Để ngăn chặn nguồn cung cấp lậu thuốc fentanyl vào Mỹ, Washington có thể phải cân nhắc một thỏa thuận với Bắc Kinh, gỡ bỏ biện pháp cấm vận một cơ quan của Bộ Công an Trung Quốc can tội vi phạm nhân quyền.
Bản tin độc quyền của báo The Wall Street Journal ngày thứ Bảy 24 Tháng Bảy 2023 dẫn những nguồn tin quen thuộc với vấn đề nói rằng chính quyền Biden đang thảo luận việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt Viện Pháp y của công an Trung Quốc nhằm đổi lấy sự hợp tác của Bắc Kinh trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng fentanyl ở Mỹ.
Fentanyl là một loại thuốc giảm đau cực mạnh, được coi là loại ma túy tổng hợp từ hóa chất chứ không tinh chế từ thực vật như heroine hoặc cocaine. Theo Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC), fentanyl có tác dụng gây nghiện mạnh gấp 50 lần heroin, hơn 100 lần morphine. Chỉ cần 2 miligam fentanyl là đủ để giết chết một người trưởng thành. Trên thị trường bất hợp pháp, fentanyl thường được bán lén lút dưới tên viên Apache, Dance Fever, Friend, Goodfellas, Jackpot, Murder 8, hoặc Tango & Cash.
Theo CDC, fentanyl là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho người Mỹ từ 18 đến 45 tuổi, năm ngoái có 110,000 ca tử vong do dùng fentanyl quá liều. Tại thành phố New York, tình trạng dùng fentanyl quá liều đã tăng vọt, với 2,668 ca tử vong năm 2021, tăng 78% so với năm 2019. Bà Anne Milgram, Giám đốc Cơ Quan Phòng Chống Ma Túy (DEA), gọi fentanyl là “mối đe dọa lớn nhất đối với người Mỹ hiện nay.”
Cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ có nguồn gốc sâu xa từ Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc sản xuất ra các loại hóa chất, được gọi là tiền chất (precursor), vận chuyển chúng đến các băng đảng ở Mexico như băng Sinaloa của trùm ma túy El Chapo, tại đó chúng được tổng hợp thành fentanyl và buôn lậu vào Mỹ.
Trong sự kiện mới nhất, cơ quan Quan thuế và Biên phòng Mỹ (CBP) tại cửa khẩu Otay Mesa gần San Diego, California hôm 26 Tháng Sáu đã phát hiện 858,000 viên thuốc màu xanh đựng trong 12 gói nhựa, nặng tổng cộng 190 pound giấu trong hai chiếc bồn rửa tay bằng sứ được vận chuyển từ Mexico vào Mỹ trên một chiếc xe van màu trắng. Kết quả xét nghiệm cho thấy đây là thuốc fentanyl. Hôm 17 Tháng Tư 2023, cũng tại cửa khẩu Otay Mesa, CBP đã ngăn chặn một lô hàng đậu que từ Mexico, phát hiện và tịch thu 3.5 triệu viên ma túy fentanyl, trị giá khoảng $21.1 triệu. Từ đầu năm đến nay, CBP đã tịch thu hơn 19,800 pound fentanyl (tương đương với 9 tấn ma túy).
Hôm 23 Tháng Sáu, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã buộc tội bốn công ty hóa chất Trung Quốc sản xuất và cung cấp “tiền chất” cho các băng đảng ma túy Mexico. Đó là các công ty Hubei Amarvel Biotech, Anhui Rencheng Technology, Anhui Moker New Material Technology, và Hefei GSK Trade. Tám nhân viên cấp cao của bốn công ty này cũng bị buộc tội, trong đó hai giám đốc điều hành người Trung Quốc là Qingzhou Wang và Yiyi Chen, làm việc cho Amarvel Biotech, bị bắt tại quần đảo Fiji hôm 8 Tháng Sáu và bị dẫn độ sang Mỹ để xét xử. Ngoài việc cung cấp nguyên liệu cho các băng đảng Mexico, hai bị cáo Wang và Chen còn bị buộc tội buôn lậu hơn 200 kg tiền chất ma túy vào Mỹ, lượng hóa chất đủ để giết chết 25 triệu người, theo Bộ Tư pháp.
