Nước Nga đang diễn tuồng kịch bầu cử tổng thống. Cuộc bỏ phiếu được tổ chức từ Thứ Sáu 15 Tháng Ba cho đến Chủ nhật 17 Tháng Ba. Vòng bỏ phiếu thứ hai sẽ diễn ra ba tuần sau, nếu không ứng cử viên nào nhận được hơn nửa số phiếu bầu. Trung tâm Levada, một tổ chức thăm dò phi chính phủ, cho biết tỷ lệ tán thành Putin ở Nga hiện ở mức trên 80% – một con số ủng hộ không tưởng gần như không bao giờ có thể xảy ra ở các nền dân chủ phương Tây.
Các cuộc bầu cử ở Nga dĩ nhiên không hề tự do hay công bằng mà về cơ bản chỉ là một hình thức để kéo dài nhiệm kỳ nắm quyền của Vladimir Putin. Theo Hiến pháp Nga, Putin phải từ chức tổng thống vào năm 2024, nhưng những sửa đổi hiến pháp được thông qua vào năm 2020 đã mang lại cho Putin quyền tranh cử thêm hai nhiệm kỳ sáu năm. Hiện là năm thứ 25 nắm quyền, Putin sẽ phục vụ thêm một nhiệm kỳ sáu năm. Và khi kết thúc nhiệm kỳ bắt đầu vào năm 2024, Putin vẫn “đủ điều kiện” tái tranh cử để kéo dài thời gian trị vì đến năm 2036, lúc ông 86 tuổi!
Làm thế nào Putin có thể “sống dai” trong chính trường Nga đến như vậy? Trong một phần tư thế kỷ nắm quyền, Putin theo đuổi hai mục tiêu riêng biệt. Đầu tiên là tạo ra một bộ máy đàn áp khổng lồ, loại bỏ bất kỳ đối thủ hoặc nguồn lực chính trị đối kháng nào, bằng cách thực hiện chính sách khủng bố với việc sát hại nhà báo, bắt giữ những gương mặt tài phiệt không trung thành, triệt tiêu bất kỳ cuộc biểu tình nào… Chính trị gia theo chủ nghĩa tự do Boris Nemtsov đã bị sát hại vào năm 2015. Nhà hoạt động chính trị Vladimir Kara-Murza bị cầm tù kể từ khi Moscow bắt đầu cuộc chiến ở Ukraine. Và sau khi thể hiện lòng dũng cảm kiên cường, thủ lĩnh phe đối lập Alexei Navalny đã bị sát hại ngay trong một trại giam ở Bắc Cực.
Mục tiêu khác của Putin là tước đi viễn cảnh về một tương lai “nước Nga không có Putin”. Trong một chừng mực nào đó, Putin rất thành công trong chiến dịch tuyên truyền sao cho tên mình “đồng nghĩa” với nước Nga, sự tồn tại của mình đồng nghĩa với sự tồn tại của nước Nga hiện đại, và sức mạnh chính trị của mình mang lại sức mạnh chính trị cho nước Nga trên sân khấu thế giới. Lối suy nghĩ phổ biến về cái gọi là “chủ nghĩa Putin vĩnh cữu” mang lại cho nhiều người Nga cảm giác ổn định và an toàn về mặt chính trị. Với nhiều người Nga, tính liên tục về mặt chính trị mà Putin mang lại là điều rất rõ ràng.
Cuối cùng, Putin tạo ra một đất nước được đánh dấu bằng sự pha trộn giữa sự tự mãn lẫn sự thờ ơ của công chúng. Sự tự mãn trở nên phổ biến mạnh mẽ khi nền kinh tế Nga phát triển, đặc biệt từ năm 2000 đến năm 2008, tám năm đầu trong nhiệm kỳ tổng thống của Putin, đưa đến sự nổi lên của tầng lớp trung lưu. Sự thờ ơ, mà Điện Kremlin khắc sâu bằng cách ngăn cản sự tham gia công chúng vào chính trị, đã hỗ trợ cho chủ nghĩa độc tài ngày càng tăng của chế độ.
Vũ khí lợi hại nhất và hiệu quả nhất của Putin là tuyên truyền. Mới năm ngoái, 2023, Kremlin bắt đầu cập nhật Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật về văn hóa (Fundamental Principles of Legislation on Culture), một tài liệu quy định di sản văn hóa và di sản quốc gia, nhằm ủng hộ một thế giới quan chung cho nước Nga và thiết lập ý thức văn hóa cho dân tộc.
Trước đó, trong nhiều năm, Moscow đã cải tổ hệ thống giáo dục như một phần của nỗ lực xây dựng tư tưởng “thuần Nga”, tiêu chuẩn hóa sách giáo khoa lịch sử hiện đại để phù hợp với đường lối tuyên truyền chính thức, yêu cầu mọi trường học phải có cố vấn chuyên về giáo dục lòng yêu nước, hướng dẫn tất cả các trường thực hiện các biện pháp tạo thành một nỗ lực rộng rãi nhằm khắc sâu hệ tư tưởng từ trên xuống, gắn liền với tầm nhìn rằng Nga là một nền văn minh riêng biệt…
Yếu tố cốt lõi trong hệ tư tưởng Putin là xây dựng một nhà nước Nga vững mạnh và ổn định, rằng nhà nước Nga là hiện thân của bản chất lịch sử dân tộc, mà trong nhiều thế kỷ đã tồn tại dưới nhiều hình thức, từ đế quốc Nga, đến Liên Xô vĩ đại và cuối cùng là “nước Nga của Putin”. Nga không chỉ là một thực thể chính trị hiện đại mà còn là một nền văn minh, một dân tộc lịch sử sở hữu một nền văn hóa độc đáo bắt nguồn từ các giá trị truyền thống và lòng yêu nước.
Kremlin cũng nỗ lực lôi kéo sự tham gia trực tiếp của công chúng, từ việc tài trợ và thành lập các phong trào thanh niên, thực hiện các sáng kiến khơi gợi ký ức lịch sử, tổ chức các câu lạc bộ xã hội, tái hiện những trận chiến “oanh liệt”, thực hiện các cuộc triển lãm “Nước Nga – Lịch sử của tôi” trên toàn quốc… Tóm lại, “bài bản” của Putin là tạo ra sự tự hào dân tộc cho người Nga, từ đó, người Nga tự khắc hiểu rằng tất cả hình ảnh hào quang ngày nay của nước Nga là nhờ Putin mà có. Rằng, không có nhà nước thì không có nước Nga; không có Putin thì không có một nhà nước Nga mạnh mẽ như ngày nay…
Kết quả, hệ thống chính trị Putin tạo ra một tâm lý chung phổ biến rằng người dân không nhất thiết phải “yêu” Putin; chỉ cần họ không quan tâm đến việc ông ta duy trì quyền lực như thế nào. Thế là đủ. Chính tâm lý này đã củng cố quyền lực Putin. Không cần bất kỳ trò hề bầu cử nào, đa số người Nga vẫn muốn Putin tiếp tục tại vị.
____________
Màn kịch bầu cử Tháng Ba 2024
Ngoài Vladimir Putin, tranh cử với tư cách ứng cử viên độc lập, có ba ứng cử viên khác: Leonid Slutsky của Đảng Dân chủ Tự do, Nikolai Kharitonov thuộc Đảng Cộng sản và Vladislav Davankov thuộc đảng Nhân dân Mới.
Vladislav Davankov
Được một số chuyên gia và chính trị gia đối lập coi là ứng cử viên thay thế cho nhóm cử tri phản chiến, Davankov, 40 tuổi, là nhân vật tương đối mới đối với cử tri Nga. Là cựu doanh nhân và là phó chủ tịch Duma Quốc gia (tức Quốc hội) từ năm 2021, Davankov cho biết ông ủng hộ “hòa bình và đàm phán” với Ukraine, “tự do báo chí” và bình thường hóa quan hệ của Nga với các nước phương Tây, kêu gọi chấm dứt “đàn áp những người bất đồng chính kiến” và chấm dứt “kiểm duyệt ý thức hệ”.
Đảng Nhân dân Mới là đảng duy nhất trong Quốc hội Nga ban đầu phản đối việc Moscow công nhận nền độc lập của các khu vực Luhansk và Donetsk do phe ly khai nắm giữ vào năm 2022 nhưng sau đó vẫn bỏ phiếu ủng hộ. Bản thân Davankov cũng chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ, EU và Anh kể từ Nga xâm lược Ukraine. Năm 2023, Davankov tranh cử không thành công chức thị trưởng Moscow, khi chỉ nhận được hơn 5% phiếu. Theo tổ chức thăm dò VTsiom, trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, Davankov dự kiến đứng ở vị trí thứ hai, với 6% tỷ lệ ủng hộ.
Leonid Slutsky
Slutsky, 56 tuổi, người đứng đầu đảng Dân chủ Tự do theo chủ nghĩa dân tộc cực hữu và là thành viên Duma Quốc gia từ năm 2000, đang có tỷ lệ phiếu ủng hộ khoảng 3% – theo Moscow Times ngày 11 Tháng Ba 2024. Slutsky dính vào một số vụ bê bối và bị phương Tây trừng phạt vào năm 2014 vì ủng hộ việc sáp nhập Crimea. Năm 2018, ông bị buộc tội quấy rối tình dục một số nhà báo và thậm chí được một số phương tiện truyền thông mệnh danh là “Harvey Weinstein người Nga”. Một cuộc điều tra do Alexei Navalny công bố từng tiết lộ rằng Slutsky sở hữu nhiều xe hơi hạng sang, rằng từ Tháng Sáu 2017 đến Tháng Ba 2018, chiếc Mercedes-Maybach S500 của Slutsky vi phạm luật giao thông đến 825 lần.
Slutsky, thành viên phái đoàn Nga trong cuộc đàm phán hòa bình năm 2022 với Ukraine, là nhân vật có lập trường diều hâu. Ông tuyên bố “mục tiêu chính trong chương trình bầu cử của tôi là chiến thắng nhanh chóng” cuộc chiến xâm lược Ukraine. “Tôi tin rằng Nga sẽ hoàn thành chiến dịch quân sự đặc biệt cao cả và thần thánh này trong năm nay”.
Nikolai Kharitonov
75 tuổi, là thành viên Duma Quốc gia từ năm 1993, Kharitonov thuộc đảng Cộng sản Nga từng tranh cử tổng thống năm 2004, giành vị trí thứ hai với khoảng 13% số phiếu bầu. Trong cương lĩnh tranh cử, Kharitonov ủng hộ việc hạ thấp tuổi hưởng lương hưu, tăng lương hưu và tăng hỗ trợ các gia đình đông con. Kharitonov muốn Nga chấm dứt tư cách thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WHO), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các tổ chức quốc tế khác mà ông tin rằng “làm suy yếu chủ quyền kinh tế của nước Nga”. Kharitonov cũng bị Mỹ, EU và Anh trừng phạt sau khi Nga xâm lược Ukraine. Theo VTsiom, tỉ lệ ủng hộ Kharitonov hiện ở mức khoảng 4%.
