Giao tiếp là nền tảng của sự tương tác của con người và là một khía cạnh quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên, điều cần thiết là phải nhận ra rằng giao tiếp không phải là một quá trình trung lập, mà nói đúng hơn, nó bị ảnh hưởng bởi những thành kiến có khả năng định hình nhận thức, niềm tin và quyết định của mỗi cá nhân.
Xu hướng giao tiếp đề cập đến các bộ lọc vô thức hoặc có ý thức ảnh hưởng đến cách con người diễn giải, xử lý và phản hồi thông tin.
Thiên kiến xác nhận
Thiên kiến xác nhận là một trong những xu hướng giao tiếp phổ biến nhất. Nó xảy ra khi mọi người tích cực tìm kiếm hoặc giải thích thông tin theo cách hỗ trợ niềm tin hoặc quan điểm hiện có của họ. Các cá nhân có xu hướng ủng hộ thông tin phù hợp với quan niệm định sẵn của mình, trong khi bác bỏ hoặc bỏ qua bằng chứng mâu thuẫn. Sự thiên vị này củng cố thái độ hiện có và thường cản trở tư duy cởi mở và tư duy phản biện.
Ví dụ như trong các cuộc thảo luận chính trị, mọi người tin tưởng và chia sẻ tin tức từ các nguồn có cùng hệ tư tưởng chính trị với họ, điều này càng làm phân cực quan điểm của họ và góp phần hình thành các “phòng vang thông tin”, một môi trường nơi những người bên trong chỉ tiếp nhận những thông tin, tư tưởng giúp củng cố quan điểm sẵn có của họ mà không đón nhận những tư tưởng ngược lại.
Xu hướng sẵn có
Xu hướng sẵn có là một xu hướng giao tiếp khác, đây là khi mọi người dựa vào thông tin có sẵn, thay vì tìm kiếm sự hiểu biết toàn diện về một chủ đề. Nhiều người có xu hướng coi trọng thông tin dễ tiếp cận hoặc mới bắt gặp, ngay cả khi thông tin đó có thể không đại diện cho thực tế rộng lớn hơn.
Trong thời đại truyền thông xã hội và chia sẻ thông tin nhanh chóng, sự thiên vị này là nguyên nhân dẫn đến việc lan truyền thông tin sai lệch và quan niệm sai lầm, vì nội dung lan truyền có thể không phải lúc nào cũng chính xác hoặc đáng tin cậy nhất.
Xu hướng cố định
Xu hướng cố định xảy ra khi các cá nhân chủ yếu dựa vào phần thông tin đầu tiên gặp phải khi đưa ra quyết định, ngay cả khi thông tin đó là tùy ý hoặc không liên quan. Thông tin ban đầu này đóng vai trò là mỏ neo, ảnh hưởng đến các đánh giá và phán đoán tiếp theo.
Ví dụ: trong các tình huống đàm phán hoặc bán hàng, việc đặt một mức giá cao tùy ý trước khi quyết định mức giá thấp hơn có khả năng khiến mọi người cảm nhận mức giá cuối cùng là “hợp lý”, ngay cả khi nó vẫn cao hơn giá trị hợp lý.
Khuôn mẫu và định kiến
Xu hướng giao tiếp cũng ở dạng khuôn mẫu và định kiến. Khuôn mẫu là niềm tin tổng quát về các nhóm người cụ thể, trong khi định kiến liên quan đến thái độ hoặc cảm xúc tiêu cực được hình thành trước đối với các cá nhân dựa trên tư cách thành viên của họ trong một nhóm cụ thể.
Các khuôn mẫu và định kiến có thể biểu hiện trong giao tiếp giữa các cá nhân, đại diện truyền thông và thực tiễn thể chế, kéo dài sự bất bình đẳng xã hội và cản trở sự hiểu biết thực sự giữa các cá nhân và cộng đồng đa dạng.
Hiệu ứng đoàn tàu
Hiệu ứng đoàn tàu là một xu hướng giao tiếp trong đó mọi người chấp nhận những niềm tin hoặc hành vi nhất định chỉ vì nhiều người khác cũng vậy. Hiện tượng này bắt nguồn từ bản chất xã hội của chúng ta, vì con người có xu hướng tuân theo ý kiến của đa số để tránh bị xã hội loại trừ hoặc để được xã hội chấp nhận.
Trong bối cảnh của các phong trào hoặc xu hướng chính trị, hiệu ứng đoàn tàu có thể dẫn đến những thay đổi đáng kể trong quan điểm và hành vi của công chúng, đôi khi không cần xem xét thấu đáo các vấn đề cơ bản.
Xu hướng giao tiếp là một phần nội tại trong giao tiếp của con người, định hình cách chúng ta nhận thức và phản hồi thông tin. Nhiều người dễ bị ảnh hưởng bởi những thành kiến này, làm ảnh hưởng đến việc ra quyết định, thái độ và các mối quan hệ của mỗi cá nhân. Nhận ra những thành kiến này là bước đầu tiên để giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng.
Để chống lại sự thiên vị trong giao tiếp, hãy cố gắng có tư duy cởi mở, tư duy phản biện và tích cực theo đuổi các quan điểm đa dạng và thông tin đáng tin cậy. Khuyến khích đối thoại tôn trọng, đồng cảm và hiểu biết có thể thúc đẩy một xã hội toàn diện và có hiểu biết hơn, nơi giao tiếp đóng vai trò là công cụ để phát triển và đoàn kết, thay vì chia rẽ.
(theo Medium)