Ngăn chặn dòng chảy fentanyl hiện là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Biden; một số nhà lập pháp trong Quốc hội thậm chí còn đưa ra ý tưởng đưa quân đội Mỹ sang Mexico để tấn công các băng đảng ma túy.
Trong chuyến thăm Bắc Kinh vào tháng trước Ngoại trưởng Antony Blinken đã đề nghị lập một nhóm làm việc mới giữa chuyên viên hai nước và nối lại các cuộc đàm phán bị đình trệ về việc chống lại fentanyl. Hợp tác Mỹ và Trung Quốc về chống ma túy đã bị Bắc Kinh đơn phương hủy bỏ nhằm trả đũa chuyến viếng thăm Đài Loan của cựu Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi Tháng Tám năm ngoái.
Nhưng đề nghị của ông Blinken không được Trung Quốc đón nhận; Bắc Kinh đặt điều kiện chỉ nối lại hợp tác sau khi Mỹ bãi bỏ lệnh cấm vận Viện Khoa học Pháp y thuộc Bộ Công an Trung Quốc.
Viện Pháp y Trung Quốc bị chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump trừng phạt ba năm trước vì chính quyền Trump cho rằng cơ quan này có vai trò quan trọng trong chiến dịch giám sát, bỏ tù hàng loạt và vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm thiểu số khác ở vùng Tân Cương. Theo lệnh cấm vận, Viện này bị hạn chế quyền tiếp cận các công nghệ tiên tiến của Mỹ trong lĩnh vực giảo nghiệm và khoa học hình sự. Phía Trung Quốc nói rằng biện pháp cấm vận đã ảnh hưởng đến khả năng chống buôn bán ma túy của chính phủ Trung Quốc. “Nếu Mỹ thực sự muốn giải quyết vấn đề ma túy trong nước thì nên tôn trọng sự thật, rút lại các biện pháp trừng phạt, đồng thời ngừng bôi nhọ và biến Trung Quốc thành vật tế thần,” Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết.
Chưa có dấu hiệu Washington sẽ chấp nhận đòi hỏi của Bắc Kinh gỡ bỏ lệnh cấm vận Viện Pháp y Trung Quốc. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller nói trong thời gian ở Bắc Kinh, ông Blinken chưa bao giờ đề nghị dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với các đơn vị Trung Quốc. “Không thành viên nào trong phái đoàn Hoa Kỳ đề nghị dỡ bỏ bất kỳ biện pháp trừng phạt nào đối với các thực thể của CHND Trung Hoa hoặc nói rằng chúng tôi sẽ xem xét làm như vậy,” ông Miller cho biết.
Bất kỳ hành động nào nhằm dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu đối với một cơ quan chính phủ Trung Quốc bị cáo buộc vi phạm nhân quyền đều có nguy cơ gây ra phản ứng dữ dội ở Washington và đẩy chính quyền Biden vào thế khó xử. Ông Biden hiện cũng đang khó xử khi phải quyết định tiếp tục hay bãi bỏ biện pháp cấm vận đối với ông Lý Thượng Phúc, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, có hiệu lực từ năm 2018. Bắc Kinh thẳng thừng từ chối đề nghị gặp gỡ trực tiếp giữa Bộ trưởng Lý và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, từ chối nối lại liên lạc cấp cao giữa quân đội hai nước chừng nào ông Lý vẫn còn nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ.
Nhưng một nguồn tin am hiểu cho biết ít nhất từ cuối năm ngoái đã có những cuộc thảo luận nội bộ trong chính quyền Biden về một sự nhượng bộ nào đó với Trung Quốc trong nỗ lực đạt được tiến bộ ở một lĩnh vực ưu tiên của tổng thống: Ngăn chặn dòng chảy fentanyl vào Mỹ. Nguồn tin này cho rằng việc bãi bỏ cấm vận một cơ quan hoặc cá nhân Trung Quốc là có thể xảy ra nhưng sẽ không xảy ra sớm vì còn phụ thuộc vào các bước đi của Trung Quốc và các cuộc thương lượng giữa hai bên.
Đọc thêm:
