“Tôi sẽ không bao giờ quên anh ta, một người bạn cùng phố Sunnyside đã đồng hành trong cuộc đời tôi một thời gian dài và cũng gần gũi hơn bất cứ nhân vật điện ảnh nào mà tôi hằng biết”, đạo diễn tài danh Francis Ford Coppola đã nói như thế khi nghe tin James Caan vĩnh diễn ra đi ở tuổi 82 ngày 6 tháng Bảy 2022 vừa qua.
Francis Ford Coppola từng giúp James Caan đóng trong The Rain People hồi năm 1969 khi chính Coppola chưa là người nổi tiếng. Ba năm sau, thực tế đã khác hẳn, Francis Ford Coppola trở thành một nhà làm phim kỳ tài khi thực hiện thành công The Godfather, chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của Mario Puzo. Và trong phim này, ông cũng đã chỉ đạo James Caan diễn xuất, vai Sonny Corleone, tức thằng con trai lớn, ngổ ngáo, nóng nẩy, đam mê nhưng cũng đầy lòng thương người của “Bố già”. Không có Sonny thì Tommy Hagen, một thằng nhóc vừa mồ côi cha mẹ mà lại là người Ireland không thể trở thành một consiglieri cho Bố Già Vito Corleone.
Vai diễn nhân vật Sonny đầy sức lực, rất bộc trực, hành động trước rồi suy tính sau (như trong cảnh túm cổ thằng em Michael cho nó một trận ngay trong bàn tiệc khi nghe nó báo đã tình nguyện gia nhập lực lượng Thủy Quân lục chiến Mỹ) đã là bệ phóng đẩy tên James Caan lên hàng ngũ những tài tử xứng đáng đầu tư ở Hollywood. Một đề cử Oscar vai nam xuất sắc nhất đã được dành cho ông. Ông tiếp tục tái nhập vai Sonny Corleone trong The Godfather Part II, trình làng năm 1974. Với hai lần vào vai con trai cả của Bố Già Vito, James Caan đã khiến bất cứ tài tử nào diễn vai gansgter hung bạo trong những dự án phim sau này cũng phải xem lại khả năng, tài cán của mình.
Điều thú vị là lúc ban đầu, James Caan, khi đang thời bừng sáng nhờ series phim truyền hình Brian’s Song (thủ vai cầu thủ bóng đá Mỹ Brian Piccolo), đến phòng diễn thử với ý muốn được giao vai người con trai út Michael Corleone từng là sinh viên đại học hẳn hoi chứ không phải thằng anh sớm bỏ học Sonny. Các nhân vật có quyền lực ở hãng phim Paramount cũng ủng hộ James vào vai Michael, nhưng cuối cùng mọi người phải chấp thuận ý của đạo diễn nên James Caan trở thành Sonny (trong khi Al Pacino thủ vai Michael).
Francis Ford Coppola đã rất hài lòng với cách làm việc của James Caan khi thu hình phim The Rain People, trong đó James đóng vai một thanh niên đầu óc tưng tửng tìm quá giang trên hành trình đường xa. Và còn hơn thế nữa, họ đã quen biết nhau từ khi còn đi học. James Edmund Caan chào đời trong khu Bronx ở New York City, lớn lên là sinh viên Đại học Michigan và Đại học Hofstra. Trong các bạn học cùng trường này, có Francis Ford Coppola. James Caan khởi đầu nghề diễn viên trên sân khấu Broadway năm 1961 với vở Blood, Sweat and Stanley Poole, bạn diễn là Peter Fonda.
Liệu sự nghiệp diễn viên của ông có thể khác hẳn nếu ông không từng là một Sonny Corleone trong hai phim Bố Già? Như “bị nhúng chàm”, các vai sau này của ông cũng thường gắn liền với bi kịch, rối rắm, thử thách và bạo lực. Trong Cinderella Liberty của đạo diễn Mark Rydell năm 1973, ông sắm vai một chàng thủy thủ yêu cô gái bán dâm; trong The Gambler của Karel Reisz năm 1974, ông nhập vai một người nghiện cờ bạc đen đỏ không lối thoát; trong The Killer Elite, một phim hành động của Sam Peckinpah năm 1975, ông trở thành tên sát nhân ăn tiền theo lệnh của CIA (trong phim này ông gặp lại bạn diễn Robert Duvall, người đóng vai luật sư Tom Hagen trong The Godfather). Trong Hide in Plain Sight năm 1980, bộ phim mà James Caan một lần duy nhất vừa làm đạo diễn kiêm diễn viên, tình tiết cũng rất căng vì liên quan đến gangster, FBI, gia đình ly tán. Đó là phim dựa vào chuyện có thật. Một năm sau, khán giả lại thấy góc độ căng thẳng của James Caan trong phim hình động Thief của đạo diễn Micheal Mann.
Năm 1987, tức sau năm năm tạm nghỉ ngơi, James Caan trở lại màn ảnh lớn, trong Gardens of Stone của Francis Ford Coppola. Ông thủ vai một trung sĩ thuộc đơn vị đặc biệt chăm lo nghi thức chôn cất các sĩ quan quân đội trong Nghĩa trang quốc gia Arlington, thời tin tức về cuộc chiến Việt Nam còn đang rền vang khắp thế giới. Hiếm hoi mới thấy James Caan xuất hiện trong phim musical tình cảm hài, như trong Funny Lady vào năm 1975 (diễn cạnh diva Barbra Streisand); hoặc trong phim tình cảm Comes a Horseman của Alan J. Pakula mà bạn diễn là cô nàng Jane Fonda! Năm 1991, ông đóng trong For the Boys của đạo diễn Mark Rydell, diễn cùng nữ nghệ sĩ Bette Midler. Họ vào vai cặp nghệ sĩ Mỹ bay xa biểu diễn ủy lạo tinh thần các chàng G.I Mỹ thời Đệ nhị Thế chiến. Hồi những năm 2000 thì có Elf, một phim hài chủ đề Giáng sinh.
Sang đầu thập niên 1990, James Caan tham gia ê-kíp nghệ sĩ cùng diễn trong Dick Tracy, một phim hình sự của tài tử diễn trai Warren Beatty. Tuy nhiên, cũng trong năm ấy, phim Misery mới giúp danh thơm của ông lan tỏa nhiều trở lại. Đó là một phim trinh thám độc đáo, chuyển thể từ tiểu thuyết của vua truyện kinh dị Stephen King. Bạn diễn của James trong phim này là Kathy Bates, một fan mê mẩn tiểu thuyết gia đến độ làm mọi cách để giam giữ ông ta trong nhà mình. Với vai ấy, một tượng vàng Oscar đã thuộc về Kathy Bates.
Năm 1992, James Caan lại vào vai tay cờ bạc dính líu đến rối rắm hình sự trong Honeymoon in Las Vegas, diễn cạnh Sarah Jessica Parker và Nicolas Cage. Sau đó, ông thủ vai một tay anh chị mafia trong phim hình sự hài Mickey Blue Eyes của tài tử người Anh Hugh Grant. Và rồi tiếp tục với vai dữ dằn, một kẻ tha hóa ngành sửa xe điện ngầm ở New York trong The Yards của đạo diễn James Gray; một gangster trong Dogville của Lars Von Trier; một tay lừa đảo trong City of Ghosts của tài tử Matt Dillon (thu hình tại Campuchia).
Dù thế nào, James Caan vẫn luôn được nhớ đến vai tên gangster đầu gấu hung dữ nhưng cuối cùng bị gục ngã với hàng chục viên đạn ghim nát người – một trong những trường đoạn khó quên nhất của phim Bố Già…
_________
ĐỌC LẠI:
-Nhân 50 năm tuyệt phẩm The Godfather, nhắc lại ba “Bố già”
