Khi căng thẳng địa-chính trị gia tăng, nới rộng khoảng cách giữa Trung Quốc và phương Tây, ít du khách phương Tây nào muốn đặt đến, vì nguy cơ sẽ bị bắt giữ một cách vô nguyên tắc.
Tác động bởi quan hệ xấu đi
Nửa năm sau khi Trung Quốc (TQ) dỡ bỏ các hạn chế về COVID-19 và mở cửa lại giao thông với thế giới, rất ít du khách quốc tế đến tham quan đất nước này, một dấu hiệu khác cho thấy sự chia rẽ sâu sắc giữa TQ và phương Tây, đang gây ra những tác động xấu cho nhiều lĩnh vực, kể cả du lịch.
Nhưng không chỉ có du khách phương Tây, ở các thành phố lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải, nơi số du khách ngoại quốc đến trong nửa đầu năm 2023 chưa bằng một phần tư so với cùng kỳ năm 2019, trước COVID-19. Tính chung, toàn đại lục Trung Hoa chỉ có 52,000 du khách ngoại quốc đến trong Quý I, so với 3.7 triệu người cùng kỳ 2019.
Hai năm trước, gần một nửa số du khách đến TQ từ hòn đảo tự trị Đài Loan và Hong Kong, Ma Cao và rất ít người đến từ Hoa Kỳ, châu Âu và Đông Á. “Số lượng du khách từ châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc đều giảm đáng kể” – Xiao Qianhui, Giám đốc Hiệp hội Du lịch TQ cho biết.
Công viên quốc gia Trương Gia Giới (Zhangjiajie) ở miền Trung TQ, một khu vực có những khối đá nổi bật, nơi quay những ngọn “núi nổi” trong bộ phim Avatar, chỉ có 25,600 du khách ngoại quốc đến trong 5 tháng đầu năm so với 500,000 du khách của cùng kỳ năm 2019.
Snow Yu, hướng dẫn viên du lịch ở Thượng Hải từng kiếm được nhiều tiền từ du khách ngoại quốc, đã phải đi dạy kèm Anh ngữ để kiếm sống, khi biên giới đóng cửa thời đại dịch. Yu trở lại với công việc cũ của mình nhưng đa phần là hướng dẫn các nhóm du lịch địa phương cho ít tiền tip hơn.
“Thu nhập của tôi giảm gần một nửa so với trước đại dịch,” Yu nói. Các chuyên gia cho biết ít du khách và doanh nhân từ nước ngoài hơn, có nghĩa là ít cơ hội hơn cho người ngoại quốc tham quan các danh thắng của TQ và tương tác với người dân địa phương, một điều cần thiết để tăng cường hiểu biết và giảm căng thẳng địa chính trị.
Sự biến mất của du khách cũng làm giảm đầu tư vào TQ. Đầu tư trực tiếp ngoại quốc vào nước này chỉ còn $20 tỷ trong Quý I năm nay so với $100 tỷ của cùng kỳ năm ngoái (theo phân tích số liệu chính phủ của công ty nghiên cứu Mark Witzke), khiến nền kinh tế TQ rơi vào tình trạng trì trệ với thị trường nhà đất suy thoái, tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao kỷ lục và lo ngại giảm phát sắp đến.
Nền kinh tế TQ hầu như không tăng trưởng trong Quý II so với Qúy I. Thiếu các chuyến bay đến TQ do các hãng vận tải chưa khôi phục lại công suất trước COVID-19 cũng là nguyên nhân khiến lượng du khách giảm.
Nhưng các chuyên gia du lịch xem yếu tố quan trọng nhất là nhiều du khách nước ngoài tránh xa TQ vì mối quan hệ xấu dần giữa TQ và phương Tây khiến người nước ngoài dễ bị làm phiền hơn khi đến quốc gia khó đoán này.
Sợ chuốc hoạ vào thân
Hồi Tháng Sáu, chính phủ Hoa Kỳ cảnh báo người Mỹ hãy suy nghĩ kỹ trước khi du lịch đến TQ để tránh là nạn nhân của “việc thực thi luật pháp địa phương một cách tùy tiện”, gồm cả lệnh cấm xuất cảnh và bị bắt giam vô pháp.
Nhà tư vấn kinh doanh Matt Kelly có trụ sở tại Boston cho biết ông có những kỷ niệm đẹp về chuyến đi đến TQ cách nay 15 năm, như đạp xe quanh thành phố đồi núi đẹp như tranh vẽ tại Quế Lâm ở miền Nam, khiến ông phải quay trở lại nơi đây hai lần nữa, nhưng giờ thì ông… hết hứng rồi. “Sắp tới không biết sao, chứ vào lúc này tôi không thể đến TQ, vì họ đang quyết liệt chống phương Tây, đặc biệt là chống Mỹ, nên tôi rất khó chịu”.’
Peggy Goldman, người sáng lập và chủ tịch công ty Friendly Planet Travel có trụ sở tại Pennsylvania cho biết công ty bà từng đưa hơn 1,500 du khách đến TQ mỗi năm, nhưng kể từ COVID-19, công ty bà không nhận được yêu cầu nào. “Trong các điểm đến được mọi người tìm kiếm trực tuyến, TQ nằm ở cuối danh sách. Nơi đó có rất nhiều sự thù địch,” bà nói.
Theo Mondee Holdings, một công ty công nghệ du lịch có trụ sở tại Austin (Texas), lượng khách du lịch giải trí từ Bắc Mỹ đến TQ trong nửa đầu năm 2023 chỉ bằng khoảng 40% so với cùng kỳ năm 2019, là năm mà Mondee bán khoảng nửa triệu chuyến bay từ Bắc Mỹ đến TQ thông qua các đại lý du lịch và các bên trung gian khác, chiếm khoảng 1/5 tổng số chuyến bay từ Bắc Mỹ đến TQ.
Dan Harris, một đối tác ở Seattle tại công ty luật Harris Bricken lý giải: “Dù các giám đốc điều hành doanh nghiệp du lịch vẫn quan tâm đến du lịch TQ, nhưng nhiều người nghĩ nhiều đến những rủi ro, trong khi trước đây, họ chỉ tìm hiểu cách cấp thị thực nhanh và tư vấn đầu tư vào TQ. Họ lo lắng về sự an toàn khi khách của mình đến TQ.
Đọc tin tức về các cuộc điều tra gần đây của TQ đối với các công ty có liên quan đến phương Tây, gồm cả cuộc tấn công của chính phủ vào các công ty tư vấn toàn cầu như Bain & Co, sẽ không có ai dám đến TQ trừ khi họ phải đến, bản thân tôi cũng không còn muốn đến đó nữa.”
Một nhóm khác đang tránh xa TQ là những người từng đóng vai trò là cầu nối giữa xã hội TQ và quê hương họ. Nhiều người còn mời gia đình và bạn bè đến thăm TQ. Nay, nhà tư vấn đầu tư Alexander Sirakov, 37 tuổi quyết định giã từ Thượng Hải để trở về quê hương Bulgaria vào Tháng Tám năm ngoái. “Hầu hết những người trong nhóm thân hữu của tôi cũng đã rời TQ, gồm cả 8/10 gia đình người nước ngoài sống trong khu nhà với tôi. Họ xem TQ là một quốc gia rất xa cách và phải xa lánh. Bốn năm trước hoàn toàn ngược lại.”
Vận động trở lại
Gần đây, các quan chức TQ đã tổ chức các cuộc họp với các hiệp hội doanh nghiệp từ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản để trấn an họ là TQ vẫn hoan nghênh đầu tư nước ngoài. Tại Diễn đàn An ninh Aspen diễn ra vào Tháng Bảy, Đại sứ TQ tại Mỹ Xie Feng khuyên “du khách hai nước nên đến thăm lẫn nhau”. Ông đề nghị tổ chức một diễn đàn du lịch và tăng số chuyến bay, đồng thời kêu gọi Washington điều chỉnh thông báo tư vấn du lịch đến TQ.
Sự vắng mặt của du khách nước ngoài có vẻ không ảnh hưởng đến TQ giống như Thái Lan hay Iceland (những nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào khách du lịch) vì du khách TQ đang chi tiêu nhiều cho du lịch nội địa so với 2019. Tuy nhiên, vẫn có nhiều doanh nghiệp TQ sống dựa vào du khách nước ngoài; và thiếu du khách, TQ sẽ đánh mất cơ hội thể hiện mình dưới góc độ tích cực hơn với những người ở các quốc gia khác.
Sự sụt giảm du khách từ phương Tây và một phần Đông Á được bù đắp một phần bởi sự gia tăng số du khách Nga, nhưng những người này chi tiêu ít hơn. Vào Tháng Sáu, khi công viên quốc gia Trương Gia Giới (Zhangjiajie) mời hơn 80 công ty du lịch quốc tế đến tham quan, phần lớn là công ty Nga. Các quan chức địa phương hứa sẽ bổ sung thêm nhiều chuyến bay từ nước láng giềng phía Bắc hoặc từ các thành phố khác của TQ.
Trong bài phát biểu, Xiao Qianhui, Giám đốc Hiệp hội Du lịch TQ đã kêu gọi chính quyền trung ương hỗ trợ nhiều hơn. Ông nhấn mạnh: “Du lịch có thể giúp xoa dịu căng thẳng địa-chính trị theo cách tương tự như ngoại giao bóng bàn (đề cập đến hoạt động trao đổi bóng bàn trong thập niên 1970 đã giúp làm tan băng quan hệ giữa Mỹ-Trung)”. Ông trích dẫn chuyến thăm TQ gần đây của người mẹ của tỷ phú Elon Musk mà khi về nước đã đăng những cảm nghĩ tích cực về trải nghiệm của bà trên Instagram.
