất để khoan dầu mới và phê duyệt các dự án “cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng” như xây dựng đường ống.
Tuy vậy, các nhà kinh tế học về dầu khí nói rằng, chính các công ty dầu khí hiện không muốn khoan thêm những giếng dầu mới, không muốn tăng sản lượng vì họ lo ngại một cuộc khủng hoảng giá dầu mới khi thế giới đang chuyển mạnh sang sử dụng các loại năng lượng tái tạo được. Nếu chiến tranh Ukraine kết thúc, Nga tiếp tục xuất cảng dầu ra thị trường thế giới thì có rủi ro giá dầu sẽ quay đầu giảm mạnh; vì vậy các công ty dầu khí thay vì sử dụng phần lợi nhuận thu được vào việc đầu tư tăng sản lượng, họ đã dùng để mua lại cổ phần trên thị trường chứng khoán và chia thưởng lớn cho các nhà quản lý và cổ đông. Thiếu đầu tư đã dẫn tới sự giảm sút sản lượng dầu, Hoa Kỳ đã mất khoảng 5.9% công suất lọc dầu kể từ năm 2019.
Đọc thêm:
