Trường hợp Vaughn Smith là vô cùng hiếm trên thế giới. 46 tuổi, làm nghề giặt thảm, tại ngay thủ đô Washington DC, nơi nghề phiên dịch có thể kiếm được hơn $100,000/năm, Vaughn Smith có thể nói thông thạo tám thứ tiếng, trong đó có tiếng Anh (dĩ nhiên), Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Nga, Romania, Bungaria, Slovak, Czech và vài câu tiếng… Việt!
Một cách chính xác, Vaughn Smith biết tổng cộng 37 ngôn ngữ và có thể sử dụng trôi chảy 24 ngôn ngữ để thực hiện cuộc trò chuyện dài – dẫn lại từ Washington Post (ngày 5-4-2022). Còn số ngôn ngữ mà Vaughn Smith có thể đọc và viết thì là tám! Vaughn Smith có thể kể chuyện bằng tiếng Phần Lan, Ý và ngôn ngữ ký hiệu Mỹ. Anh cũng tự học vài thổ ngữ, như tiếng Nahuatl của Mexico hoặc Salish của Montana. Khả năng phát âm của Vaughn Smith khi sử dụng tiếng Hà Lan và Catalan hoàn hảo đến mức có thể khiến dân Tây Ban Nha và Hà Lan phải há hốc kinh ngạc. Điều rất lạ nữa là Vaughn Smith tỏ ra rất khiêm tốn. Anh xem việc biết nhiều ngôn ngữ thuần túy là một thú tiêu khiển chứ chẳng phải chuyện gì to tát.
Hồi còn nhỏ, Vaughn Smith luôn mang lại… thất vọng cho phụ huynh lẫn nhà trường. Anh luôn chọn sai câu khi đến lượt đọc trong lớp. Giáo viên thường xuyên gọi cho mẹ Vaughn Smith than phiền rằng cậu chẳng tập trung gì cả. Bà Sandra Vargas, mẹ của Vaughn Smith, vô cùng khổ tâm. Mới ngoài 20 tuổi, Sandra Vargas lúc ấy chuẩn bị ly hôn.
Bà phải nuôi hai con trai (Vaughn Smith và người anh) ở một đất nước hoàn toàn mới đối với bà (sau khi nhập cư từ Mexico). Khi nhận ra con trai mình “khác thường” vì không chơi với bạn bè theo cách như những đứa trẻ khác, bà Sandra Vargas đưa cậu đến một nhà tâm lý. Tại đó, người ta nói con bà chẳng có vấn đề gì, rằng nó “muy, muy thông minh” (muy – very).
Vaughn Smith ngày càng lớn thì bà Sandra Vargas càng thấy cậu không chỉ “muy, muy” thông minh. Trái tim Vaughn Smith cũng to như bộ não của cậu – có nghĩa Vaughn Smith vô cùng nhạy cảm. Cậu luôn nghĩ cậu là người không cần thiết trên đời này dưới mắt mọi người và cậu cũng chẳng được ai thương yêu. Năm 14 tuổi, Vaughn sống với bố, trong một căn hộ tầng hầm ở Tenleytown, cách không xa các đại sứ quán ở Washington DC. Chỉ đến lúc đó Vaughn Smith mới không còn sợ mình khác biệt với mọi người vì các bạn cùng trường đều là những đứa trẻ đến từ nhiều nơi thế giới. Đó cũng là lúc Vaughn Smith bắt đầu tự học ngôn ngữ, hết tiếng này đến tiếng khác.
Cặp kè chơi với một nhóm bạn Brazil, Vaughn Smith thích thú học tiếng Bồ Đào Nha. Kết bạn với hai anh em nọ, cậu nhờ họ viết một danh sách dài các cụm từ tiếng Romania. Rồi cậu làm quen với một cô bé Ethiopia nhút nhát, nhờ bạn ấy dạy tiếng Amharic. Vào cuối tuần, Vaughn Smith bắt xe buýt ở trung tâm thành phố đến Thư viện Tưởng niệm Martin Luther King Jr (Martin Luther King Jr. Memorial Library) để tìm sách dạy ngôn ngữ.
Vaughn Smith kể, bất cứ khi nào đọc gì đó trong một cuốn sách, cậu đều có thể nhớ gần như thuộc lòng. Rồi khi trở lại trường, Vaughn Smith có nhiều điều hơn để nói với các bạn và từ đó hiểu nhiều điều hơn từ các bạn, trong môi trường đa chủng tộc. Nhờ vậy, Vaughn Smith có thể tạo ra những kết nối theo cách gần như không ai khác có thể làm được. Năm 17 tuổi, Vaughn Smith trở về Maryland sống với mẹ. Tại trường mới, Vaughn đạt điểm tuyệt đối khi thi môn tiếng Nga dù chưa từng học bất kỳ lớp tiếng Nga nào. Tuy nhiên, bằng tốt nghiệp trung học là bằng cấp cuối cùng mà Vaughn Smith có.
Một thầy tư vấn giáo dục khuyến khích Vaughn Smith đăng ký vào một trường thương mại học môn trợ lý y tế nhưng cậu thi trượt. Thế rồi Vaughn Smith chẳng bao giờ thi gì nữa, cứ sống bình thường, trôi nổi hết nghề này sang nghề khác – từ họa sĩ, bán hàng dạo, chơi nhạc punk rock đến giao hàng. Vaughn Smith từng là người… dắt chó đi dạo cho nhà sưu tập nghệ thuật người Czech Meda Mládková, vợ góa của một thống đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Bạn bè từng khuyến khích cậu mở kênh YouTube để trình diễn kỹ năng ngôn ngữ. Vaughn Smith làm nhưng sau một cơn trầm cảm, cậu ngưng hẳn. Bây giờ, Vaughn Smith sống bằng làm nghề giặt thảm. Vào những ngày không có khách, Vaughn Smith giúp một người bạn đi sơn cửa sổ văn phòng. Lâu lâu cậu lên mạng nói chuyện trực tuyến với bạn bè năm châu. Ai thích tiếng gì Vaughn Smith “chìu” tiếng ấy. Sống vui và đơn giản. Chẳng cần phô trương khoe khoang và cũng chẳng cần đòi hỏi gì nhiều hơn cho cuộc đời mình.
