Hôm Thứ Năm, California đã chính thức quy định từ năm 2035, tất cả các loại xe mới bán tại tiểu bang phải là xe điện (EV), xe hỗn hợp xăng điện (hybrid) có thể cắm điện để sạc được (plug-in, plug-in hybrid electric vehicle – PHEV), một chính sách mang tính bước ngoặt có thể đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.
Quy tắc 2035 nói gì?
Kế hoạch loại bỏ các loại xe chỉ chạy bằng xăng vào năm 2035 đã được Thống đốc California Gavin Newsom (Dân Chủ) công bố lần đầu tiên vào Tháng Chín 2020. Lúc đó kế hoạch gặp nhiều sự phản đối, từ các tập đoàn dầu khí, công ty kinh doanh xăng dầu lẫn các nhà sản xuất xe hơi. Năm nay, sự phản đối có vẻ giảm vì nhiều nhà sản xuất xe hơi đã tham gia sản xuất xe điện và coi đó là mặt hàng chiến lược trong những năm sắp tới.
Các quy tắc mới đã được Hội đồng Tài nguyên Không khí California (California Air Resources Board – CARB) bỏ phiếu thông qua vào Thứ Năm 25 Tháng Tám 2022, đặt ra một lộ trình giảm dần xe chạy xăng và tăng dần xe chạy điện trên toàn tiểu bang. Cụ thể quy định mới bắt buộc vào năm 2026, có 35% số xe mới được bán ra ở California là xe điện, xe xăng điện hỗn hợp (PHEV), hoặc xe sử dụng nhiên liệu hydro (FCV); tỷ lệ đó sẽ tăng lên 68% vào năm 2030 và 100% vào năm 2035.
Theo tính toán của CARB, đến năm 2030 số xe mới chạy bằng xăng dầu được bán ra hàng năm ở California sẽ giảm 2.5 triệu chiếc, và sẽ giảm được 9.5 triệu chiếc vào năm 2035. Hoàn thành lộ trình này, California hy vọng vào năm 2037 sẽ giảm được 25% ô nhiễm khói bụi từ các phương tiện giao thông nhẹ.
Quy định mới sẽ chỉ ảnh hưởng đến việc bán xe mới và chỉ ảnh hưởng đến các nhà sản xuất, không ảnh hưởng đến các đại lý bán xe. Xe chạy bằng xăng dầu truyền thống sẽ vẫn được sở hữu và sử dụng hợp pháp sau năm 2035, và các mẫu xe mới vẫn có thể được bán cho đến năm 2035.
Cho đến nay, xe điện các loại chỉ chiếm 6% tổng số xe mới bán ra ở Hoa Kỳ; riêng ở tiểu bang California, con số này là 16%, cao hơn 2.5 lần so với mức bình quân cả nước.
Thời khắc lịch sử
California đã đi xa hơn chính phủ liên bang và các tiểu bang khác trong việc đặt ra các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về khí thải xe cộ. Đạo luật Không Khí Sạch (Clean Air Act of 1990) cho phép California đặt ra các quy tắc môi trường của riêng mình để chống ô nhiễm không khí mà không phải theo đúng các quy định của liên bang. Từ đó đến nay, California đã tiên phong ban hành một số quy định nghiêm ngặt nhất trong việc hạn chế khí thải xe hơi và 17 tiểu bang khác, phần lớn do đảng Dân Chủ kiểm soát, đã làm theo quy tắc của California; điều đó có nghĩa là các quy tắc của California thường ảnh hưởng đến phần lớn đất nước.
Chủ tịch CARB Liane Randolph cho biết: “Đây là một thời khắc lịch sử đối với California, đối với các tiểu bang đối tác của chúng tôi và đối với thế giới khi chúng tôi vạch ra con đường hướng tới một tương lai không phát ra khí thải”.
Steve Douglas, Phó chủ tịch của Alliance for Automotive Innovation – một hiệp hội thương mại đại diện cho các nhà sản xuất xe hơi như General Motors Co, Volkswagen AG, Toyota Motor Corp – cho biết hôm Thứ Năm rằng quy tắc vừa ban hành của CARB “là quy định sâu rộng và có tính cải biến nhất trong lịch sử ngành xe hơi.”
Nhưng theo luật, quy tắc mới của California cần phải được chính phủ liên bang của Tổng thống Joe Biden phê chuẩn thì mới có hiệu lực thi hành.
Các hãng xe nói gì?
Hãng xe Tesla Inc, chỉ sản xuất xe điện, kêu gọi cần phải nhanh hơn trong việc chuyển từ xe xăng sang xe điện. Trong một công văn gửi CARB ngày 26 Tháng Bảy, Tesla nói rằng hội đồng quản trị CARB nên yêu cầu xe không phát thải 100% vào năm 2030 và siết chặt hơn nữa các tiêu chuẩn chống khí thải bằng cách “giảm việc sử dụng xe hỗn hợp xăng điện PHEV gây ô nhiễm”.
Cố vấn cấp cao của Tesla, Joseph Mendelson, hôm Thứ Năm cho biết quy định của CARB là “có thể đạt được và mở đường cho California dẫn đầu trong lĩnh vực điện khí hóa ngành công nghiệp nhẹ.” Tuy vậy, tập đoàn Tesla cũng thừa nhận quy tắc của CARB là “một thách thức nghiêm trọng ngay cả ở California và đặc biệt là trong những năm đầu.”
Khác với Tesla, hãng Toyota đang đầu tư mạnh vào các loại xe hỗn hợp xăng điện PHEV và đang dẫn đầu thị trường này. Trước đây, Toyota phản đối quyền miễn trừ của California nhưng đầu tuần này Toyota đã thay đổi quan điểm, công nhận thẩm quyền của California trong việc đặt ra các quy tắc riêng về khí thải xe hơi.
Sở dĩ có sự thay đổi ở Toyota là nhờ quy tắc mới của CARB cho phép loại xe hỗn hợp xăng điện PHEV chiếm tỷ lệ tới 20% tổng số xe mà các nhà sản xuất xe hơi bán ra ở California vào năm 2035. Tuy vậy, quy tắc của CARB cũng đặt ra các yêu cầu mới khó khăn hơn đối với loại xe PHEV, ví dụ như các loại xe PHEV phải có thể chạy hoàn toàn bằng điện ít nhất 50 dặm (80 km) thì mới đủ điều kiện được bán ra.
CARB dự tính sẽ có khoảng 183,000 trong số 2 triệu xe bán ra ở California năm 2035 sẽ là xe hỗn hợp xăng điện cắm điện PHEV.
Trở ngại thực tế và pháp lý
Các nhóm vận động hành lang của ngành công nghiệp xe hơi cảnh báo rằng mục tiêu mà CARB đặt ra là hết khó đạt được, lưu ý rằng nhiều yếu tố, bao gồm cả việc xây dựng mạng lưới trạm sạc xe điện và nguồn nguyên liệu thô cần thiết để sản xuất pin đang ảnh hưởng đến tốc độ sản xuất và bán xe điện mới trên thực tế. John Bozzella, Chủ tịch của Alliance for Automotive Innovation, cho biết: “Đây là những vấn đề phức tạp, đan xen vào nhau và mang tính toàn cầu, nằm ngoài tầm kiểm soát của CARB hoặc ngành công nghiệp xe hơi”.
Về phía phản đối, Hiệp hội thương mại các nhà sản xuất nhiên liệu & hóa dầu Hoa Kỳ (The American Fuel & Petrochemical Manufacturers Trade Association) hôm Thứ Năm đã thúc giục Tổng thống Joe Biden và Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) “bác bỏ quyền miễn trừ của California theo Đạo luật Không Khí Sạch để ban hành lệnh cấm [xe chạy xăng] bất hợp pháp này.”
Hiệp hội cho biết sự chấp thuận của chính quyền liên bang đối với quy tắc mới của California có ý nghĩa như “một sự chuyển giao quyền lực của chính phủ liên bang cho các cơ quan quản lý California, bổ nhiệm một cách hiệu quả Thống đốc Newsom và CARB làm nhà điều hành thực tế về xe hơi và xe tải cho toàn nước Mỹ.”
Tòa Bạch Ốc và EPA chưa đưa ra bình luận. Trước đây Tổng thống Biden đã từ chối ấn định một thời điểm chắc chắn cho việc loại bỏ các loại xe chạy bằng xăng. Cơ quan EPA hiện đang nghiên cứu quy định mới về giới hạn khí thải xe hơi của Mỹ áp dụng ít nhất là đến năm 2030 thay cho bộ quy tắc hiện hành sẽ hết hạn vào năm 2026.
Chính quyền trước đây của Tổng thống Donald Trump năm 2019 đã tước quyền miễn trừ mà California được hưởng theo Đạo luật Không Khí Sạch, buộc Tiểu Bang Vàng phải nới lỏng các giới hạn về khí thải xe hơi theo cùng quy định của liên bang. Quyết định của chính quyền Trump đã gây chia rẽ trong ngành công nghiệp xe hơi: Một số công ty, bao gồm Ford và Honda Motor, đồng ý tự nguyện đáp ứng các quy định nghiêm ngặt về khí thải của California trong khi GM, Toyota đứng về phía chính quyền Trump, ủng hộ một tiêu chuẩn quốc gia duy nhất.
Vào Tháng Ba năm nay, chính quyền Biden đã khôi phục quyền miễn trừ của California theo đúng đạo luật Không Khí Sạch và đó là cơ sở pháp lý để CARB ban hành quy tắc về xe điện hôm nay Thứ Năm 25 Tháng Tám 2022. Tuy vậy hiện vẫn có 17 tiểu bang khác phản đối quyết định của EPA khôi phục tư cách đặc biệt của California trong việc đặt ra các quy tắc về khí thải.
Đọc thêm:
