Tỷ phú Elon Musk đã mua Twitter với giá $44 tỷ để vực dậy hoạt động kinh doanh và khiến nó bớt “woke” (thức tỉnh – nghiêng sang tả). Nhưng sau một năm, những gì X (Twitter) đạt được không như kỳ vọng.
Một năm không êm ả
Elon Musk muốn loại bỏ “loại virus đánh thức tâm trí” (woke mind virus) mà ông tin rằng đang ngăn chặn quyền tự do ngôn luận. Nhưng triển vọng kinh doanh của Twitter (nay là X) có vẻ rất tồi tệ. Các cuộc phỏng vấn cho thấy số người tích cực tweet trên X đã giảm hơn 30% – theo The Washington Post).
Thông qua những thay đổi mạnh, Elon Musk đã nhanh chóng thiết kế lại danh sách “người ảnh hưởng” trên một dịch vụ từng là trung tâm của tin tức thời gian thực và tranh luận toàn cầu. Nay, trang web từng thúc đẩy các phong trào xã hội như Mùa xuân Ả-rập, Black Lives Matter và #MeToo đã chuyển hướng rõ rệt về phía cánh hữu.
Dẫn dắt Twitter theo hướng chính trị hóa rõ rệt, Elon Musk công khai tán thành Thống đốc tiểu bang Florida Ron DeSantis cho chức tổng thống và tổ chức buổi khởi động chiến dịch tranh vị trí ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa (GOP) trên chuyên trang Twitter Spaces. Musk đã khôi phục tài khoản của Donald Trump, người từng bị Twitter cấm vĩnh viễn vì các dòng tweet liên quan cuộc bạo loạn quậy phá Quốc hội ngày 6 Tháng Một, 2021.
Khi Musk thuê một nữ CEO mới (Linda Yaccarino), một trong những động thái đầu tiên của bà là mời Tucker Carlson, người từng dẫn chương trình Fox News thực hiện chương trình mới của ông trên X. Carlson và X đã ký một thỏa thuận chia sẻ doanh thu vào đầu tháng này. Ý đồ của Musk là loại các phương tiện truyền thông chính thống khỏi vai trò chủ đạo trên X.
Đối thủ của Musk: Truyền thông dòng chính
Các nhà nghiên cứu nhận định: “Có một sự thay đổi chính trị rộng lớn được hình thành trên Twitter từ khi Musk nắm quyền vào Tháng Tư, phá hủy hệ thống cũ. Thay vì phê duyệt (verify) tính xác thực của các tài khoản ảnh hưởng, Musk lại cài đặt một hệ thống mới cho phép bất kỳ ai cũng có thể được phê duyệt nếu bỏ tiền mua gói đăng ký $8 mỗi tháng.
Chưa hết, công ty còn sửa đổi phần mềm để nâng cao số lượng tweet và phản hồi của những tài khoản có đăng ký gói so với những tài khoản không trả tiền. Musk đã nhận được hơn 1.5 triệu lượt đăng ký dịch vụ cao cấp Twitter Blue (nay là X Premium) từ những người hâm mộ trung thành và những người có ảnh hưởng bảo thủ, dù khoảng một phần ba đã bị hủy.
Để phản đối cách làm này, nhiều tổ chức tin tức, nhà báo và nhân vật của công chúng theo chủ nghĩa tự do hay cánh tả quyết định không mua gói “X Premium” nên càng đẩy X nghiêng hơn về phía hữu. Brandon Borrman, cựu phó chủ tịch truyền thông của Twitter, cho biết: “Bất kỳ ai chịu trả $8 một tháng, thuật toán của X sẽ đẩy ý kiến của họ lên đầu nguồn cấp tin tức (news feed). Rất nhiều người trả tiền đồng ý với thế giới quan của Elon”.
Musk nhanh chóng xem các phương tiện truyền thông chính thống như một đối thủ, nếu không muốn nói là kẻ thù, và ông có động thái ngăn cản sử dụng X để liên kết với nội dung chính thống ở các nơi khác. Ông thường xuyên khuyến khích những người theo dõi tài khoản của mình hãy đặt niềm tin vào “các nhà báo công dân” (citizen journalist) đăng bài trực tiếp trên X hơn là tin vào các tổ chức tin tức chuyên nghiệp.
Một phân tích của The Washington Post vào Tháng Tám qua cho thấy X đang bí mật điều tiết lưu lượng truy cập đến New York Times, Facebook và những trang web khác mà Musk không thích. Tháng trước, X đã ngừng hiển thị tiêu đề của các bài báo chính thống được chia sẻ trên X, một động thái mà Musk nói là “trực tiếp nhận lệnh từ tôi”.
Theo NewsGuard, một tổ chức phi đảng phái chuyên giám sát độ tin cậy của truyền thông thì tác động tổng thể của những thay đổi này là “Giới hạn việc công chúng tìm kiếm các thông tin xác thực và đáng tin cậy”.
Nhận xét này được thể hiện trong cuộc chiến tranh Israel-Gaza, khi Twitter là “trung tâm phổ biến những câu chuyện chưa được chứng minh”, chẳng hạn như về thủ phạm là nổ một bệnh viện ở Gaza. NewsGuard kết luận: “X là nguồn cung cấp thông tin sai lệch hàng đầu trong những tuần đầu tiên của cuộc xung đột”. 3/4 số bài đăng lan truyền nhiều nhất trên X là thông tin sai lệch đến từ các tài khoản được phê duyệt (nhiều tài khoản này ẩn danh).
Cần nhớ là trước khi mua Twitter, Musk từng ủng hộ cựu Tổng thống Barack Obama vì chính sách trợ cấp năng lượng sạch có lợi cho hoạt động kinh doanh của Tesla và SolarCity. Nhưng Musk trở nên bất mãn từ khi cánh tả chỉ trích các tỷ phú, ủng hộ các nghiệp đoàn lao động và chính trị hoá vấn đề chủng tộc, giới tính.
Như Walter Isaacson đã trình bày chi tiết trong một cuốn tiểu sử gần đây, quá trình chuyển đổi từ nam sang nữ của con trai Musk (người theo đuổi chủ nghĩa Marx và từ chối cha mình) càng làm tăng thêm sự phẫn nộ của ông đối với cánh tả. Đến năm 2021, Musk lên tiếng phản đối quyết định “lockdown” chống Covid-19 và chỉ trích thứ mà ông gọi là “loại virus đánh thức tâm trí đang đe dọa tương lai nền văn minh”.
Bức tranh không màu hồng
CEO Linda Yaccarino tuyên bố hoạt động kinh doanh của Twitter “đang trên đà phát triển”. 90 trong số 100 nhà quảng cáo hàng đầu của Twitter đã quay trở lại dịch vụ và X đã có 540 triệu người dùng, cao hơn gấp đôi so với 206 triệu của năm 2021. Bà nói: “X là một công ty được xây dựng để bảo vệ quyền tự do ngôn luận”.
Nhưng giờ đây công ty thuộc sở hữu tư nhân này (không phải nộp báo cáo cho Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch – Securities and Exchange Commission) chỉ tiết lộ rất ít dữ liệu về thực tế hoạt động kinh doanh. Dữ liệu mà The Washington Post thu được, cùng với các cuộc phỏng vấn với những người biết những giao dịch của công ty đã cho thấy thực tế khá mâu thuẫn với bức tranh màu hồng Yaccarino vẽ ra.
Theo công ty phân tích dữ liệu kỹ thuật số Theo công ty phân tích dữ liệu kỹ thuật số Similarweb, lưu lượng truy cập web toàn cầu của X giảm 14% so với cùng kỳ năm ngoái và lưu lượng truy cập vào cổng Twitter dành cho nhà quảng cáo và trang web được các nhà quảng cáo truy cập để mua quảng cáo đã giảm 16,5%. Công ty tư vấn tiếp thị Ebiquity, làm việc với 70 trong số 100 nhà quảng cáo chi tiêu nhiều nhất ở Hoa Kỳ cho biết trong Tháng Mười chỉ có hai khách hàng của họ quảng cáo trên X (giảm so với 31 tháng trước khi thương vụ mua bán của Musk kết thúc).
, lưu lượng truy cập web toàn cầu của X giảm 14% so với cùng kỳ năm ngoái và lưu lượng truy cập vào cổng Twitter dành cho nhà quảng cáo và trang web được các nhà quảng cáo truy cập để mua quảng cáo đã giảm 16,5%. Công ty tư vấn tiếp thị Ebiquity, làm việc với 70 trong số 100 nhà quảng cáo chi tiêu nhiều nhất ở Hoa Kỳ cho biết trong Tháng Mười chỉ có hai khách hàng của họ quảng cáo trên X (giảm so với 31 tháng trước khi thương vụ mua bán của Musk kết thúc).
Christopher Rufo – thành viên cấp cao tại Viện Manhattan bảo thủ và là người đi đầu trong cuộc thập tự chinh chống lại thuyết phê phán chủng tộc (critical race theory – ngành học thuật nghiên cứu cách mà chính sách phân biệt chủng tộc hình thành các thể chế) – nhận định:
“Musk đã thay đổi cán cân quyền lực của X. Trước đây nó nghiêng sang trái, nhưng bây giờ, nó nghiêng sang phải. Nếu người dùng nhận thức nền tảng này không công bằng, giá trị của nó sẽ suy giảm”. Dan Pfeiffer, cựu cố vấn của Barack Obama, nói thêm: “Ngay cả khi mục tiêu của X là đảo ngược cuộc tranh luận về hệ tư tưởng, mục tiêu này sẽ không đạt được khi có ít người tham gia hơn. Vì vậy, có thể nói, Elon đang tự cắt mũi làm xấu khuôn mặt mình!”
