Một ứng cử viên 34 tuổi chưa từng tham gia chính trường đã đánh bại một chính trị gia sừng sỏ để trở thành dân biểu đại diện khu vực 3 của tiểu bang New York trong Hạ viện Hoa Kỳ trong cuộc bầu cử giữa kỳ tháng Mười Một vừa qua. Nhưng cuộc điều tra hậu bầu cử của báo chí đã phơi trần một vụ tai tiếng làm rúng động cả nước và cho thấy hậu trường chính trị thật đáng thất vọng ở một nền dân chủ lâu đời nhất thế giới.
Khi tranh cử, ứng cử viên George Santos, đảng Cộng hòa, đã trình với cử tri một bản lý lịch đẹp như mơ và nó đã giúp anh ta chiến thắng đối thủ Robert Zimmerman của đảng Dân chủ, mang về cho đảng Cộng hòa một chiếc ghế quý giá để chiếm thế đa số Hạ viện. Chỉ còn một tuần nữa, Santos sẽ trở thành dân biểu liên bang, nhưng ông nghị đắc cử (Representative-elect) đang phải đối mặt với các cuộc điều tra hình sự của cả liên bang và quận hạt và chưa biết có được tuyên thệ nhậm chức hay không.
Hóa ra bản lý lịch đẹp đẽ của anh ta là một sự bịa đặt trắng trợn đã bị các nhà báo điều tra của The New York Times vạch ra từng điểm một trong loạt bài khởi đăng từ 19 tháng Mười Hai 2022.
Trong bản khai lý lịch của anh ta trên trang web ứng cử viên của đảng Cộng hòa và trong chiến dịch tranh cử, George Santos luôn nói mình đã tốt nghiệp đại học Baruch ở New York năm 2010, từng làm chuyên viên của hai tổ chức tài chính lớn là Citigroup và Goldman Sachs; gia đình anh ta sở hữu tới 13 bất động sản cho thuê trị giá tới $80 triệu; anh ta có công ty tư vấn tài chính riêng có tiền lương $750,000 và hơn $1 triệu tiền lời cổ phiếu trong năm qua. Anh ta đã lập ra một tổ chức thiện nguyện cứu nguy động vật đã từng cứu hơn 2,500 con chó, con mèo v.v…
Để thu hút lá phiếu của người gốc Do Thái khá đông đảo ở phía bắc New York, Santos khai họ ngoại của anh ta là người Do Thái, đã phải từ Ukraine chạy trốn Đức Quốc Xã sang tận Brazil bên Nam Mỹ v.v… Để lấy nước mắt của cử tri, anh ta nói anh ta mất bốn nhân viên trong vụ thảm sát tại câu lạc bộ Pulse của giới đồng tính ở Orlando năm 2016; mẹ anh ta – điều hành một công ty tài chính đóng tại tháp đôi World Trade Center New York bị đánh sập trong vụ khủng bố 11 tháng Chín nhưng may mắn thoát chết v.v…
Tất cả những lời đẹp đẽ đó đều là bịa đặt để che giấu một thực tế không đẹp chút nào: Santos chưa từng học đại học, chưa từng là nhân viên của một ngân hàng cỡ xoàng, nói chi tới các ông lớn Citigroup và Goldman Sachs mà chỉ là nhân viên trực điện thoại với mức lương $15/giờ, từng phạm tội ăn cắp và bị buộc tội ở Brazil đến nay vẫn chưa thi hành án vì đã đi khỏi nơi cư trú, từng bị chủ cho thuê nhà đuổi ra tới ba lần vì không trả tiền nhà; vay tiền của bạn bè rồi quỵt nợ.
Gia đình Santos chẳng làm chủ căn hộ cho thuê nào và cũng chẳng có công ty nào có nhân viên chết thảm. Mẹ George chỉ là một y tá khiêm tốn người Brazil, không hề có máu Do Thái, và khi bà qua đời vì bệnh ung thư năm 2016, Santos phải lên mạng quyên tiền để làm tang lễ… Dù khai tài sản có tới $11 triệu và làm chủ nhiều biệt thự (mansion) ở New York nhưng theo điều tra của tờ báo địa phương The North Shore Leader, Santos và người chồng đồng tính của mình (Santos là người đồng tính nam) đang cùng sống trong một căn hộ cho thuê trong một khu nhà phố liên kế ở hạt Queens…
Sau khi thủ đoạn bịa đặt bị vạch trần trước công luận, Santos phải thừa nhận hành vi man khai, nhưng không cho rằng đó là hành vi lường gạt! Trong ba cuộc phỏng vấn với các hãng truyền thông bảo thủ, anh ta chỉ thừa nhận đã “làm đẹp” (embellishing) bản lý lịch và không nhằm lừa gạt ai.
Dù sao thì hành vi gian dối của ông nghị đắc cử này đã bị cả nước Mỹ tức giận và các cơ quan thực thi pháp luật đã bắt đầu điều tra anh ta có phạm tội hình sự nào liên quan tới hoạt động tài chính và có lừa dối cử tri về thành tích của bản thân khi vận động tranh cử hay không.
Một cuộc điều tra cấp liên bang do Văn phòng Biện lý Hoa Kỳ tại Brooklyn tập trung vào các giao dịch tài chính khả nghi của Santos. Một cuộc điều tra khác, do Văn phòng Biện lý hạt Nassau đang “xem xét nhiều tuyên bố bịa đặt và mâu thuẫn liên quan tới Dân biểu đắc cử Santos”. “Không ai đứng trên luật pháp và nếu một tội phạm được thực hiện ở quận hạt này, chúng tôi sẽ xử lý”, bà Anne Donnelly, chánh biện lý hạt Nassau – nơi Santos tranh cử – cũng là một đảng viên Cộng hòa, cho biết. Bộ trưởng Tư pháp tiểu bang New York Letitia James được biết đã chú ý đến yếu tố tội phạm trong hành vi man khai của Santos và có thể sẽ tổ chức cuộc điều tra riêng của tiểu bang
Santos đã từng thất bại khi ra tranh cử năm 2020, nhưng lần này (2022) anh ta thành công một phần nhờ cái lý lịch bịa đặt và phần khác nhờ quan điểm ủng hộ mạnh mẽ những thuyết âm mưu của cựu Tổng thống Donald Trump cùng giới chính trị gia MAGA trong đảng Cộng hòa.
Chưa biết các cuộc điều tra hình sự về George Santos sẽ dẫn tới đâu, nhưng cho đến lúc này các nhà lãnh đạo Cộng hòa ở Hạ viện Hoa Kỳ vẫn giữ một thái độ im lặng khó hiểu. Nếu lãnh đạo Cộng hòa ở Hạ viện yêu cầu Santos phải từ bỏ chức vụ dân biểu mà anh ta sắp đảm nhiệm – và nếu anh ta làm theo – thì tiểu bang New York sẽ phải tổ chức một cuộc bầu cử đặc biệt ở khu vực bầu cử số 3 gồm hạt Nassau và Queens. Đó sẽ được coi là một đòn mạnh giáng vào đảng Cộng hòa, hiện đang có một đa số mỏng manh tại Hạ viện.
Ứng cử viên đã bị Santos đánh bại, ông Zimmerman, hôm thứ Ba 27 tháng Mười Hai lên tiếng thách thức Santos “tái đấu” trong cuộc bầu cử đặc biệt nếu có, và tin rằng lần này ông ta sẽ chiến thắng. Lãnh đạo đảng Dân chủ trong Hạ viện cũng chính thức yêu cầu phía đảng Cộng hòa buộc Santos phải từ chức để bầu một người khác.
Bất chấp thời tiết giá lạnh, rất đông người dân New York đã xuống đường biểu tình đòi Santos phải từ chức và không chấp nhận một người gian dối lý lịch như thế đại diện cho họ trong cơ quan quyền lực nhất của quốc gia.
Tuy nhiên Dân biểu Kevin McCarthy (Cộng hòa-California) – người đang lãnh đạo khối Cộng hòa thiểu số tại Hạ viện và đang vận động cho chức vụ Chủ tịch Hạ viện thay bà Nancy Pelosi của đảng Dân chủ trong nhiệm kỳ Hạ viện thứ 118 từ ngày 3 tháng Giêng 2023 – sẽ không bao giờ yêu cầu Santos từ chức. Lẽ đơn giản là Santos quyết ủng hộ McCarthy làm chủ tịch Hạ viện trong lúc ông ta đang phải đối phó với sự chống đối của một nhóm các dân biểu Cộng hòa “nổi loạn”. Dân biểu Adam Kinzinger (Cộng hòa – Illinois) nói thẳng: “McCarthy cần lá phiếu của anh ta [Santos]. Đó là lý do tại sao hành vi gian lận để trúng cử của anh ta sẽ được tha thứ. Anh ta thực tế đã nói dối để thắng. LỪA ĐẢO”, ông Kinzinger viết trên Twitter.
Trong chỗ riêng tư, nhiều dân biểu Cộng hòa thừa nhận vụ gian dối của Santos là trầm trọng nhưng cố đánh lạc hướng sự phẫn nộ của công chúng bằng cách biện hộ rằng đảng Dân chủ cũng có những trường hợp có vấn đề như vậy. Cho đến chiều thứ Ba 27 tháng Mười Hai, các trang web tranh cử của đảng Cộng hòa đã âm thầm xóa sạch những thông tin gian dối về học vấn và nơi làm việc của Santos.
Thái độ đồng lõa của lãnh đạo đảng Cộng hòa không ngăn cản được một số thành viên của đảng lên tiếng yêu cầu Ủy ban Đạo đức của Quốc hội Hoa Kỳ mở cuộc điều tra tư cách của Santos và yêu cầu anh ta hợp tác đầy đủ với các cơ quan thực thi pháp luật.
Santos có thể vẫn trở thành dân biểu sau ngày 3 tháng Giêng 2023, vì chưa có luật lệ nào quy định việc hủy bỏ kết quả bầu cử khi phát hiện ứng cử viên man khai lý lịch. Còn nếu dựa vào tiêu chuẩn về tư cách đạo đức, lòng tự trọng và tính liêm chính để buộc Santos phải từ bỏ chức vụ thì e rằng đó là chuyện không thực tế. Các chính trị gia thời nay coi trọng lợi ích cá nhân, lợi ích đảng phái đến mức bỏ qua những phẩm cách căn bản của một người hoạt động chính trị vì lợi ích của cộng đồng, của đất nước. Điều may mắn là Hoa Kỳ còn có một hệ thống truyền thông báo chí đa chiều, độc lập và mạnh mẽ để kiểm soát quyền lực của các đảng chính trị và cảnh báo cho công chúng về những mối đe dọa cho nền dân chủ.
