Tổng thống Joe Biden hôm thứ Sáu 15 tháng Bảy đã đến Saudi Arabia và gặp Hoàng Thái tử Mohammed bin Salman (MBS), người mà ông từng cam kết sẽ xa lánh vì vi phạm nhân quyền, trong nỗ lực thiết lập lại một mối quan hệ ngoại giao quan trọng, củng cố an ninh khu vực Trung Đông và làm tăng dòng chảy dầu mỏ toàn cầu.
Tấm ảnh do cung điện hoàng gia Saudi phát hành cho thấy Tổng thống Biden và Hoàng Thái tử MBS chạm nắm tay vào nhau nhanh chóng gây ra lời chỉ trích. Nhưng ông Biden khẳng định ông đã không né tránh việc thúc ép Hoàng Thái tử MBS – người thừa kế ngai vàng và là nhà lãnh đạo thực tế của Saudi Arabia – về những hành vi lạm dụng quyền lực của ông ta, đặc biệt là vụ sát hại dã man nhà báo Jamal Khashoggi của báo The Washington Post năm 2018. Tình báo Hoa Kỳ tin rằng vụ ám sát đã được đích thân ông MBS chấp thuận.
“Tôi đã nói rất thẳng thắn rằng việc một tổng thống Mỹ im lặng về vấn đề nhân quyền là không phù hợp với việc chúng tôi là ai và tôi là ai. Tôi sẽ luôn bảo vệ các giá trị của chúng tôi,” ông Biden nói sau cuộc họp với ông MBS. Ông Biden nói Hoàng Thái tử Mohammed tuyên bố ông ta “không chịu trách nhiệm cá nhân” về cái chết của Khashoggi. Nhưng “Tôi chỉ ra tôi nghĩ là ông ấy có trách nhiệm,” Tổng thống Biden nói.
Chủ bút báo The Washington Post Fred Ryan, mô tả là cuộc gặp Biden-MBS là “đáng xấu hổ”. Còn vị hôn thê của Khashoggi, cô Hatice Cengiz, nói với hãng tin AP rằng, ông Biden đã thụt lùi về nhân quyền. “Thật đau lòng và đáng thất vọng. Ông Biden sẽ đánh mất thẩm quyền đạo đức khi đặt dầu mỏ lên trên các nguyên tắc và giá trị,” cô nói.
Tổng thống Biden từ lâu đã từ chối nói chuyện với Hoàng Thái tử Mohammed. Nhưng những mối lo ngại về nhân quyền đã phần nào bị che mờ bởi những thách thức trầm trọng như tham vọng vũ khí hạt nhân của Iran và giá dầu khí tăng sau cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.
Về phần mình, Saudi Arabia muốn tăng cường mối quan hệ an ninh với Mỹ và bảo đảm các khoản đầu tư nhằm giúp cho nền kinh tế giảm phụ thuộc vào việc khai thác dầu.
Từ lợi ích của đôi bên, có vẻ như hai nhà lãnh đạo đang có những bước đi thận trọng nhằm làm ấm lại mối quan hệ Mỹ – Saudi đã bị lạnh nhạt sau vụ ám sát ông Khashoggi và Saudi Arabia tham gia cuộc nội chiến ở Yemen.
Sau cuộc hội đàm kéo dài ba tiếng đồng hồ tại Cung điện Hoàng gia vào hôm nay Thứ Sáu 15 tháng Bảy, Tổng thống Biden thông báo một số thỏa thuận giữa hai bên.
Một thỏa thuận là lực lượng gìn giữ hòa bình của Mỹ sẽ rút khỏi hòn đảo chiến lược Tiran trên Hồng Hải vào cuối năm nay, mở đường cho Saudi Arabia phát triển các điểm thu hút khách du lịch ở đó.
Saudi Arabia sẽ bãi bỏ các hạn chế đối với các chuyến bay thương mại của Israel qua lãnh thổ của họ, một dấu hiệu cho thấy Saudi Arabia và Israel đang bắt đầu một mối quan hệ nồng ấm hơn do cả hai cùng có một đối thủ chung là Iran và cùng lo ngại Mỹ sẽ càng ngày càng thu hẹp sự hiện diện ở khu vực.
Ông Biden cũng cho biết đã có tiến bộ trong việc kéo dài thỏa thuận ngừng bắn ở Yemen, nơi Saudi Arabia chiến đấu với các chiến binh Houthi được Iran hậu thuẫn trong nhiều năm, dẫn đến một cuộc khủng hoảng nhân đạo trầm trọng.
Về dầu khí, Hoa Kỳ không hy vọng Saudi Arabia sẽ ngay lập tức tăng sản lượng dầu khai thác để giúp giảm giá nhiên liệu đang ở mức cao và gây tổn hại về mặt chính trị cho chính quyền Biden ở trong nước Mỹ. Tuy nhiên, ông Biden có vẻ nhẹ nhõm vì dường như Saudi đã có cam kết gì đó. Tổ chức Các nước xuất cảng dầu OPEC+ mà Saudi Arabia là thành viên chủ chốt đã có một thỏa thuận về mức sản lượng của từng nước; thỏa thuận hiện thời sẽ hết hạn vào Tháng Chín và khi đó Saudi Arabia có thể tăng mức khai thác dầu của họ.
Tổng thống Biden cũng đã đến chào và bắt tay Vua Salman, vị quốc vương 86 tuổi, người bị sức khỏe kém, trong đó có hai lần vào bệnh viện trong năm nay, giao việc nước cho Hoàng Thái tử Mohammed trông nom.
***
Ngày mai Thứ Bảy 16 tháng Bảy, Tổng thống Biden sẽ tham gia cuộc họp với các nhà lãnh đạo từ Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh, gồm các nước Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) – trước khi trở về Washington. Các nhà lãnh đạo của các nước láng giềng vùng Trung Đông là Ai Cập, Iraq và Jordan cũng sẽ tham dự cuộc họp. Cố vấn An ninh Quốc gia của ông Biden, ông Jake Sullivan cho biết tại cuộc họp ông Biden sẽ đưa ra một “tuyên bố quan trọng” về tầm nhìn của mình đối với Trung Đông.
Chuyến thăm Saudi Arabia là một trong những chuyến công du tế nhị nhất mà Biden phải đối mặt. Ông đang bị những lời chỉ trích sâu sắc rằng ông đang đi ngược lại những cam kết đặt nhân quyền vào trung tâm của chính sách đối ngoại Mỹ. Tuy nhiên, nếu ông Biden đạt được thành công nào trong việc xoa dịu quan hệ với các nước Arab thì sẽ có thể mang lại lợi ích ngoại giao lớn trong việc bảo đảm bảo sự ổn định ở một khu vực nhiều xung đột và biến động nhất thế giới.
Đọc thêm:
