Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã khôi phục một hiệp ước quan trọng quy định sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ ở quốc gia Đông Nam Á, đảo ngược một quyết định “chấm dứt” đã gây ra mối quan ngại ngày càng tăng ở Washington và Manila.
Thông tin trên được Bộ trưởng Quốc phòng hai nước Hoa Kỳ và Philippines cho biết hôm Thứ Sáu 30 Tháng Bảy giờ địa phương, theo hãng tin Reuters.
Hiệp định Lực lượng Thăm viếng (Visiting Forces Agreement – VFA) đặt ra các quy định về việc luân chuyển hàng nghìn binh sĩ Hoa Kỳ vào và ra khỏi Philippines để tham gia các cuộc tập trận, diễn tập và huấn luyện binh sĩ địa phương. Theo các điều khoản của hiệp định, quân nhân và nhân viên quân sự của Hoa Kỳ được miễn thị thực, miễn xét hộ chiếu khi đến làm việc tại Philippines; quân nhân Hoa Kỳ vi phạm những tội lỗi không trầm trọng ở Philippines cũng không bị truy tố theo luật của Philippines mà xử theo luật pháp Hoa Kỳ.
Hiệp định VFA bắt đầu có hiệu lực thi hành từ ngày 27 Tháng Năm 1999, sau khi được Thượng viện của Quốc Hội Philippines phê chuẩn. Hiệp định ngày càng trở nên quan trọng khi Hoa Kỳ và các đồng minh phải đối đầu với một nước Trung Quốc ngày càng quyết đoán ở khu vực Biển Đông và Đông Á nói chung.
Nhưng từ khi ông Rodrigo Duterte lên làm tổng thống Philippines năm 2016, số phận của Hiệp định VFA có nhiều phen chìm nổi. Ngày 11 Tháng Hai 2020, ông Duterte chính thức thông báo với Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Manila rằng ông sẽ đơn phương chấm dứt hiệp định, và quyết định chấm dứt đó sẽ có hiệu lực sau 180 ngày nếu không có thỏa thuận khác trong thời gian đó. Quyết định bất ngờ của ông Duterte được cho là nhằm trả đũa việc Hoa Kỳ từ chối cấp thị thực cho một thượng nghị sĩ Philippines, người là đồng minh của ông tổng thống. Cùng với việc chấm dứt Hiệp định VFA, ông Duterte công khai ca ngợi quân đội Nga và quân đội Trung Quốc bất chấp Bắc Kinh và Manila đang tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông.
Đến Tháng Sáu 2020, chính phủ Philippines đảo ngược quyết định và công bố Philippines vẫn duy trì Hiệp định VFA. Đến Tháng Mười 2020, Tổng thống Duterte lại ra lệnh kéo dài Hiệp định VFA chỉ thêm sáu tháng và sau đó sẽ chấm dứt để “tìm một thỏa thuận có lợi hơn, có hiệu quả hơn”. Trong bài diễn văn hôm 12 Tháng Hai 2021, Tổng thống Duterte nói Hoa Kỳ muốn duy trì Hiệp định VFA thì Washington phải “trả tiền”. Mới đây nhất, ngày 14 Tháng Sáu 2021, Philippines lại quyết định đình chỉ việc chấm dứt Hiệp định VFA khi hơn 200 tàu thuyền Trung Quốc tập trung trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, đe dọa an ninh và chủ quyền của nước này.
Tại cuộc họp báo với Bộ trưởng Austin hôm Thứ Sáu 30 Tháng Bảy, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana nói ông không biết chắc tại sao Tổng thống Duterte lại tự đảo ngược quyết định của mình nhưng ông Duterte đã đưa ra quyết định đó sau khi gặp Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tại Manila hôm Thứ Năm.
Harry Roque, Người phát ngôn của ông Duterte, sau đó cho biết quyết định của tổng thống là “dựa trên việc duy trì lợi ích cốt lõi chiến lược của Philippines … và sự rõ ràng của Mỹ về các nghĩa vụ và cam kết của nước này theo Hiệp ước Phòng Thủ Chung Mỹ-Philippines – (Mutual Defense Treaty – MDT).”
Philippines là đồng minh hiệp ước của Hoa Kỳ và một số hiệp định quân sự phụ thuộc vào VFA, chẳng hạn như kế hoạch trang bị cho Philippines loại chiến đấu cơ tối tân F-16 của quân đội Mỹ. Hồi đầu tháng này, Hoa Kỳ đã nhắc lại lời cảnh cáo Trung Quốc rằng một cuộc tấn công vào các lực lượng Philippines ở Biển Đông sẽ kích hoạt hiệp ước phòng thủ chung giữa Mỹ và Philippines có hiệu lực từ năm 1951.
Quyết định của ông Duterte sẽ không thay đổi nhiều vì hiệp ước chưa bị chấm dứt trong thực tế nhưng nó mang lại sự ổn định cho quan hệ giữa hai nước.
“Điều này mang lại sự chắc chắn cho chúng tôi trong tương lai, chúng tôi có thể lập kế hoạch tầm xa và thực hiện các loại bài tập trận khác nhau”, Bộ trưởng Austin nói trong cuộc họp báo với người đồng cấp Philippines.
Đối với Hoa Kỳ, việc có khả năng luân chuyển binh lính tới Đông Nam Á là điều rất quan trọng không chỉ đối với việc phòng thủ an ninh cho Philippines, mà cả về mặt chiến lược khi chống lại hành vi quyết đoán của Trung Quốc trong khu vực.
Tuy nhiên, vẫn có những câu hỏi về sự khó đoán của Duterte. Chuyên gia Aaron Connelly thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) cho biết: “ [Hiệp định VFA] sẽ tiếp tục bị đe dọa chừng nào ông Duterte vẫn còn là tổng thống”.
Cuộc bầu cử tổng thống Philippines được ấn định vào năm 2022 và trong khi ông Duterte bị hiến pháp cấm tái tranh cử, đảng của ông đã khuyến khích ông ra tranh cử chức vụ phó tổng thống trong liên danh mà người ứng cử vị trí tổng thống không ai khác hơn là con gái ông, bà Sara Duterte, hiện là Thị trưởng thành phố Davao ở miền nam.
Đọc thêm:
