Pavel Durov, nhà sáng lập của Telegram vừa bị bắt tại Pháp với các cáo buộc đã “nhắm mắt làm ngơ” với các hoạt động trên nền tảng của mình như: khủng bố, ma túy, gian lận, rửa tiền, nhận hàng bị đánh cắp, nội dung liên quan đến tội phạm ấu dâm”… Tuy nhiên sự lên tiếng của Nga trong chuyện này làm nhiều người cảm thấy buồn cười.
Vụ bắt giữ bất ngờ Pavel Durov, nhà sáng lập và CEO của ứng dụng nhắn tin Telegram, tại Pháp đã gây chấn động mạnh mẽ, không chỉ trong giới công nghệ mà còn lan rộng sang cả lĩnh vực chính trị Nga. Sự kiện này như một cơn địa chấn, làm rung chuyển cả hai phe đối lập và chính quyền, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của Telegram, một ứng dụng vốn đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin và liên lạc tại Nga. Pavel Durov, được mệnh danh là “Mark Zuckerberg của Nga”, nổi lên từ khi còn trẻ với mạng xã hội VKontakte, đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Facebook tại Nga.
VKontakte nhanh chóng thu hút người dùng nhờ chính sách “mở” về bản quyền, cho phép tải miễn phí phim, nhạc, và các nội dung số khác. Chiến lược này, dù gây tranh cãi, đã giúp VKontakte trở thành mạng xã hội phổ biến nhất tại Nga, nhưng cũng chính điều này, cùng với việc Durov kiên quyết bảo vệ quyền riêng tư của người dùng và từ chối yêu cầu kiểm duyệt nội dung từ chính phủ Nga, đã khiến ông trở thành mục tiêu của chính quyền.
Từ lâu, chính quyền Putin lo ngại về sức ảnh hưởng của mạng xã hội trong việc tập hợp lực lượng đối lập, đã sử dụng các dịch vụ an ninh để gây áp lực và đe dọa Durov bằng việc bắt giữ, nhằm ép buộc ông bán VKontakte với giá rẻ hơn. Trong khi giới học giả còn đang tranh luận về vai trò của mạng xã hội trong việc lật đổ các chế độ độc tài, thì Putin và những người kế nhiệm KGB của ông chắc chắn tin vào tiềm năng đó. Đối mặt với những mối đe dọa trực tiếp đến sự an toàn của bản thân, Durov đã quyết định bán cổ phần của mình trong VKontakte và rời khỏi Nga.
Với hàng triệu đô la từ việc bán hàng trong tay và an toàn bên ngoài nước Nga, Durov tiếp tục theo đuổi giấc mơ về một nền tảng kết nối tự do khi tạo nên Telegram. Ra mắt năm 2013, Telegram nhanh chóng thu hút người dùng nhờ tính bảo mật cao, tốc độ nhanh và đặc biệt là khả năng tránh được sự kiểm duyệt của chính phủ. Ứng dụng này sử dụng mã hóa đầu cuối, đảm bảo tin nhắn chỉ có thể được đọc bởi người gửi và người nhận, khiến chính quyền khó lòng can thiệp.
Tại Nga, Telegram trở thành một “miền đất hứa” cho tự do ngôn luận. Ứng dụng này được sử dụng rộng rãi bởi các nhóm đối lập, nhà báo độc lập, và những người muốn tránh sự kiểm soát thông tin của chính quyền. Các kênh Telegram trở thành nơi chia sẻ tin tức, bình luận chính trị, và tổ chức các hoạt động phản đối.
Không chỉ phe đối lập, Telegram cũng được sử dụng bởi chính quyền Nga, đặc biệt là trong việc tuyên truyền và định hướng dư luận. Nhiều kênh Telegram được cho là do chính phủ kiểm soát, được sử dụng để lan truyền thông tin theo hướng có lợi cho chính quyền, đồng thời tấn công và bôi nhọ phe đối lập. Thậm chí, quân đội Nga cũng sử dụng Telegram như một kênh liên lạc quan trọng. Việc này cho thấy sự phụ thuộc của nhiều nhóm người dùng vào Telegram, bất kể quan điểm chính trị của họ.
Trong bối cảnh căng thẳng chính trị hiện nay, việc Durov bị bắt giữ không chỉ gây lo ngại cho phe đối lập và những người ủng hộ tự do ngôn luận, mà còn khiến chính quyền Nga và quân đội nước này lo lắng.
Điều đáng ngạc nhiên là những người tạo ra ý kiến độc lập đã cùng nhau bảo vệ Durov bởi kẻ thù không đội trời chung của họ: những người tuyên truyền của Putin. Trong những năm qua, chế độ đã chi một khoản tiền khổng lồ để thúc đẩy tất cả các loại kênh tuyên truyền trên Telegram. Theo nghĩa đen, chính phủ của Putin đã chi tiền để mua “lượt thích”, “lượt chuyển tiếp” và người theo dõi cho các kênh do nhà nước kiểm soát. Bạn có thể thấy sự thất vọng của những người tuyên truyền này sau vụ bắt giữ Durov. Việc đàn áp tuyên truyền của nhà nước Nga trên Telegram sẽ giết chết hoạt động kinh doanh béo bở của họ.
Không kém phần lo lắng là quân đội Nga, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh đang diễn ra tại Ukraine. Telegram được xem là phương tiện liên lạc chính trong quân đội Nga, và việc Durov bị giam giữ khiến họ lo sợ rằng những thông tin nhạy cảm, chiến lược quân sự bí mật có thể bị lộ cho tình báo Pháp. Rõ ràng, chính phủ Nga đã thất bại trong việc tạo ra các phương tiện liên lạc quân sự hiệu quả khác, dẫn đến sự phụ thuộc lớn vào Telegram. Việc này đặt ra một nguy cơ an ninh quốc gia không nhỏ cho Nga, khi những bí mật quân sự có thể bị tiết lộ, gây ảnh hưởng đến cục diện chiến tranh và vị thế của Nga trên trường quốc tế.
Sự lo lắng của quân đội Nga càng được củng cố bởi việc không ai biết chắc chắn Telegram chia sẻ thông tin gì với chính phủ nào và theo điều kiện nào. Mặc dù Durov luôn khẳng định Telegram bảo mật thông tin người dùng, nhưng không thể loại trừ khả năng ông đã phải nhượng bộ trước áp lực của các cơ quan tình báo Nga. Trong quá khứ, đã có dấu hiệu cho thấy FSB (Cơ quan An ninh Liên bang Nga) có thể truy cập dữ liệu Telegram, ví dụ như trong các cuộc biểu tình ở Bashkortostan hay việc kiểm duyệt một kênh Telegram của Ukraine giúp binh lính Nga đào ngũ.
Sự việc này cho thấy Telegram, dù được tạo ra với mục đích bảo vệ quyền riêng tư và tự do ngôn luận, vẫn có thể bị lợi dụng và trở thành công cụ chính trị. Vụ bắt giữ Durov đã phơi bày sự mong manh của tự do thông tin trên internet và những nguy cơ tiềm ẩn khi một ứng dụng trở nên quá quan trọng, ảnh hưởng đến cả an ninh quốc gia và cục diện chính trị. Câu chuyện của Durov và Telegram là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền riêng tư và tự do ngôn luận trong kỷ nguyên số, đồng thời đặt ra những câu hỏi về trách nhiệm của các nền tảng công nghệ trong việc bảo vệ người dùng và ngăn chặn sự lạm dụng.
Vụ bắt giữ Durov là một lời cảnh tỉnh về tầm quan trọng của việc bảo vệ tự do ngôn luận trên không gian mạng. Telegram, với vai trò là một nền tảng kết nối quan trọng, đang đứng trước những thách thức lớn từ áp lực chính trị và an ninh. Tương lai của Telegram sẽ phụ thuộc vào khả năng Durov và đội ngũ của ông bảo vệ được tính độc lập và bảo mật của ứng dụng. Liệu Telegram có thể tiếp tục là một “miền đất hứa” cho tự do ngôn luận hay sẽ bị kiểm soát bởi các thế lực chính trị? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ.
Vụ việc này cũng là bài học cho các quốc gia về tầm quan trọng của việc xây dựng một môi trường internet tự do và an toàn. Việc kiểm soát thông tin và đàn áp tự do ngôn luận trên không gian mạng chỉ càng làm gia tăng sự bất mãn và chia rẽ trong xã hội. Tóm lại, vụ bắt giữ Pavel Durov không chỉ là một sự kiện đơn lẻ, mà còn là một phần của bức tranh lớn hơn về cuộc chiến giành quyền kiểm soát thông tin và tự do ngôn luận trên không gian mạng. Sự việc này sẽ tiếp tục thu hút sự quan tâm của dư luận trong thời gian tới và có thể sẽ tạo ra những thay đổi lớn trong cách chúng ta sử dụng và nhìn nhận về internet.
